چرايى امامت‏ | کتابخانه مجازی الفبا

امامت چه ضرورتى دارد؟ ديدگاه شيعه و سنى در اين باره چيست؟

يك. اجماع بر ضرورت رهبرى دينى‏

اصل لزوم امامت امرى بديهى و مورد اتفاق همه انديشمندان و عالمان شيعه و سنى است.

ابن خلدون انديشمند نامدار اهل سنت مى‏نويسد: «امامت و رهبرى براى جامعه بشرى يك ضرورت است». «1»

او سياست و مديريت را به سه گونه تقسيم كرده است:

1. سياست غريزى كه مبتنى بر تمايلات و خواسته‏هاى طبيعى غريزى بشر است. چنين سياستى به استبداد و خشونت مى‏انجامد.

2. سياسيت خرد بنياد، كه مبتنى بر يافته‏هاى دانش و انديشه بشرى است.

اين قسم بر گونه پيشين برترى دارد اما نسبت به گونه سوم در رتبه فروترى قرار دارد.

3. سياست دينى كه مبتنى بر قوانين و آموزه‏هاى شرعى است. برخلاف ديگر گونه‏ها در چنين سياستى مصالح معنوى و اخروى بشر جايگاه اصيل خويش را باز يافته و منافع و مصالح دنيوى بشر ناظر به آن تنظيم مى‏شود.

پيشاهنگان اين گونه رهبرى دو دسته‏اند: پيامبران و جانشينان آنها.

دو. ضرورت پاسدارى از دين‏

با توجه به اين كه:

اولًا: بعثت انبياء هميشگى نيست و با رسالت حضرت ختمى مرتبت گزينش انبياء به آخر رسيد.

ثانياً: با وجود آزمندى‏ها و هواخواهى‏ها در انسان امكان ايجاد انحراف و تحريف در دين الهى و به استخدام در آوردن آن در جهت منافع نامشروع خود همواره وجود دارد. افزون بر آن تفسيرهاى نادرست و ناصواب از دين نيز زمينه‏اى براى گسترش تحريفات و عدم مصونيت دين از تحريف است.

در چنين وضعيتى رفته رفته هدايتگرى دين از دست رفته و چه بسا در مسير اغواگرى انسان به پديده‏اى متمايز با فلسفه اساسى خود تبديل مى‏شود.

دكتر يثربى در اين باره مى‏نويسد:

«اگر چنين فرض كنيم كه قوانين و تعاليم الاهى، براى آخرين‏بار اعلام شده و نبوت ختم گردد، بعد از آن اين معارف و نظام مبتنى بر آنها، بى‏حمايت و هدايت از طرف خداوند رها گردد، بدون ترديد، اين بشر طمع‏ورز و استخدام‏كننده، همين معارف و نظام را هم مورد طمع و استخدام قرار داده، در راه اغراض و اميال خود به تحريف آن‏ها پرداخته، مردم را از دست يافتن و عمل به آن معارف محروم مى‏سازد. وقتى كه اين كار پيش از ختم نبوت اتفاق مى‏افتاد، پيامبر بعدى، به اصلاح تحريف‏ها و انحرافات پرداخته، تعاليم اصيل آسمانى را احيا مى‏كرد.

اما در دوران ختم نبوت، اگر مسأله امامت را نپذيريم، ديگر كسى با الهام و عنايت الاهى، به حمايت و هدايت بشر نمى‏پردازد و چنين شرايطى از دو جهت سبب هلاكت اكثريت مى‏شود:

يكى از آن جهت كه قسمت عمده مردم روى زمين، هنوز اسلام را نپذيرفته‏اند، براى هميشه در كفر باقى مى‏مانند.

و ديگرى از آن جهت كه دين اسلام در اثر تحريف و استخدام اين و آن، چنان‏كه مى‏بينيم اثر هدايت و حمايتى خود را از بشر، نداشته و در نتيجه مسلمانان به وضع بدى دچار خواهند شد. چنان كه عملًا مى‏بينيم از اختلاف اعتقادى گرفته تا تقسيمات سياسى كه همديگر را نه تنها حمايت نمى‏كنند، بلكه تحقير و تخريب هم مى‏كنند. و معلوم است كه در چنين شرايطى اكثريت مردم از هدايت آسمانى بهره نگرفته، و نسبت به دين بر حق آسمانى قاصر و مقصر به شمار رفته و اهل نجات نخواهند شد.

بنابراين، نتيجه دين كه بايد نجات و خير اكثريت مى‏شد، شر و شقاوت اكثريت خواهد شد» «1».

او در تبيين روشن‏تر ضرورت امامت به واقعيت تاريخى استناد جسته، مى‏نويسد:

«تجربه تاريخى ما، از جريان كار پس از رحلت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نيز، براى اهل تحقيق، دليل روشنى از ضرورت تحقق امامت است. نظام دينى كه به دست پيامبر و يارانش در مدينه تأسيس شد، از همان آغاز مورد تهديد آزمندان و قدرت‏طلبان قرار گرفت. و اين تهديد كه در آغاز آشكار بود، با تثبيت قدرت اسلام كه با فتح مكه تحقق يافت، حالت پنهانى و زيرزمينى پيدا كرد و در انتظار فرصت مناسب ماند. عوامل اين تهديد، از هرگونه زمينه‏سازى و توطئه، براى فراهم آوردن شرايط علنى شدن و اقدام عملى خود، غافل نبودند. تا آنكه پس از حدود سى سال از درگذشت پيامبر اين تهديد عملًا كامياب شده و عوامل تهديد، قدرت را به دست گرفتند و نظام «خلافت» را به «سلطنت» تغيير دادند» «2».

بنابراين نه تنها بدون امامت حق، دين هرگز به هدف نهايى خود كه هدايت و حمايت همه انسان‏ها در همه اعصار و در همه جهان است نخواهد رسيد، چه بسا در جهت خلاف نيز از آن سوء استفاده شده و به ضد خود تبديل گردد.

افزون بر آنچه گذشت ادله ديگرى بر ضرورت امامت وجود دارد كه رعايت اختصار ما را از ذكر آن‏ها باز مى‏دارد. «1»

از کتاب پرسمان دانشجویی - امام شناسی

پرسمان دانشجویی