جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه سلطنت شیعه به‌طور کلی و سلطنت قاجار به‌طور اخص در اندیشه میرزای قمی در دوره قاجار است. اهمیت این موضوع در آن است که علمای شیعی این دوره بواسطه انگاره‌‌های سیاسی/ دینی تشیع، واحدهای سیاسی عصر غیبت را با مفهوم هنجارین «جائر» توصیف می‌‌کردند. توصیفی که همزمان با ارزیابی نکوهش‌‌آمیز و در نتیجه مشروعیت‌‌زدایی از سلطنت نیز همراه بوده است. خوانش تاریخی اندیشه سیاسی میرزای قمی براساس روش قرائت متن کوئنتین اسکینر انجام شده است. براساس این خوانش نشان داده شد در شرایطی که فرق مذهبی و ازجمله تشیع برای ادامه حیات اجتماعی خود، به حمایت قدرت سیاسی نیاز داشتند، میرزای قمی به انجام کنش مشروعیت‏زایی برای سلطنت شیعه‏پناه قاجار روی آورد. درواقع قصد میرزای قمی تغییر نگرش اخلاقی شیعیان (بازتوصیف و باز ارزیابی) نسبت به سلطنت بود. این تغییر نگرش در پرتو حذف کاربرد مفهوم نامطلوب سلطان جائر و کاربرد مطلوب مفهوم بیضه اسلام بر دستگاه سلطنت از سوی وی انجام گرفت. به عبارت دیگر، میرزای قمی به تغییر کاربرد مفهوم «بیضه اسلام» و اطلاق آن بر دستگاه «سلطنت پادشاه شیعه‌‌پناه» مبادرت ورزید و از این طریق به انجام کنش مشروعیت‌‌بخشی به سلطنت در جامعه شیعی پرداخت.