جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان وقایع بعد از ظهور اسلام؛ و به خصوص در میان وقایعی که برای شیعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، می توان از واقعه عاشورا نام برد. واقعه عاشورا به دلیل اهمیت سیاسی، مذهبی و فرهنگی که در طول تاریخِ حدودا 1400 ساله‌اش داشته است؛ همیشه مورد توجه مردم، علما، نویسندگان و اندیشمندان در این اعصار قرار گرفته بود. وقایع عاشورا شامل حوادثی بود که از آن برداشت های مختلفی می‌شده است تا بدانجا که هر کس به فراخور حوادث و نیاز زمانه خود از آن بهره ها برده است. هدف اصلی این پژوهش گزارشی از تألیفات شاخص دوران پهلوی با موضوع امام حسین، تحریفات واقعه عاشورا و اهداف ایشان از این قیام را بدست خواهد داد. با توجه به این موضوع و جریانات دوران پهلوی و جریان انقلاب اسلامی به این موضوع هم پرداخته شده است که آیا واقعه عاشورا بر جریانات آن زمان و همچنین بر نظر و تألیفات اندیشمندان آن دوران تاثیری گذاشته است؟ این پایان نامه به روش کتابخانه ای و مطالعه تألیفات مرتبط با موضوع پژوهش به جمع آوری اطلاعات پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش بر آن بوده است تا در میان تألیفات موجود در عصر پهلوی، به مهم ترین نظریه‌ها در مورد هدف امام حسین و همچنین تحریفات عاشورا بپردازد؛ که از مهمترین این نظریه‌ها می توان به نظریه شهادت سیاسی و قیام برای تشکیل حکومت اشاره کرد. در دوره پهلوی تألیفات مهمی در زمینه مبارزه با تحریفات عاشورا و شناساندن اهداف امام حسین از این قیام، به رشته تحریر درآمده بود. با توجه به برجسته‌تر شدن مسئله قیام و تاثیر دیانت در سیاست و مشارکت متدینین در سیاست، نگاه به عاشورا هم از نگاه اخلاقی و مصیبت‌گونه به یک نگاه سیاسی تبدیل شد و رویکرد غالب به امام حسین و عاشورا به نگاهی حماسی و ظلم ستیز مبدل گردید.

تاریخ اجتماعی یکی از گرایش های تاریخ است که حوزه وسیعی از جلوه های مختلف زندگی و فرهنگ انسان گذشته را بررسی می کند در این پژوهش به مطالعه تاریخ اجتماعی شیخیه در کرمان می پردازیم.شیخیه کرمان براساس 4 مقوله مورد بررسی قرار داده شده است، جمع آوری دقیق و جامع داده هایی درباره روابط مردم با مردم، رابطه مردم با دولت و حکومت، رابطه مردم با زیست جهان مادی و معنوی شان در ادوار مختلف تاریخی و تلاش برای تحلیل و تبیین آن ها در چهارچوب های علی و معلولی.از آنجا که شيخيه يكي از انشعابات درون مذهبي شيعه دوازده امامي به شمار مي رود و فرقـه كريم خانيه به وسيله يكي ازشاگردان مكتب احسايي به نام حاج محمد كـريم خـان كرمـاني، در كرمـان رواج يافت و این فرقه خودشان را نزدیک به شیعه می دانند و سعی می کنند که به باور عموم القا کنند هیچ تفاوتی فرقه آنان با شیعه ندارد، به همین دلیل فرقه شیخیه در کرمان را مورد بررسی و پژوهش قرار داده ایم.اهمیت موضوع شیخیه از آنجا معلوم می شود که، این فرقه تنها جنبه اعتقادی مردم را تحت تاثیر قرار ندادند بلکه به همه جنبه های زندگی مردم کرمان نفوذ کردند. با ظهور و تثبيت مسلك نو ظهور شیخیه در كرمان، از آنجا كه مؤسس و ديگر رهبران اين طريقه با دولت قاجاري ارتباط خويشاوندي داشتند لذا بر اقتدار محلی آنان در عرصة سياست در اين شهر افزوده شد. خاندان ابراهیمی شیخی مذهب تنها به عنوان يك گروه مذهبي در كرمان به شمار نمی آمدند. بلكه به سبب نفوذي كه در بين حكام قاجاري داشتند با حضور خود در تشكيلات اداري و در اختيار گرفتن برخي مناصب حكومتي كرمان، بر تحولات سياسی آنجا تاثیر داشتند.حتی اگر از جنبه تاریخی هم به این موضوع بنگریم باز هم فرقه شیخیه برای بررسی بیشتر اهمیت پیدا می کند. به این دلیل که، ظهور پدیده جدیدی به نام شیخیه در ايالت كرمان، حساسيت قاجارهـا را نسـبت بـه ايـن منطقه ایجاد کرد. زیرا در پي ظهور اين فرقه، پاي دیگر فرق مانند بابي و بهائی نیز به اين ایالت باز شد و در نهايت نزاع های فرقه ای را در پي داشت كه خـود از عوامل تاثيرگذار انقلاب مشروطه گردید.جنبه های مختلف زندگی فرقه شیخیه را مورد بررسی قرار دادیم از آنجا که تبیین تاریخ اجتماعی هر قوم یا پیروان هر مذهب بدون توجه به نحوه زندگی روزانه آنان امکان پذیر نیست. از طرفی هم این فرقه همیشه از جنبه اعتقادی مورد بحث قرار گرفته است ما در این پژوهش با نگاهی جدید و از زاویه دیگر شیخیه را مورد بررسی قرار دادیم و زندگی روزانه این فرقه را تشریح کردیم. بخش مهمی از شناخت عقاید شیخیه مربوط به آثاری است که توسط خود آنان نوشته شده است و شناخت دقیق تری از این فرقه به ما می دهد که شاید با مطالعه کتبی که درباره آنان نوشته شده است به این شناخت دقیق نرسیم. در کتب شیخیه که توسط سران این فرقه نوشته شده است به وعظ مریدان خود پرداخته اند و اصول و عقاید شیخیه را برای آنان توضیح داده اند. همچنین مدرسه ای که به نام خود آن هاست و امور مذهبی و آموزش نیروهای جدید و جوان برای این فرقه در آن مدرسه انجام می شده است. در این پژوهش به این بخش در فصلی مجزا پرداخته ایم که می تواند شناخت کامل و دقیقی از شیخیه برای ما داشته باشد. مطالب در این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی بیان شده است و روش پژوهش کتابخانه ای است و از مطالعات میدانی مانند مصاحبه نیز استفاده شده است.

تشکیل و انقراض حکومت‌ها و سلسله‌ها، از مباحث عمده در تاریخ‌نگاری و مورد توجه مورخان سنتّی و محققان جدید است. در این میان، انقراض و سقوط سلسله صفوی یکی از مهم‌ترین موضوعات در تاریخ صفویه است. تاریخ‌نگاران سنتی که با بینش سنتی خود، به تحولات و پدیده‌های تاریخی می‌نگریستند، در بحث سقوط صفویه به همان شیوه عمل‌ نموده و مسئله را بیشتر به اواخر ایام «سلطان حسین» منتسب کرده‌اند؛ و هر کدام‌، طبق دیدگاه خود، مسئله یا مسائلی را در فروپاشی سلسله صفوی مهم دانسته‌اند. این تاریخ‌نگاران، سقوط صفویه را بیشتر در شخصیت ضعیف آخرین سلطان‌ صفوی، یافته و یا در تقدیر الهی جستجو کرده‌اند. در حالی‌که انقراض سلسله‌ها صرفاً در طول چند سال اتفاق نمی‌افتد، بلکه مستلزم تحولات سیاسی، مذهبی و اقتصادی پیچیده قبلی است؛ که این تحولات، با اقشار مختلف جامعه گره خورده است؛ و زمینه‌ساز شکاف‌ها و نارضایتی‌های مردمی، مذهبی، جناحی و سیاسی شده است. این مردم بوده‌اند که در سست شدن پایه‌های حکومت صفویه نقش داشته‌اند. پرداختن به مردم، نقش و جایگاه آنان در فروپاشی صفویه با رویکرد شرایط مردم در آن روزگار، وضعیت مذهب و اقلیت‌های مذهبی و نزاع‌هایی که در این زمینه وجود داشته، از جمله روش و موضوعاتی است که به آن پرداخته‌ایم.ما در این تحقیق به وضعیت جامعه صفوی بعد از شاه عباس خصوصاً وضعیت سخت اقتصادی، روستائیان، کشاورزان و فشارهای مالیاتی که بر اقشار مختلف جامعه حکم‌فرما بوده و تعصبّات دینی و فشارهای مذهبی که به اقلیت‌های دینی در کشور صورت می‌گرفته، پرداخته‌ایم. این مشکلات و فشارها زمینه‌ساز بسیاری از شورش‌ها و نزاع‌های سیاسی، مذهبی و مردمی شده بود. همه‌ی این عوامل، زمینه‌ساز سقوط حکومت بزرگ صفویه شده است. در انتها نیز، با بررسی حکومت صفویه به عنوان الگویی برای جمهوری اسلامی، به بررسی وضعیت‌های مشابه هر دو حکومت پرداخته‌ایم؛ و با بیان علل اجتماعی سقوط صفویه، الگو و مانعی برای شکل‌گیری چنین شرایطی در جمهوری اسلامی شویم.روش ما در این پایان نامه، بررسی تاریخ اجتماعی دوران صفویه با الگوبرداری از مکتب آنال می‌باشد؛ و نقش عوامل اجتماعی در فروپاشی صفویه می‌باشد. ما در این پایان‌نامه دریافتیم که عوامل اجتماعی اعم از مذهب، شورش‌های قومی و مشکلات معیشتی و... چگونه سبب فروپاشی حکومت بزرگ صفویه می‌شود.پیشنهاد ما در این پایان‌نامه این می‌باشد که در فصل آخر نیز به آن اشاره کردیم، از آنجا که حکومت صفویه بزرگترین حکومت شیعه قبل از جمهوری اسلامی می‌باشد. و همچنین جامعه و حکومت جمهوری اسلامی نیز حکومت شیعی می‌باشد و قرابت‌های مختلفی نیز با هم دارند، می‌توان با الگوبرداری از عوامل اجتماعی فروپاشی صفویه، مانع شکل‌گیری چنین عواملی در جمهوری اسلامی شد.

اهل کتاب در عرف فرهنگ شیعی، به عنوان اهل ذمه و اهل جزیه از آنان نام برده شده است. آنان در قبال زندگی در محیط و جامعه مسلمین و به جهت امنیتی که برای آنان ایجاد می شود و از منابع مسلمین استفاده و ارتزاق می کنند، می بایست هزینه هایی را متقبل شوند که به آن جزیه گفته می شود. در مقابل، مسلمین نیز در قبال دریافت جزیه موظف هستند آسایش و امنیت و آنان را تامین نمایند. اهل کتابی که در عنوان پایان نامه از آنان یاد شده است، افرادی هستند که به لحاظ جبر اجتماعی، محکوم یا علاقمند به زندگی و مراودات اجتماعی با شیعیان و در کشوری با مختصات جمهوری اسلامی ایران شده اند. در منابع و جوامع شیعه و قوانین نظام جمهوری اسلامی ایران و بیانات مقام معظم رهبری، قوانین و مقررات اجتماعی فراوانی در نحوه محاسبه جایگاه و نقش اهل کتاب و همچنین حقوق و روش های هزینه کرد آنها و وظایف هر دو طرف در قبال یکدیگر، به تفصیل بیان شده است که نیاز به جمع بندی و قالب بندی و تحلیل و بررسی جامعه شناسانه دارد. در قوانین، فرهنگ و اندیشه جوامع اهل کتاب نیز چنین مواردی مطرح شده است؛ که اگر افرادی از جوامع دیگر، به هر عنوان و هدفی وارد اجتماع آنان شد، برای آنان تکالیف و حقوقی تعریف نموده اند.در این پایان نامه، سعی شده از روش کیفی، با رویه تحلیل محتوای کیفی استقرایی، کدهایی که ذهن پژوهشگر جامعه شناس را متبادر به جایگاه و نقش اجتماعی اهل کتاب می نماید، از منابع و مبانی شیعه و قوانین و مقرراتی که مربوط به نظام جمهوری اسلامی ایران و بیانات مقام معظم رهبری می باشد، استخراج و بر اساس آن مقوله بندی و از جهت جامعه شناختی مورد واکاوی و در مورد مشکلات و ضعف های قانونی حقوقی که شامل تامین نیازهای اساسی و مبنایی اهل کتاب خواهد شد و همچنین جایگاه آنان در جمهوری اسلامی ایران پیشنهاداتی ارائه گردیده است.

در این مقاله به مقایسه صالح پیامبر و ناقه‌اش با علی بن ابی طالب در پرتو منابع شیعیان از جمله قصص الانبیاء، احادیث، فقه و تفاسیر قرآن خواهیم پرداخت. در روایت شیعیان از فاصله زمانی زیاد و ترتیب رخ داد تاریخی بین آن دو چشم‌پوشی شده است، به دلیل تمایل راویان به بهبود وضعیت سابق علی و مزین کردن شخصیت او به پرهیزکاری، به عنوان فرد دارای بسیاری از صفات صالح پیامبر به تصویر کشیده شده است. بنابراین علی به‌گونه‌ای ترسیم می‌شود که در بسیاری از خصوصیات صالح پیامبر سهیم بوده و دقیقا همانند او از دودمانی مقدس می‌باشد. نویسندگان شیعه از ارتباط میان شخصیت آن دو استفاده کردند تا تردیدکنندگان را در به حق بودن امامت علی متقاعد کرده و نشان دهند که مرتبه ایشان کمتر از یک پیامبر نبوده و قدمت اعتقاد شیعی را به اثبات برسانند.