جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله اندیشۀ مولوی را از منظر معرفت شناسی مورد نقد و ارزیابی قرار می­دهد. نویسندگان این مقاله بین دو مفهوم عقل در تاریخ اندیشۀ بشر تمایز قائل می‌شوند: عقل انتقادی و عقل استعلایی، و استدلال می­کنند که عقل به‌عنوان آموزۀ محوری در اندیشۀ مولوی نیز در این دو مفهوم متفاوت به‌کار رفته است. منظور از عقل انتقادی، دفاع از عقل­گرایی دربرابر مرجعیت­ گرایی و منظور از عقل استعلایی دفاع از عقل­گرایی دربرابر تجربه ­گرایی است که دارای دو شکل عرفانی و فلسفی است. محور اصلی پژوهش حاضر، با توجه به اینکه اساسی ­ترین پرسش پیش‌ روی بشریت در همۀ حوزه­ های معرفت این پرسش بوده و هست که نقش عقل در کشف حقیقت چیست، ما در پی آن خواهیم بود که بدانیم پاسخ مولوی به پرسش مزبور چیست و با پاسخ ­هایی که دیگر اندیشمندان به این پرسش داده‌اند چه تفاوتی دارد. هدف اصلی در این پژوهش این است که به روش تحلیل کیفی با تفکر در اشعار مولوی نشان داده ­شود که در مباحثۀ عقل­گرایی دربرابر مرجعیت­ گرایی، مولوی از مرجعیت­ گرایی دفاع نموده اما جهت گیری کلی او دفاع از عقل­گرایی است و از این نظر مولوی را باید از مهم­ترین مدافعان عقل­گرایی انتقادی در تاریخ اندیشه دانست و در مباحثۀ عقل­گرایی دربرابر تجربه­ گرایی، مولوی را باید از مهم‌ترین مدافعان عقل‌گرایی استعلایی در تاریخ اندیشه به‌حساب آورد.