جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متنی که در پیشروی دارید، شامل دو قسمتعمده است . مقدمه‌ای کوتاه از نگارنده که به بررسی مسئله خدا در قرآن و فلسفه اسلامی می‌پردازد و قسمتدوم ترجمه کتاب"مسئله خدا، دیروز و امروز". کتابحاضر مجموعه سخنرانیهای جان‌کورتنی ماری فیلسوفتومائی‌نو استکه به افتخار قدیستوماسمور در زمستان 1962 میلادی در دانشگاه ییل آمریکا ایراد کرده است . وی که در اصل استاد دانشگاه ووداستاکمری‌لند است . در آن زمان استاد مهمان گروه فلسفه دانشگاه ییل بوده و در سه سخنرانی به موشکافی موضوعی می‌پردازد که در جهان معاصر بعد از توقفی چند قرنی باز به طور جدی مطرح شده است . او در این کتاببا دقت ، مابعدالطبیعه و حکمتتومائی نو را با افکار برخی متفکران اگزیستانسیالیست ، [هیدگر] تلفیق کرده است . نویسنده مقاله بحثرا از ریشه آن در عهد عتیق شروع کرده و از خلال کلماتآباء کلیسا و قدیستوماسآکوئینی به عصر جدید که انکار خدا توسط مادیگرایی نواست ، رسیده است . جان‌کوتنی ماری تفسیر روشن و موشکافانه‌ای از خدا، الحاد و بی‌خدایی از متن کتابمقدسارائه داده و با این تفسیر به طور برجسته جریان بی‌خدایی معاصر را تحلیل کرده است . همچنین با استادی در صدد طرح این سوال برآمده استکه آیا بشر مابعد - تجدد پساز دستدادن اعتقاد به خدای موسی، اختیار و انسانیتخود را نیز از دستداده است ؟ در هر حال کتاب"مسئله خدا" از دیدگاهی فلسفی و لاهوتی به طرح و بررسی یکی از مهمترین و اساسی‌ترین مسائل بشری که از میثاق با آن درگیر بوده، می‌پردازد. از آنجا که کتابحاضر خطابه‌های درسی استاز ارجاعاتی که در کتبتحقیقی یافتمی‌شود، در آن خبری نیست ، بدین خاطر سعی کرده‌ام که این نقیصه را در تعلیقاتی که بر کتابزده‌ام جبران کنم.

نظریه وحدت وجود یکی از عمیق ترین دستاوردهای عرفان و یکی از اسرار اندیشه بشر است و در اسلام و مسیحیت نیز سابقه ای طولانی دارد. این نظریه جهان بینی ابن عربی و اکهارت، به عنوان بزرگترین عارفان نظریه پرداز در اسلام و مسیحیت، را تشکیل می دهد. لیکن رویکرد آنان به ((وجود)) با تجزیه و تحلیلهای فارغبالانه فلاسفه مابعدالطبیعه در باب ((وجود)) متفاوت است. چرا که از دیدگاه هر دو، اولا، ((وجود)) خود خداست و هستی صرفا منحصر در او است. ثانیا، ادراک وجود صرفا از راه شهود حاصل می آید. ثالثا ((یافتن وجود)) (وجدان) و ((وجود یافتن)) (دریافت وجود) یکی است و رابعا، فهم ((وحدت وجود)) تنها با ((فنا))ی عارف میسر است. دیدگاه ابن عربی و اکهارت، با نظریه ((همه خدا)) ‏‎(Pantheism)‎‏ متفاوت است. چرا که آن دو، به تعالی خدا از خلق معتقدند و حلول و اتحاد را که مستلزم وجود طرفین است رد می کنند. اما نظریه ((همه در خدا)) ‏‎(Panentheism)‎‏ تا حدودی به دیدگاه آن دو نزدیک است. این دو متفکر در مورد خدا بین ساحت ذات که هیچ نام و نشانی ندارد، و ساحت الوهیت که حضرت تجلی اسما و صفات است، فرق می گذارند. لیکن اکهارت در پی آن است که با فنای خویش به ذات برسد اما ابن عربی وصول به ذات را غیرممکن می شمرد و طالب وحدت با اسما الله است نه ذات. به همین جهت دو تفاوت اساسی بین اکهارت و ابن عربی وجود دارد: یکی اینکه عرفان اکهارت عرفان سلب و عرفان ابن عربی عرفان ایجابی است. یعنی اکهارت در پی ادراک جلال مطلق ذات است که در آنجا همه چیز به ظلمت و سکون و سکوت فرو می رود. هیچ نسبتی در آنجا تحقق ندارد. نه از خلق خبری است و نه از خدا. عرفان اکهارت از این نظر به عرفان هندوان شباهت دارد. اما ابن عربی در پی ادراک اسماالله است. در آنجا خدا با همه صفات جلال و جمال جلوه می کند و با هر اسم و صفتی تنوع و تکثر می یابد. خدای ابن عربی از این نظر با خدای ادیان ابراهیمی نزدیکتر است. تفاوت دوم آنکه، ابن عربی در مورد خلق همواره جانب عبودیت را حفظ می کند و در پی آن است که با اقتدا به محمد (ص)، عبدالله باشد. لیکن اکهارت در پی حزیت و ربوبیت است و می خواهد که با تشبه به عیسی (ع) خود خدا باشد. چرا که به زعم مسیحیت، عیسی (ع) خود خداست.در اثبات نظریه وحدت وجود، مساله مهم، بخصوص برای ابن عربی، نه اثبات وحدت، بلکه توجیه کثرت است. در اثبات وحدت و توجیه کثرت، ابن عربی و اکهارت از چهار طریق حس، عقل، خیال (شهود) و شرع وارد می شوند. در این میان، ابن عربی بر خیال و شرع بسیار بیشتر از عقل تاکید می کند، اما اکهارت به علت گرایشهای فلسفی جانب عقل را همواره پاس می دارد. ولی سرانجام در توجیه عقلانی وحدت وجود، هر دو متفکر به این نتیجه می رسند که نظریه وحدت وجود نظریه ای است ((پارادوکسیکال)) که جمع اضداد و اجتماع نقیضین را در بر دارد. لذا ادراک آن در طور عقل نیست بلکه باید آن را ((طوری ورای طور عقل)) شمرد. این پارادوکس ها به انحا گوناگون در جهان بینی وحدت وجودی آن دو، ظهور می کند و در مورد ابن عربی به یک نوع ((حیرت مطلوب))، و در مورد اکهارت به ((جهلی عالمانه)) می انجامد.