جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دکتر نصرالله پورجوادی یکی از پرکارترین محققان ایرانی در حوزۀ فلسفه و عرفان اسلامی است. اگرچه موضوع بیشتر آثار او را عرفان و ادبیات عرفانی تشکیل می‌دهد، اما به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متخصصان و صاحب‌نظران حوزۀ فلسفۀ اسلامی نیز شناخته می‌شود. از همین‌رو، ارزیابی او از گذشته، وضعیت کنونی و آیندۀ فلسفۀ اسلامی، می‌تواند روشنگر باشد. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم تخصص و علاقۀ پورجوادی به فلسفۀ اسلامی، مانع از ارزیابی‌های انتقادی او از موضوع مورد علاقه‌اش نشده است. به نظر وی، مهم‌ترین اصل در فلسفۀ اسلامی «اصل توحید» است و اگر این فلسفه بخواهد در جهان معاصر نقشی ایفا کند، تنها به پشتوانۀ همین اصل است. از نظر نصرالله پورجوادی، دستگاه جدید فلسفی در عالم اسلام تأسیس نمی‌شود «مگر اینکه ما این اصل را به جایگاه خودش برگردانیم.» متن زیر قسمت دوم این مصاحبه است.

فلسفۀ اسلامی کار خودش را کرده و حرف خودش را زده است. فلسفۀ اسلامی بخشی از فلسفۀ قرون وسطاست و من این عبارت قرون وسطا را به‌عنوان تحقیر به کار نمی‌برم. منظورم دوره‌ای از ادوار گذشته است که به قبل از مدرنیته برمی‌گردد. فلسفۀ اسلامی به‌عنوان فلسفۀ این دوره، حرفش را زده و حرف‌های خیلی عمیقی هم زده است، ولی آن دوره گذشته و ما باید فلسفۀ اسلامی را به‌عنوان تاریخ فلسفۀ اسلامی در نظر بگیریم.

متفکران بزرگ ما در دوره‌های اولیه، با حق و حقیقت نسبتی برقرار کردند و به تأسیس تفکراتی فلسفی پرداختند و در دوره‌های بعد دیگران آمدند و بر سر همان سفره‌ای نشستند که پیشینیان پهن کرده بودند. دوره‌های بعدی هم البته ابتکارهایی داشتند، ولی آن دورۀ نخستین تکرارشدنی نیست. ممکن است لحظات دیگری باشد که مجدداً اهل اندیشه و اهل فکر نسبتی با حق برقرار کنند، ولی اگر نکردند، نمی‌شود گفت به قهقرا رفته‌اند.