جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کهن‌ترین کتابی که درباره عشق از دیدگاه‌های مختلف، از جمله عرفانی و فلسفی و پژشکی، به قلم نویسنده‌ای ایرانی نوشته شده «کتاب عطف الالف المالوف علی اللام المعطوف» است. این نویسنده ابوالحسن علی بن محمد دیلمی است که خود یکی از شاگردان ابو عبدالله محمد بن خفیف شیرازی بوده و کتاب دیگری تالیف کرده در شرح حال استادش به نام سیرت ابن خفیف که هر چند که اصل عربی آن از میان رفته، ترجمه‌ی پارسی کهن آن در دست است. عنوان عجیب کتاب عطف را دیلمی از یکی از ابیات قطعه‌ای گرفته است که حسین بن منصور حلاج سروده و دیلمی آن را در همین کتاب، در ضمن بیان نظریه‌ی حلاج درباره‌ی عشق، نقل کرده است. با توجه به اینکه دیلمی شاگرد ابن خفیف بوده و ابن خفیف هم از مدافعان حلاج بوده و حتی او را درزندان بغداد ملاقات کرده، مطالبی که در کتاب عطف نقل شده است از سندیتی محکم برخوردار است و قطعه‌ای که دیلمی از حلاج نقل کرده به احتمال قریب به یقین باید اصیل باشد، هر چند که ماسینیون این قطعه را در چاپ خود از دیوان حلاج نیاورده است.