جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متن حاضر ترجمه بخش نخست مقاله «الإنسان و القرآن وجهاً لوجه (التفاسیر القرآنیه المعاصره): قراءه فی المنهج» اثر دکتر احمیده النیفر، دین‌پژوه تونسی است که در پی می‌آید. نگارنده در این مقاله بر آن است با بازخوانی روش‌های مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر ویژگی‌های آثار آنان را بررسی و تحلیل کند.

انسان از دیدگاه قرآن، از سویی، دارای کرامت است و از جمله موارد کرامت او، آن است که خداوند او را در بهترین قوام خلق کرده و تمام مخلوقات را برای او آفریده و به او قدرت بیان و کسب علم داده است. انسان نماینده خداوند در زمین و گل سرسبد هستی و مورد تکریم و تفضیل پروردگار واقع شده است. از سوی دیگر، انسان مورد نکوهش و سرزنش خداوند در قرآن کریم قرار گرفته است که ناشی از اعمال نادرست او از قبیل شرک به خداوند، کفران و ناسپاسی، عجول بودن، ضعیف بودن در مقابل شهوات، حریص و بخیل بودن، غرور، ستم پیشگی، خصومت‌گری، طاغی بودن، ناامید شونده در سختی‌ها و دارای سُرورِ غفلت‌آور در وفور نعمت‌ها و... است. از این آیات می‌توان فهمید که برای آنکه انسان مورد نکوهش الهی قرار نگیرد، باید این صفات ناپسند را در خود کنترل کرده و ضد آنها را در خود ایجاد نماید تا مورد ستایش و رضایت خداوند قرار گیرد. قابل ذکر است که اکثر موارد نکوهش انسان در قرآن، مربوط به انسان‌های بی‌ایمان و یا ضعیف الایمان و کافران است. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل آیات ستایش و نکوهش انسان در قرآن بر اساس قاعده سیاق، می‌پردازد. این بحث در راستای انسان‌شناسی از منظر قرآن و شناخت نقاط ضعف و قوت این خلیفه الهی حائز اهمیت است و نشان می‌دهد که انسان در چه شرایطی، مورد مدح و ستایش خداوند به‌عنوان خالق خود واقع شده و در چه شرایطی، از سوی خداوند مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است. شناخت این دو امر، سبب می‌شود تا انسان آن موارد را شناخته و نقاط ضعف خود را برطرف سازد و عوامل جلب تمجید خداوند را در خود ایجاد نماید. این پژوهش از زاویه دیگری نیز قابل اهمیت است و آن رفع تعارض ظاهری بین آیات ستایش و نکوهش انسان است.

داوری روشمند نسبت به اقوال دیگران در قالب تأئید سخن حق و رد سخن باطل از ویژگی‌های اختصاصی قرآن است . این پژوهش به منظور الگوگیری از قرآن در گفتگو با ملتها وصاحبان سایر ادیان الهی ، داوری قرآن را نسبت به سخنان کافران بررسی کرده است. کافران ، اهل کتاب (یهودیان ومسیحیان)ومشرکانند.سخنان مشرکان پر بسامدترین نقل قول‌های قرآن و سخنان مسیحیان کم بسامدترین آن است . سخنان نقل شده از یهود عبارتست از : 1- دسیسه‌ها ، مثل سفارش یکدیگر به افشا نکردن حقایق تورات 2- تعصبات ، مانند ادعای حق خیانت به غیر یهود 3- سخنان نادرست درباره خدا و نبوت ، مانند دست بسته و فقیر خواندن خداوند و اعتقاد به نازل نشدن چیزی از جانب خداوند بر بشر .قرآن سخن دو گروه از مسیحیان را گزارش می‌کند : 1-مسیحیان مومن به پیامبر اسلام که از خداوند درخواست می‌کنند در زمره‌ی شاهدان و صالحان قرار گیرند 2-مسیحیان غیر مومن به پیامبر اسلام که قرآن ،تنها مهم‌ترین انحراف اعتقادی آنان یعنی عیسی خدایی و تثلیث را از آنها نقل می‌کند.عقاید نادرست در مورد خدا ، نبوت ، معاد و سخنان نادرست در مورد مومنان و عقاید خرافی مهم-ترین سخنان منقول از مشرکان است .خداوند فقط سخن مسیحیان مومن را با وعده‌ی ورود آنان به بهشت تأئید می‌کند و سخنان سایر مسیحیان و بقیه‌ی کافران را ابطال می‌نماید . برخی از شیوه‌های ابطال سخن کافران در قرآن عبارتست از : افشاگری ، بیان نظر صحیح ، ریشه‌یابی ، بیان پیامد ، درخواست دلیل ، بیان دلیل برای رد ادعا . استفاده از شیوه‌های استدلالی ، پرکاربردترین شیوه قرآن در بیان بطلان عقاید انحرافی کافران است .

قرآن کلامی است آسمانی، به مدد از دریای معارف اهل بیت (ع) راهی بدان آسمان می­توان یافت. این عالمان و همپایان قرآن، به جهت آموزش مردم راهیابی آنان به فهم کلام­الله، اصول و راهکار­های مهمی را آموزش داده­اند، که چونان جعبه ابزاری، روش تفسیری اهل بیت (ع)را تشکیل می­دهد. کتاب حاضر، متولی ارائه این اصول تفسیر، با بهره­گیری از دریای معارف معصومان (ع) است. این اثر، پژوهشی در اصول تفسیر قرآن برگرفته از روایات اهل بیت (ع) است. به زعم نگارنده کتاب وجه تسمیه این کتاب تشبیه وحی به آسمان و حضور مبارک ائمه اطهار (ع) به دریاست. نگارنده کتاب سعی می‌کند که از طریق دریای معرفت اهل بیت (ع) به فهم آسمان وحی نائل شود.

دائرهالمعارف قرآن (The Encyclopedia of the Qurʾān) که اکنون حدود یک­دهه از انتشار آخرین مجلدات آن می‌گذرد، به لطف معرفی‌های مکرر در قالب مقالات و گفت‌وگوها و نشست‌های علمی، آن‌قدر در ایران شناخته‌شده هست که دیگر نیازی به معرفی مجدد آن نباشد. این اثر مرجع از همان آغاز در ایران مورد توجه جدی قرار گرفت و بسیاری از مدخل‌های آن ترجمه و نقد شد. شاید همین توجه جدی انگیزۀ کافی برای اقدامی بسیار بزرگ‌تر را فراهم آورد. از سال 1386 جمعی از مترجمان، زیر نظر یک هیئت ویراستاری چهار نفره، و با حمایت مادی و معنوی انتشارات حکمت و سازمان تبلیغات اسلامی کار ترجمۀ کل مدخل‌های این دائرهالمعارف را آغاز کردند و آن را با چینشی نو، منطبق با ترتیب الفبای فارسی، مرتب کردند. تا کنون سه جلد از ترجمۀ دائرهالمعارف قرآن روانۀ بازار شده است. هم­چنان که اصل انگلیسی این اثر توجهات بسیاری را به خود جلب کرد، ترجمۀ آن نیز واکنش‌های بسیاری را در قالب مقاله، گفت‌وگو و نشست‌های علمی به دنبال داشت. این مقاله، با مروری بر بعضی از مهم‌ترین مدخل‌های ترجمه‌شده در این مجموعه، به معرفی نقاط قوت و ضعف موجود در این ترجمه می‌پردازد.

سخن گفتن و نوشتن درباره مباحث قرآن، نقش مهمی در فهم معارف قرآنی ایفا می‌کند. به­دلیل دارا بودن چنین نقشی، تهیه و ‌کاربرد معیارهای مرتبط و مناسب برای بررسی مباحث قرآنی ضروری است. مقاله حاضر، به بررسی و نقد کتاب «تأملی درباره مکر از دیدگاه قرآن و سنت» تألیف خانم شهناز فرهادزاده شوشتری می­پردازد و با رویکردی اصلاحی – انتقادی تنظیم ‌شده است تا نقاط قوت و ضعف آن را تعیین کرده، مشخص شود کتاب حاضر تا چه اندازه دررسیدن به اهداف تعیین‌شده و دستیابی به آن‌ها موفق بوده است. نتایج پژوهش نشان داد گرچه در کتاب مزبور نواقص جدی دیده می‌شود، امّا نقاط قوتی هم دارد.

این کتاب ناظر به شبهاتی است که در حال حاضر نسبت به فهم و تفسیر قرآن وجود دارد و در واقع پاسخ بخش مهمی از چالش‌های تفسیری و قرآن‌شناختی عصر حاضر تلقی می‌شود و تا حدودی نیز بازکننده ابعاد قرآن است و با هدف استفاده دانشجویان و محققان حوزه‌های کلام، تفسیر و علوم قرآنی به رشته تحریر در آمده است. کتاب حاضر اثر شایسته تقدیر در شانزدهمین جایزه کتاب سال در این حوزه انتخاب شده است. دکتر ابوالفضل ساجدی؛ نگارنده کتاب، دانش‌آموخته دکتری فلسفه دین از دانشگاه مونترال کانادا هستند. از آثار دیگر ایشان در این حوزه می‌توان به زبان دین و قرآن، فلسفه زبان دینی و تاریخچه مکاتب تفسیری و هرمنوتیک کتاب‌های مقدس اشاره کرد.

مقاله حاضر نقدی است بر ترجمه قرآن کریم آقای ابوالقاسم پاینده که به خامه استاد فرزانه شهید مرتضی مطهری (ره) نگاشته شده است.