جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر، عهده دار بررسي آيات قرآن كريم به منظور به دست آوردن نكات الگوئي از نحوه ي مواجهه ي قرآن كريم نسبت به عملكرد يهوديان است، تا در خلال اين امر مخاطبين(مسلمانان)، بر اساس نكاتي كه از بطن آيات استخراج گرديده است، بنابر شرائط فردي و اجتماعي خويش و نوع عملكرد طرف مقابل(يهوديان و يا كساني كه پيرو عملكرد يهوديان هستند)؛ شيوه هاي رفتاري مناسب را اخذ نمايند. قوم يهود در قرآن كريم در دو برهه از زمان مطرح شده است: قضاياي قوم بني اسرائيل در زمان حضرت موسي7و زمان رسول خدا6، كه اين رساله صدر اسلام را مد نظر قرار داده است.قرآن كريم، يهوديان را درعمل به فرمان هاي الهي يكسان ندانسته و به دو دسته تقسيم نموده است: گروهي از آنان، به تمام آنچه خداوند يكتا مقرّر فرموده، ايمان داشته و پايبند بوده اند،و گروه ديگر تنها درظاهر به كتاب الهي اعتقاد داشتند ولي دراصل از آن رويگردان بوده اند. بر اساس اين پژوهش، قرآن كريم، روشهاي متعددي را نسبت به يهوديان، توصيه نموده و لازم الاجراء دانسته است به گونه اي كه از مطالعه ي جامع اين آيات، دست كم به دو نحوه الگوپردازي مي توان دست يافت: مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان عدم جنگ، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان جنگ. مطابق برداشت نگارنده ي رساله، اين دو الگوي قرآني، نسبت مستقيم با عملكرد يهوديان داشته و بر طبق آن شكل مي گيرد و خداوند حكيم، روند مواجهه ي قرآن را در هر دو الگو براساس هدايت و ارشاد، تدبير نموده است. در اين رساله، ابتدا به توصيف مواجهه ي قرآن كريم با اخلاقيات و اعتقادات يهوديان و سپس به مواجهه ي قرآن با عملكرد يهوديان در زمان عدم جنگ و آنگاه جنگ پرداخته شده است كه در ضمن عنوان نمودن زيرمجموعه هاي شاخص هر يك از دو الگو، به تحليل رويه ي برخورد قرآن، روي آورده شده است؛ يعني چنانچه عملكرد يهوديان، در راستاي اهداف مسلمانان، خلل جدي به وجود نمي آورد، روش هاي محبت، مدارا، ناديده گرفتن خطاي يهوديان و يا اعلام صبر و صفح در قبال سركشي هاي آنان و ارشاد و هدايت ايشان به دين اسلام و يا انعقاد پيمان نامه و فرمان اكيد پيروي از آن عهود، به مسلمانان و يهوديان اعلام مي شده است و در صورتي كه عملكرد يهوديان، برخلاف معيارهاي اسلامي و مصالح مسلمانان بوده باشد و يهوديان به فعاليتهاي تخريبي بر عليه مسلمانان دست بزنند و مرتكب اعمال ناشايست شوند، فرمان دوري جستن از دوستي با ايشان و يا مقابله به مثل(مانند هجو نمودن در اشعار) و يا اقدام به سريه و يا جنگهائي پر دامنه، از جانب خداوند متعال به رسول گرامي اسلام6و مسلمانان صادر مي شده است تا چه بسا از اين طريق يهوديان هدايت يافته و دست از نادرستي ها بشويند. اهميّت پژوهش حاضر به جهت حساس بودن مسئله ي يهوديان در جهان امروز، به ويژه عملكرد آنان نسبت به مسلمانان جهان است كه اين امر از ديرباز مورد توجه قرآن كريم بوده است تا با يك برنامه ريزي مشخص بر اساس دستورات الهي، مسلمانان به روشهايي متناسب با عملكرد يهوديان دست يابند و اين مهم هدف اصلي نگارش اين رساله است. كليد واژه ها: قرآن، الگوسازي، يهود، مواجهه ي مناسب، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان عدم جنگ، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان جنگ ، هدنه (آتش بس).

‫ذلك القرآن فاستنطقوه ولن ينطق ولكن اُخبركم عنه إلا أن فيه علم ما يأتى والحديث عن الماضى ودواء دائكم ونظم ما بينكم«. {P ) نهج البلاغه، خطبه 158، اين قرآن را پس استنطاق نمائيد (از آن حرف ومطلب بيرون بكشيد) وخودش به خودى خود هرگز گويا نمى‏گردد. اما من شما را از آن خبر مى‏دهم، بدانيد كه در آن علم آينده، حديث گذشته، داروى دردها ونظم آنچه مربوط به شما است وجود دارد. P} معانى ظريف قرآن بسان پرتو آينه، لرزان واز دسترس انديشه گريزان است، اما وقتى در دلى افتاد، تا ناپيداترين زواياى روان او نفوذ كرده، آن را مجذوب خود مى‏سازد. قرآن كريم در صدها آيه، حاوى ويژگيها وملاكهاى اسوه‏هاى راستين بشر است وبا بيان آن ملاكها صاحبان آنها را مدح وستايش مى‏كند، گروههاى انسانى نمونه‏اى، چون: مخلصين، مؤمنين، مخبتين، اولوالالباب، صالحين، صابرين، خاشعين، عبادالرحمن، الموفون بعهدهم، متقين و... از سوى قرآن به جانهاى تشنه مخاطبان معرفى شده‏اند وتصوير كاملى از شخصيت وحالات روحى وظاهرى وزندگى مادى ومعنوى اين وارستگان ارائه شده است. در مقابل، آياتى نيز وجود دارد كه ويژگيها وصفات منفى انسانهاى بى‏ايمان را در قالب عناوينى چون: كافرين، فاسقين، منافقين، فاجرين وظالمين بيان نموده است. اين پژوهش گامى است كوتاه در جهت ارائه يك فرهنگنامه در زمينه مفاهيم در دو حوزه ايمان وكفر كه در آن كوشش گرديده تا تعاريف قرآنى هر يك از عناوين فوق از قرآن استخراج گردد. از آنجا كه درك بار معنايى الفاظ فوق با رجوع به كتب لغت معتبر، كفايت نمى‏كند بعد از تحليل لغوى هر يك از واژه‏ها بر اساس معاجم لغت با بهره‏گيرى از تفاسير قرآن، نحوه كاربرد واژه‏ها در سياق آيات مورد توجه قرار گرفته است. زيرا توجه به سياق، دامنه معنى لغوى را گسترش داده يا حصر مى‏نمايد ومعنى مناسب را از ميان معانى متعدد در كتب لغت مشخص مى‏كند وبا توصيف عناوين به كار رفته از حيث مصداق عملى وتجسم عينى وخارجى، مى‏توان به چگونگى حصول اين مفاهيم پى برد. اين مطمئن‏ترين تبيين وتوضيح از مفاهيم است كه مقصود الهى را در عناوين قرآنى به وضوح مشخص مى‏سازد ومقدمه‏اى است براى شخصيت‏شناسى كه در پرتو آن مى‏توان به ارزيابى شخصيتها پرداخت. از طرفى با كسب چنين آگاهى وشناختى نسبت به تعاريف قرآنى مفاهيم وواژه‏ها چگونگى رسيدن به خصلتهاى ايمانى را مى‏توان بدست آورد وبه تبع آن از صفات منفى كه نمودى از بى‏ايمانى است اجتناب كرد. آرى براى گشودن قفل قلبهاى خود »ام على قلوب اقفالها« ودست يافتن به گنجينه‏هاى رحمن بايد »تدبّر« در قرآن وكشت كردن در زمين پر بركت اين كتاب را تمرين كرد. چنانكه اولين تربيت شده اين مكتب فرمود: »در روز قيامت منادى ندا مى‏دهد كه امروز هر كس گرفتار كشت خويش وپاسخگوى سرمايه‏گذارى عمر در زمينه‏اى است كه انتخاب كرده، غير از كشتكاران قرآن. پس بايد از اين گروه وپيروان قرآن بود وبوسيله آن پروردگار را شناخت ونفس را نصيحت كرد وآراء ونظريات شخصى را متهم ومغشوش شناخت. {P ) نهج البلاغه، خطبه 176. P} واز آنجا كه از اصول اساسى در تدبر قرآن شناخت مفاهيم قرآنى است، نوشته حاضر گامى است ابتدائى ومتواضعانه در تدبر قرآن، كه اميد است به عنايت خداى واسع فتح باب پژوهشهايى در عرصه فرهنگ قرآنى، قرار گيرد. الهى لا تؤاخذنا ان نسينا أو أخطأنا

‫با توجه به وجه اشتراک قرآن و مدرنيته در ارائه آموزهها به جوامع بشري، لازم است به صورت مقايسهاي رابطه اين دو روشن گردد؛ تا بشر بتواند راه درست خويش را بيابد. اين پژوهش در سه بخش، به بيان و بررسي اين رابطه پرداخته است. نويسنده پس از بيان ساختار و بافت شيوههاي تبيين معارف و اهداف و رهاوردهاي قرآن، به مباني و اصول قرآن پرداخته است. مباني قرآن عبارت است از: اعجاز، جاوداني، جامعيت، جهاني بودن و تحريفناپذيري قرآن. اصول آن عبارتاند از: هدايت محور بودن، الهي بودن الفاظ آن، تفسير و تأويلپذيري، اِحکام و تشابه در متن، و ظهر و بطندار بودن قرآن. در بحث از مدرنيته، پس از بيان زمينههاي فراهم شدن مراحل و امواج مدرنيته، و اهداف و انگيزههاي مدرنيته، مباني و اصول آن ارائه شده است. مباني مدرنيته عبارتاند از: اومانيسم، سکولاريسم، تجربهگرايي، ليبراليسم و ماترياليسم. اصول مدرنيته عبارتاند از: عملگرايي، عقلگرايي، نسبيگرايي، مردمسالاري و فردگرايي. در مورد رابطه قرآن و مدرنيته، سه ديدگاه وجود دارد: 1. تعامل و تحقق فرهنگ مدرنيته و پيادهنمودن همان ارزشها و روشها در دنياي اسلام؛ 2. تقابل و تعارض به نحو کلّي و ماهوي؛ 3. ديدگاه تفکيک و تفصيل. اين ديدگاه بر اين باور است که بايد تکتک مباني و اصول مدرنيته از نگاه قرآن بررسي شود و پس از آن، سازگاري يا عدم آن مطرح گردد. براساس اين ديدگاه، اخذ وجه مادي و ابزارها و ساختارهاي معيشتي تمدن مدرنيته مفيد و بلکه لازم است؛ اما وجه اعتقادي، اخلاقي، فرهنگي و معنوي آن مورد پذيرش نبوده و دچار بحرانهاي زيادي شده است. از اين رو، نميتواند انسانيت را به کمال و سعادت نهايي خويش برساند. در بحث از مباحث معرفتشناختي، ديدگاه قرآن نسبت به عقلگرايي، علمگرايي، تجربهگرايي، ماديگرايي و نسبيگرايي بررسي شده است. مدرنيسم به عقل محدود دنيانگر و منقطع از آخرت، دين، قرآن و خدا بسنده کرده و اين نوع عقلگرايي از نظر قرآن، جهالت و انحراف از عقل فطري است. نتيجه بررسي ساير موارد هم بيان شده است.