جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ‌گروی نظریه‌ای است که همة پدیده‌ها و حقایق را در بستر تاریخی وقوع آن تفسیر می‌کند. قرآن آخرین وحی آسمانی خداوند در فرهنگ و اجتماع بشر است. آیا نظر به سویه بشری نزول آن در یک بستر زمانی معین و با مخاطبان مشخص در آن زمان، ما را ناگزیر می‌سازد که قرآن را بر اساس تاریخ‌گروی مقوله بندی کنیم و هویت الهی و جاویدان آن را محکوم گذر زمان سازیم؟ یا آن که اساساً تاریخ گروی موضوع و متعلّق معلومی داشته، و نمی‌تواند نظریه‌ای مطلق و فراگیر برای تمامی قلمروها قلمدا شود؟ مطالعه و بررسی موضوع فوق مورد اهتمام مقالة حاضر است. در این اثر، نخست فروض و دیدگاه‌های مختلف در نسبت جاودانگی قرآن با واقعیت‌های عصر نزول و متغیرهای زندگی بشر، و همین طور مبانی معرفتی دیدگاه تاریخ گروی و قابلیت انطباق آن بر قرآن کریم امعان نظر شده است.

از نظر قرآن کریم دنیا در صورتی ارزشمند است که از آن برای رسیدن به کمال و سعادت در آخرت بهره گرفته شود. ارزش ها، دل بستگی ها و سرگرمی های دنیوی نباید انسان را به خویش داشته و او را از انسانیت ساقط نماید. دنیا و تمام مواهب دنیایی برای انسان ساخته شده و همچون نردبانی است که انسان را به سوی کمال در آخرت بالا می برد. ائمه ( ع) نیز همانند قرآن در روایات خود به دنیایی استناد کرده اند که انسان را به آخرت برساند، این دنیا دارای ارزش واقعی است، ارزش و اعتبار دنیا، نکوهش و ستایش آن، دنیای مذموم و ممدوح معنا و مفهوم خویش را در چگونگی استفاده از دنیا در می یابد. ریشه هر گناهی دوستی دنیا است، مال و ثروت، اولاد و ... در صورتی که انسان را سرگرم دنیا سازد نکوهش شده و از آفات دنیوی شمرده شده است ولی در صورتی که در جهت کمال آدمی گام بردارد مورد پسند واقع شده و از نعمات و الطاف الهی است. منشأ سرنگونی و هلاکت انسان دنیازدگی است. دنیازدگی آثاری دارد و انسان را از رسیدن به آخرت باز می دارد. دنیا در قرآن به لهو و لعب، زینت، تفاخر، متاع قلیل و ... توصیف شده است. مال، فواید دنیوی و اخروی زیادی دارد و یک انسان عاقل همیشه سعی می کند که ازمال و منال دنیا برای آخرت بهره جوید و از دنیا برای آخرت توشه ای برگیرد. حقیقت انسان را عمل او می سازد، اگر انسان اعمال صالح داشته باشد، انسان صالح است و اگر اعمال طالح داشته باشد، انسان طالح است، بنابراین پاداش و کیفر انسان در آخرت بستگی به اعمال او در دنیا دارد. فلسفه لذتهای مادی در دنیا برای این است که انسان با اختیار خویش سعادت و شقاوت خویش را در آخرت رقم بزند و لذتهای دنیوی با لذتهای اخروی متفاوت است، حد و اندازه هر لذت و نعمت دنیوی برای استفاده انسان از آن لذت در دنیا مشخص شده که یکی از روشهای مشروع برای استفاده از دنیا انفاق می باشد. دنیا مزرعه آخرت است و نعمتهای دنیوی سبب سعادت و شقاوت اخروی نمی گردد. سعادت انسان در گرو ایمان و عمل صالح در پایان عمر، محو سیئات به دلیل انجام کارهای نیک و مورد شفاعت واقع شدن است. شقاوت انسان نیز در گرو کفر پایان عمر که ایمان و عمل صالح پیشین را ضایع می سازد، محو حسنات به دلیل انجام کارهای زشت و ناپسند و مورد شفاعت واقع نشدن می باشد. دنیا و آخرت با هم جمع نمی شوند چون دو چیز متفاوت و متضاد از هم هستند و دو چیز متضاد نیز با هم جمع نمی گردد. از جمله تفاوتهای بین دنیا و آخرت می توان به تفاوت بین نظام و آخرت، درجات بین دنیا و آخرت و تفاوت روزی دنیا با آخرت اشاره کرد. راه فکری و شناختی، راه عملی( انفاق، صدقه، زهد، قناعت، یاد مرگ و ...) از جمله راهکارهای سازنده ای است که در امور دنیوی، انسان را برای رسیدن به آخرت راهنمایی می نماید.

زبان به عنوان ابزار اصلی ارتباط میان انسان ها، پدیده ای است آوایی/ صوتی با ویژگی های خاص که آن را از دیگر نمادهای غیرزبانی متمایز می سازد. از این منظر بایستة نخست پژوهش علمی در هر متن ادبی، بررسی آواهاست؛ زیرا آواها واحدهایی جداگانه هستند که از آنها هزاران کلمه و با معانی مختلف پدید می آید. قرآن کریم که بی چون و چرا، والاترین متن ادبی ابداعیه است، تمام توانایی های آوایی کلمات را به ویژه در دو سویة تصویرپردازی و تنغیم به کار برده است. این کاربست با هدفِ بیشترین و عمیق ترین تأثیر بر «گیرنده» صورت گرفته است؛ در نتیجه آوا در قرآن چهره ای متمایز در هماهنگی هنری، نمودی از تصویرپردازی معانی قرآن و نشانة اعجاز اسلوبی و بیانی والای آن به شمار می رود. از این روست که هر کلمه از قرآن و بلکه هر حرف و آوای آن در بهترین جای ممکن قرار گرفته است؛ همچنانکه تأثیر قرآن بر سامعه نیز به شیوه ای یکسان و یکنواخت نیست، بلکه بر حسب موضوعات مختلف، تنوع می یابد. در نتیجه گاه چنان نسیم آرام است و گاه چنان توفان توفنده، گاهی نیز نه این و نه آن است. پس آهنگ قرآن با دگرگونی معانی، تغییر می یابد. از این خاستگاه است که خداوند دستور داده است قرآن به بهترین وجه خوانده شود: ?وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً? (مزمل:4). بر این اساس و برخاسته از آیة شریفة?أفَلایَتَدَبَّرونَ الْقُرْآنَ..?(محمد:47). این پژوهش با هدف تبیین ارزش معنایی دقیق آواها، نشان دادن جایگاه آنها در اعجاز قرآن و توانایی منحصر به فردشان در ابلاغ پیام سامان یافته است. روشی که این پایان نامه برای رسیدن به این منظور در پیش گرفته است، بهره گیری از داده های دو دانش معناشناسی و آواشناسی و کاربست آن برای تبیین متن معجزه گون قرآن در سطوح مختلف معناشناسی آوائی آن است. این تحقیق، به بررسی «معناشناسی آوائی در قرآن کریم» در چهار سطح می پردازد. چهار سطحی که متن قرآن را تشکیل می دهد و ساختار آوائی منحصر به فرد قرآن بر آنها استوار شده است. این چهار سطح عبارت است از: 1- حروف یا صامت ها 2- حرکات یا مصوّت ها 3- الفاظ یا کلمات 4-ترکیب هایا آهنگ شاید از مهم ترین نتایجی که رسالة حاضر بدان دست یافته است، بتوان موارد ذیل را برشمرد: 1- در ابراز معنی، میان سویة بیانی و آوایی رابطه ای تنگاتنگ وجود دارد؛ و ساختار چهرة هنری جملات قرآن بر پایة درآمیختگی چهره بیانی با سویة آوایی و آهنگین آن است. 2- حتی کوچک ترین واحد آوایی در قرآن کریم ارزش معناشناختی دارد و می تواند موضوعی پژوهشی باشد؛ چرا که هر آوا در این کتاب گرانقدر درست در جایی که باید باشد قرار گرفته و آوایی دیگر نمی تواند جایگزین آن شود. 3- قرآن کریم از منظر آواها، کلمات و ترکیب هایش معجزه است؛ چرا که نه در معانی و نه در کلمات آن «باطل در حال و آیندة آن راه ندارد»؛ زیرا «فرودآمده از سوی فرزانه ای ستوده است.» ? لا یَأتیهِ الباطِلُ مِن بَینِ یَدَیهِ وَلا مِن خَلفِهِ تَنزیلٌ مِن حَکیمٍ حَمیدٍ? ( فصّلت/42).

تحقیقی در بیان دلایل امکان و ضرورت معاد از دیدگاه قرآن با بهره گیری از دیدگاه مفسران مشهور و برخی دیدگاه های حکما و متکلمان اسلامی است. پژوهش حاضر در سه بخش تنظیم شده است. نویسنده پس از مباحث مقدماتی در بخش دوم به دلایل امکان معاد در قرآن پرداخته است. وی پس از بیان امکان ذاتی و وقوعی حیات اخروی، با استدلال به قدرت خدا، آفرینش شگفت انگیز جهان، خلقت ابتدایی انسان ها، زنده کردن زمین های خشک و بدون گیاه در فصل بهار هم چنین با ارائه نمونه های عینی زنده کردن مردگان در دنیا مانند داستان حضرت ابراهیم، عزیر و برخی از مسائل دیگر، بر امکان وقوعی حیات اخروی انسان ها استدلال کرده است. و در پایان ضرورت حیات اخروی با استناد به آیاتی که به برپایی قیامت و پاداش و کیفر خبر داده در قالب دلایل نقلی و نیز استناد به دلایل عقلی شامل برهان عدالت، حکمت و رحمت تبیین شده است.

این پایان نامه با هدف بررسی پسند یا ناپسندی دنیااز نظر آیات قرآن و روایات معصومین (ع) نوشته شده است و در آن نتیجه گیری می شود که دنیا فی نفسه نظر به اینکه مخلوق و آیت الهی، مهبط وحی، مصلی ومأوی و متجر اولیاء خداست، ممدوح است؛ لکن دل بستن آدمی بدان و آن را به جای آخرت برگزیدن مذموم و ناپسند است.

این رساله با عنوان دنیا در قرآن در نظر دارد تا آن چه را که در قرآن و سخنان ارزش مند امامان علیهم السلام در مورد دنیا بیان شده مورد بررسی قرار دهد تا از بسیاری از کج فهمی ها و آثار مخرب آن در جامعه ی کنونی جلوگیری شود. دنیا مؤنث « أدنی» است، به معنای نزدیک تر و پست تر است. هرچیزی که انسان را از خدا دور کند دنیا نامیده می شود، حتی می تواند نماز، روزه و حج باشد. علت انتخاب شناخت دنیا از دیدگاه قرآن آن است که انسان دنیا را بشناسد و خود را در جهت اهداف متعالی تری سوق دهد و از گمراهی آشکار که نتیجه ی آن غرق شدن در منجلاب فساد است رهایی یابد. دنیا عبارت است از آن چه که شب و روز را در بر دارد و آن چه که در آسمان بر آن سایه افکنده و زمین آن را احاطه نموده است. رابطه ی انسان و دنیا اگر به صورت وابستگی و طفیلی بودن انسان باشد؛ موجب محو و نابودی انسان و تمام ارزش های عالی انسان می شود زیرا ارزش انسان به کمال مطلوب هایی است که تلاش جست و جو می کند. در این تحقیق آیات و روایات قرآنی زندگی دنیا را بی ارزش و ناچیز شمرده اند و به ترک از آن سفارش کرده اند و به انسان هشدار می دهند که در پس این دنیا جهانی پایدار و دایم است که این دنیا پوچ و بی هوده آفریده نشده است. در این تحقیق توصیفات قرآنی زندگی دنیا بی ارزش و ناچیز شمرده شده و به ترک از آن سفارش شده است، و دنیا به دو گروه تقسیم شده است: در دنیای ممدوح، انسان دنیا را به خاطر رسیدن به کمالات و آخرت می خواهد، ولی در دنیای مذموم آن دنیایی است که انسان را غرق در لذات و شهوات دنیایی کرده و انسان را از یاد خدا باز می دارد. منظور از دوستی دنیا دوست داشتن لذایذ و مادیات دنیوی است، مانند زن و فرزند و جاه و مال و سلطنت است. دوستی دنیا آثار و گناهانی را به همراه دارد که عبارتند از: دنیاطلبی مانع یاد حق، هواپرستی، غفلت، طغیان و عصیان، دروغ، حسد و کم فروشی. یاد خدا مانع دنیا پرستی و تقوا از راه های مقابله با دنیا پرستی هستند. رابطه ی دنیا و آخرت مانند دو بخش از یک عمر و یا دو فصل سال است که همواره با هم و در پی هم هستند و از یکدیگر جدا نمی شوند و همواره با هم هستند. زاهد کسی است که از دنیا روی برمی گرداند و به آخرت می اندیشد، و از نعمت های دنیایی استفاده می نماید. در این تحقیق تضاد دنیوی و اخروی آن است که آن چه در مورد دنیا و آخرت تضاد و ناممکن است، جمع میان این دو و هدف قرار گرفتن آن ها است.

دنیا در یک معنا پستی است و در معنایی دیگر نزدیکی، پست تر است چون نسبت به آخرت محدودتر است و فانی و آخرت سرای باقی. نزدیک تر است چون نسبت به آخرت به ما نزدیک است. دنیا علاوه بر اینکه معرف خود برای شناخت است دین را نیز عامل شناخت خود می داند، دین ، دنیا را سرای راستی می داند برای آن کسی که آن را وسیله رسیدن به آخرت بداند . بازیچه و فریب و لهو ولعب می داند. برای آن کسی که آن را هدف انگارد. پس طریقه استفاده از آن ، آن را برای ما ممدوح یا مذموم می نمایاند. بهره بردن از دنیا باید برای آبادانی آخرت باشد چون این دو ( دنیا و آخرت) در ارتباط با هم قرار دارند اگر در دنیا کشت و محصول خوب باشد در آخرت نیز خوب برداشت خواهیم کرد و اگر نامرغوب باشد ، در آخرت نتیجه نخواهد داد. امروز دنیا را روز عمل قرار دهیم که فردای قیامت فرصت انجام عمل نیست. انسان در دنیا زندگی می کند تا معنای زنده بودن و جاودانه بودن را در آخرت درک کند برای آنکه این معنا درک شود باید از مظاهر فریبنده دنیا کناره گیرد. از نعمات دنیایی استفاده کند ولی دلبسته آن نگردد. از این رو ضرورت در آن است که انسان را از وابستگی به دنیا پرهیز داده و آگاه باشد که هلاکت و شقاوت انسان در دل سپردن به دنیاست . این هم ضروری است که آگاه باشد . آیات و روایاتی که هشدارهای تکان دهنده درباره غرور و فریب دنیا داده اند یک امر تصادفی نیست بلکه برای نجات وی از افتادن در چاه دنیا می باشد. اهمیت مطلب در این است که بتواند نگرش واقع بینانه ای نسبت به دنیا داشته باشد . هدف از ارائه این تحقیق ارائه راهکارها و برنامه های سازنده ای است که اولا بتوانم خود و در مرحله بعد دیگران را در مسیر ارضای صحیح کشش های فطری و امیال طبیعی قرار داده تا با بهره وری صحیح از دنیا با آسودگی تمام، گذرگاه های سخت آخرت را پشت سر بگذاریم. در بررسی های به عمل آمده دریافت شد که در خراسان بزرگ تحقیقی با این عنوان در رابطه با موضوع دنیا صورت نگرفته است و تحقیق بنده اولین پژوهشی است که در این رابطه انجام گرفته است. البته در بخش کلی نویسندگان بزرگی چون آیت الله جوادی آملی نویسنده کتاب دین و دنیا، آقای حسن علی علی اکبریان نویسنده کتاب ارزش دنیا، و دیگر نویسندگان تحقیقاتی در رابطه با موضوع پژوهشی من داشته اند که بنده توانستم با توجه به مطالب تحقیقاتی این بزرگواران پروژه خود را تکمیل نمایم تا اینگونه من هم نقشی هر چند کمرنگ و در حد توان خویش در خدمت به اسلام داشته باشم.

عنوان پژوهشی که پیش روی شماست بیان دنیا در قرآن و سنت است. این تحقیق از کلیات و پنج فصل تشکیل شده است. و در فصل اول به تعریف دنیا پرداخته شده است که هم از لحاظ لغوی و هم از لحاظ اصطلاحی توضیح داده شده است. در فصل دوم دنیا از دیدگاه روایات و احادیث مورد بحث قرار گرفته است که در این فصل روایات و احادیث چند دسته شده است یک باب در مورد ماهیت دنیا(چه دنیای مذموم و چه دنیای ممدوح) ، باب دیگر در مورد مقایسه دنیا با آخرت در احادیث و روایات بیان شده و روایاتی درباره تشبیهاتی درباره دنیا و همچنین حکمت ها و روایات پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم درباره دنیا در این فصل اشاره شده است. و در فصل سوم دنیا از دیدگاه نهج البلاغه می باشد که در این فصل دنیا و تعریف آن روش برخورد با دنیا و توجه فنا پذیری دنیا از دیدگاه امام علی علیه السلام بیان شده است. در فصل چهارم به انواع دنیا(دنیای مذموم و دنیای ممدوح) پرداخته شده و در این فصل آیاتی که دنیا به عنوان خیر اشاره شده و هم آیاتی که دنیا را مورد نکوهش قرار داده است. دنیا را نکوهش کرده و هم آیاتی که دنیا را ستایش کرده است به طور خلاصه بیان شده است. در فصل پنجم اشاره شد به دنیا پرستی و دنیا طلبی که در این فصل به تعریف دنیا پرستی پرداخته شده و در ادامه ویژگی های اهل دنیا شمرده شده و توضیحی مختصر در هر مورد بیان شده است و انواع دنیا پرستان که از دیدگاه امام علی علیه السلام بیان شده است و زیان های روی آوردن به دنیا و دنیا پرست شدن و همچنین عاقبت دنیا پرستان که از جمله قارون و فرعون در این قسمت اشاره شده است در آخر این فصل به عوامل رقابت به دنیا طلبی و مداوای آفت دنیا طلبی اشاره شده است و بعد از اتمام فصول نتیجه گیری و پیشنهادات بیان شده است.

این تحقیق با عنوان دنیا دوستی نوشته شده است که با هدف آشنایی بیشتر افراد با مسأله دنیا دوستی ، و راه حل های رهایی از دنیاپرستی تدوین شده است. امید است که بحث های موجود در این رساله و بیان راه کارهای آن مورد استفاده نسل جوان قرار گیرد، روش تحقیق، روش کتابخانه ای می باشد. در نگارش این تحقیق از کتب متنوع حدیثی مانند بحار الانوار نوشته محمد باقر مجلسی، کتب لغوی مانند فرهنگ فارسی نوشته محمد معین، کتب تفسیری مانند تفسیر نمونه اثر ناصر مکارم شیرازی ، استفاده شده است. انسان در طبیعت زندگی می کند ، به متاع دنیا و مظاهر آن نیازمند است، هیچ کس نمی تواند بدون بهره مندی از متاع دنیا زندگی کند از طرفی بعضی آیات قرآن دنیا را نکوهش کرده و مذموم دانسته است پس چطور با دنیا برخورد کنیم؟ آیا دنیا ممدوح است یا مذموم؟ حقیقت آن است که اگر رابطه انسان با دنیا براساس خواسته هایش باشد اینگونه دنیا شر محض و مخرب آخرت است ولی اگر رابطه با دنیا بر مبنای قواعد الهی باشد اینگونه رابطه با دنیا رابطه ای خدایی است و این چهره از دنیا سازنده آخرتی آباد است. امام علی علیه السلام نیز دنیا را از لحاظ حلال و حرام آن، شادی و گریه برای دنیا، سود و زیان آن و... مورد بحث قرار داده و خلاصه کلامشان این است که دنیا گرایی و دلبستگی به دنیا مذموم است ولی دنیایی که وسیله ای برای رسیدن به آخرت باشد دنیایی پسندیده می باشد. اهل دنیا افرادی پرخور و پرخواب و پرخنده و پرخشم اند، عذر خواه نیستند و عذر کسی را نمی پذیرند و... دنیاپرستان به خاطر حس دنیاطلبی خود حاضر ند دست به هر عملی بزنند تا منافعشان حفظ شود. با تمسخر مؤمنان ، تبعیض در احکام، افترا و دروغ بستن بر حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم تکذیب انبیاء، سستی در جهاد، تجمل گرایی عوامل زیادی وجود دارد که انسان را به رقابت بر سر دنیا می کشاند از جمله همنشینی با دنیا دوستان، روی آوردن به ثروت و دارایی ، آرزوهای دور و دراز، غفلت از مرگ و قیامت و... انسان، با هوش و درایت و تدبیری که دارد باید این عوامل را بشناسد و با شناخت درست پیدا کردن از دنیا و گذشتن از آرزوهای دور و دراز و با تدبر در آیات قرآن و سنت رسول خدا و... خود را از این خصلت ناپسند ( دنیا گرایی) رها کند.

قرآن ، پر موضوع ترین کتاب در حوزه ی تمدن اسلامی است و به برکت همین پر موضوعی و پر محتوایی است که تمدن ساز و فرهنگ آفرین بوده است و یکی از عظیم ترین منابع برای تعلیم و تربیت نسل بشری می باشد. قرآن، گنجینه ی رازها و اسرار خداوندی است، قرآن، نامه و سخن معبود و معشوق با عاشق است و وظیفه ی هر مسلمان راستین که اندکی، سوز دین داشته باشد علاوه بر ظاهر قرآن به باطن آن هم اهتمام ورزد و این ودیعه ی گران بها را بر چشم و دل و جان گیرد. بدون تردید قرآن کریم دارای بهترین الگوهای تربیتی است که با بیان زندگی و حوادث و رسالت آنان می تواند راهنمای نسل بشر امروز باشد. آشنایی دقیق جوان با مبنای اسلام و رسیدن به دین باوری ، خدا باوری، و خود باوری از طریق پژوهش و تدبر در قرآن، شناخت سیره معصومین، آگاهی از تاریخ تمدن گذشته و فرهنگ غنی اسلامی و اعتقاد به دستور اسلام به عنوان بهترین راه کارهای عملی برای رسیدن به کمال مطلوب می باشد و جز در سایه ی قرآن و تعالیم اسلام و سیره انبیاء میسر نیست. یوسف به عنوان انسانی که دارای صفات راستگویی و راز داری و علم ودانش و تقوا و عفت و نجابت و مریم نمونه اسوه زنان که داری حیا وشرم الهی و نمونه عفاف و پاکدامنی در این رساله به عنوان بهترین الگوبرای جوانان معرفی می گردد و همچنین با بررسی دقیق و تطبیقی آیات قرآن نسبت به مسائل اجتماعی جامعه و نسل جوان امروزمی باشد که مسلّم شده است با استناد به آیات کلیدی و نکات برجسته و تربیتی سوره یوسف و سوره مریم، توصیه ها و رهنمودهایی دقیق برای جوانان نسل امروز ارائه دهد.هدف از این رساله شناخت بیشتر قرآن مجید و تدبر وپژوهش در قرآن و استناد مفید از راهکارها و عبرت گرفتن از داستان ها و قصه های قرآن و رسالت انبیای گذشته می باشد و اینکه قرآن با عمر بیش از هزاران سال بازهم پاسخ گوی نیازها و چالش های جوان امروز می تواند باشد و هیچ گاه کهنه نمی شود و منحصر به زمان و مکان خاص نیست.این رساله دارای دو بخش است، بخش اول شامل کلیات و رسالت تربیتی قرآن رسالت تاریخی قرآن می باشد و بخش دوم شامل زندگی حضرت یوسف و مریم(به شکل آیات برجسته و نکات تربیتی) می باشد. در این نوشته از منابع مختلفی از جمله منابع روایی، تفسیری، تاریخی، دینی، روانشناسی و... استفاده شد. و روش کار به صورت کتابخانه ای بوده است.