جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «خدا در نهج البلاغه» نوشته محمدعلی گرامی می باشد که بیشتر مباحث آن در جلساتی که هفته ای یک شب در حوزه علمیه قم برگزار می شد تحقیق و در این کتاب گرد آمده است. در این قسمت از نهج البلاغه ده راه برای وصول به خداوند مورد توجه قرار گرفته که به این ترتیب در این کتاب آمده است: 1- حدوث جهان و اجزاء آن 2- نظم جهان 3- هدایت غریزی نبات و حیوان 4- نقص موجودات 5- حقیقت وجود 6- هدف نهائی 7- فطرت 8- دعا، نیاز، روح 9- فسخ تصمیمها 10- تجلی خدا در قرآن.

کتاب «الهیات در نهج البلاغه» تالیف آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی می باشد که به بررسی موضوع الهیات از زبان علی (ع) و با سیر در نهج البلاغه اختصاص یافته است. مولف در ابتدای کتاب خود بحثی پیرامون الهیات انجام داده و پس از آن به راه های خداشناسی در نهج البلاغه توجه نموده است. وی مسئله توحید و صفات الهی را در کتاب شریف نهج البلاغه مورد دقت قرار داده و همچنین مباحث ارزنده ای را از این کتاب مانند: ادله صفات و اسماء خدا، قرآن مجید و نهج البلاغه، سنن تکوینی الهی، عدل الهی و دیگر مباحث الهیاتی با نگاه به نهج البلاغه ارائه داده است. نویسنده در این کتاب کوشیده است تصویری دقیق و گویا از نظرگاه امام علی خانه درباره جهان بینی اسلامی ترسیم نماید . وی نخست ، طی مقدماتی به معرفی فصول و مباحث الهیات در نهج البلاغه پرداخته و به تشریح براهین و ادله اثبات وجود خدا می پردازد و براین نکته تاکید می ورزد که انسان فطرتا خداشناس است و خداشناسی و خداجویی ریشه در فطرت او دارد . مؤلف سپس قواعد وضوابط فلسفه الهی را بر محور توحید با استناد به فرازهای متنوعی از خطبه های مختلف نهج البلاغه تبیین نموده و مبحث توحید را از دو بعد توحیدذاتی ، توحید صفاتی و افعالی مورد کندوکاو قرار داده و در مباحث پایانی درباره صفات ثبوتیه ، علم و قدرت خداوند ، صفات سلبيه ، صفات و اسماء خداوند ، عدل الهی و نیز سنن تکوینی و تشریعی با استشهاد به سخنان امام سخنان امام علی سخن می گوید . دفتر انتشارات اسلامی ( وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم )نیز این کتاب را در سال ۱۳۹۱ منتشر کرده است .

کتاب «در جستجوی خدا» تالیف ناصر مکارم شیرازی، پیرامون موضوع خداشناسی نگارش یافته است. مولف در مقدمه کتاب خود می نویسد: نگارنده گسترده این بحث ها را در کتاب آفریدگار جهان آورده است، اما بسیار لازم بود این مسئله به صورتی فشرده تر و آمیخته با بحث هایی تازه تر در دسترس همه مخصوصا جوانان قرار گیرد. مولف در کتاب خود به موضوعات گوناگونی در باب خداشناسی پرداخته و با بررسی مکتب ماتریالیست و علوم تجربی و از جمله تحقیق در ویژگی های اتم، بدن و نظم موجود در طبیعت و جهان هستی سعی کرده است راه خداشناسی را برای مخاطبان خود ترسیم کند. وی همچنین در انتهای کتاب خود به مسئله بلا و حکمت آن نیز توجه کرده است.

شَوارق الالهام فی شَرح تَجریدِ الكلام تألیف عبدالرزاق فیاض لاهیجی، شرحی است مزجی به زبان عربی بر تجرید الاعتقادِ خواجه نصیرالدین طوسی. این شرح پس از مجموع شروح میرسید احمد علوی بر تجرید، مفصل‌ ترین شرح این کتاب به شمار می‌ آید. این کتاب به پایان نرسیده است و تنها دربردارنده شرح مقصد اول و دوم و بخشی از مقصد سوم تجرید است. در این شرح الفاظ و عبارات تجرید را به روشنی توضیح می‌ دهد. به نظر وی کتاب تجرید به لحاظ ترتیب مسائل، جامعیت و اشتمال بر تحقیقات و فواید مهم کلامی و حکمی، تقریر ادله به نحو دقیق و مختصر و به دور بودن از زواید و مطالب غیر مفید، در میان کتب کلامی ممتاز و بی‌ نظیر است. لاهیجی بسیاری از این شروح تجرید را ناکام می‌داند. پس از نگارش شوارق الالهام، این کتاب با استقبال روبرو شد و حواشی و تعلیقات بسیاری بر آن نوشته شد. نقل قول‌ های فراوان از کتاب فلسفی و کلامی پیشینیان، از خصوصیات این کتاب است. این نقل قول‌ ها حجم زیادی از کتاب را تشکیل می‌ دهد. با توجه به مشی لاهیجی، صبغه فلسفی شوارق پررنگ‌ تر از صبغه کلامی است.

ازجمله خصوصیات مختص انسان که او را از سایر موجودات متمایز مي‌کند، عقل و دل (فطرت) است که دارای ابعاد مختلفی است. یکی از این ابعاد، توجه به کمال‌خواهی و بی‌نهایت‌طلبی است. برخی پژوهشگران اسلامی تلاش کرده‌اند از این طریق به اثبات باری‌تعالی بپردازند. ازآنجاکه انسان به کمال‌مطلق و زیبایی‌مطلق میل دارد و این میل از مقوله تضایف است و دو امر متضايف در وجود تکافو دارند، مي‌بایست معشوق کامل و زیبای مطلق نیز محقق باشد. در این مقاله سعی‌شده است ساختار منطقی برهان عشق به کمال مطلق مورد دقت قرار گیرد.

آیا می‌توان با اقامه برهان منطقی وجود خدا را اثبات کرد؟ برخی فیلسوفان معتقدند اثبات وجود خدا با اقامه برهان منطقی امکان‌پذیر است؛ در مقابل، برخی دیگر بر این باورند که اثبات وجود خدا با برهان منطقی امتناع دارد؛ اما گروه سومی هستند که هرچند اثبات وجود خدا را ممتنع نمی‌دانند، تلقی طرف‌داران الهیات طبیعی سنتی از برهان را رد و شرایط جدیدی را برای برهان پیشنهاد می‌کنند. اینان بر این باورند که هرچند برخی از استدلال‌های مخالفان براهین کلاسیک الهیات طبیعی در اثبات وجود خدا قابل نقد است و می‌توان به نحوی از اثبات‌ پذیری وجود خدا دفاع عقلانی کرد، تلقی مدافعان الهیات طبیعی سنتی از مفهوم برهان و شرایط آن و یقینی بودن براهین کلاسیک اثبات وجود خدا برای همگان قابل دفاع نیست. با پذیرش پارادایم‌ های جدید معرفت‌ شناختی و بازسازی مفهوم برهان به عنوان برهان وابسته به شخص، می‌توان از برخی براهین اثبات وجود خدا دفاع کرد و تلقی جدیدی از عقلانیت باور به خدا ارائه کرد.

یکی از مهم‌ ترین آثار سوین برن کتاب Is there a God توسط محمد جاودان با عنوان «آیا خدایی هست؟» به فارسی ترجمه شده است. وی در این کتاب به دنبال پایه‌ گذاری مجدد الهیات طبیعی، با تدارک حساب احتمالات، از ویژگی‌ های عمومی جهان به وجود خدا استدلال می‌ کند. سوین برن در این کتاب در جهت تأیید و تثبیت نیروی معتبر سه برهان اصلی در اثبات خدا به استدلال می‌ پردازد. او در برهان غایت‌ شناختی به ارائه و توضیح مفهومی از "نظم" و "قاعده‌ مندی" می‌ پردازد که هم نظم مکانی و هم نظم زمانی را در بر می‌ گیرد. کتاب «آیا خدایی هست؟» دارای یک مقدمه، نتیجه‌ گیری و هفت فصل است و موضوع اصلی آن اثبات وجود خداوند است. مولف در مقدمه پس از ذکر ضرورت و انگیزه تالیف این کتاب، ساختار اصلی برهان خود را ذکر کرده و در فصل نخست به بیان دیدگاه ادیان غربی یعنی یهود، مسیحیت و اسلام در مورد خداوند پرداخته و آن را theism نامیده است. سوین برن در فصل دوم نحوه تبیین ما از اشیا و اقسام آن و ملاک‌ های آن را تشریح می‌ کند. در فصل سوم سادگی فرضیه خداشناسی توحیدی را توضیح می‌ دهد و در فصل چهارم نشان می‌ دهد که تنها فرضیه خداشناسی توحیدی است که می‌ تواند وجود جهان و نظم آن را تبیین کند، در این فصل ناکامی فرضیه‌ های رقیب، همانند انسان‌ گرایی یا اومانیسم و ماتریالیسم یا اصالت ماده را در تبیین وجود هستی و پدیده‌ های آن اثبات و سپس برهان نظم با تقریر آکویناس را نقل و از آن دفاع می‌ کند و نیز به برخی از شبهات و اشکالات در این موارد پاسخ می‌ دهد. مولف در فصل پنجم به وجود انسان و شعور و آگاهی و روح او پرداخته و نشان داده است که تنها در صورت اعتقاد به وجود خداوند می‌ توان این پدیده‌ ها را تبیین کرد. سوین برن در فصل ششم از فرضیه خداشناسی توحیدی در برابر اشکالات مبتنی بر شر اخلاقی و شر طبیعی دفاع می‌ کند. در فصل هفتم نیز از طریق معجزات و تجارب دینی بر وجود خداوند استدلال کرده و این نظر خود را شرح می‌ دهد که بدون اعتقاد به خداوند هیچ کدام از این دو نوع پدیده قابل تبیین نیستند. سوین برن در فصل پایانی نتیجه می‌ گیرد که همه شواهد و دلائل ارائه شده در کتاب مانند وجود جهان، سامان‌ مندی آن، وجود انسان‌ ها، معجزات، تجارب دینی و سایر شواهد در مجموع احتمال وجود خداوند را به طرز چشم‌ گیری بالا می‌ برند. سرانجام در خاتمه اثبات می‌ کند که بر اساس بالانس احتمالات، خداوند وجود دارد و اگر به وجود او معتقد شدیم، باید به لوازم آن اعتقاد گردن نهیم، یعنی بایستی سپاسگذار نعمت‌ های او باشیم و تلاش کنیم خواسته‌ های الهی محقق شوند و راه را برای رسیدن ابدی به او هموار سازیم. ساختار اصلی دلیل سوین برن در این کتاب این است که دانشمندان، مورخان و کاشفان داده‌ ها را مشاهده کرده و از آنجا به سوی نظریه‌ ای پیش می‌ روند که به بهترین وجه آن داده‌ ها را تبیین می‌ کند.