جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع اين نوشتار بررسي مهم‌ترين عناوين به‌کاررفته براي اشاره به خداوند در کلمات معصومان‰ در منابع روايي است. اين عناوين اگر به‌مثابه مفاهيمي پايه کانون بررسي و تأمل قرار گيرند، ما را به تحصيل مفاهيم تصديقي ناب‌تري از احکام ذات، صفات و افعال خداوند رهنمون مي‌شوند و در ترسيم نظام منسجم‌تري از خداباوري اسلام به کار مي‌آيند. در اين نوشتار ابتدا احاديثي که در منابع روايي، صفتي منحصربه‌فرد را به خداوند نسبت داده‌اند، جمع‌آوري شده‌اند و آن‌گاه با تحليل مفاد اين صفات، تلاش شده تا کامل‌ترين مفهوم استخراج شود. بر اساس مهم‌ترين يافته اين پژوهش، سه عنوان «خالِقُ کل شَي‌ءٍ»، «نُورُ السماواتِ وَالْأَرْض» و «الصمَد»، از مهم‌ترين عناوين به‌کاررفته در روايات براي اشاره به خداوند هستند و از ميان آنها عنوان «الصمَد» از قابليت‌هاي مفهومي بيشتري برخوردار است. «صمد» در روايات به نوعي از هستي اشاره دارد که اصل انيت و تحقق است و هيچ حدي را در مرز و متن وجود نمي‌پذيرد و علي‌رغم تنزه از تعين ماهوي، مي‌تواند محور و مقصود عبادات و مناجات بندگان قرار گيرد.

رساله اي است در بيست فصل در مبدء و معاد . نام مشهور اين رساله آغاز و انجام است ، ليكن در بعضي از نسخه هاي قديمي به نام « مبدء و معاد» آمده ، در مقدمه كتاب از آن به عنوان « تذكرة» ياد گرديده است. با اين كه نام اين رساله در فهرست تاليفات خواجه ديده نمي شود معهذا در نسبت آن به خواجه طوسي جاي ترديد نيست. رساله مشتمل بر بيست فصل است كه خواجه آن را به خواهش بعض دوستان خود تاليف كرده و در آن از آغاز و انجام خلقت و قيامت و بهشت و جهنم و غير آن به روش عرفاني بحث نموده است. در مقدمه گويد: «دوستي از عزيزان از محرر اين تذكره التماس كرد كه نبذي از آنچه سالكان راه آخرت مشاهد كرده اند از انجام كار آفرينش و بدآنچه در كتاب خداي تعالي مسطور است و بر زبان اولياء و انبياء مذكور از احوال قيامت و بهشت و دوزخ و غيري آن ثبت كند بر آن وجه كه اهل بينش بعيان بينند نه بر آن وجه كه اهل دانش بيان مي كنند. فصول كتاب چنين است: فصل اول : در صفت راه آخرت و ذكر سالكانش و اسباب اعراض مهم ؛ فصل دوم : در اشارت بمبدء و معاد ؛ فصل سوم : در اشارت بهر دو جهان ؛ فصل چهارم : در اشارت بزمان و مكان ؛ فصل پنجم : در اشارت بخلايق؛ فصل ششم : در احوال اصناف خلق در آن جهان و ذكر بهشت و دوزخ ؛ فصل هفتم : در اشارت به صراط ؛ فصل هشتم : در اشارت بصحائف اعمال ؛ فصل نهم : در اشارت بطي آسمانها ؛ فصل دهم : در اشارت بوزن اعمال و ذكر ميزان ؛ فصل يازدهم : در اشارت بطي آسمانها ؛ فصل دوازدهم : در اشارت بنفحات صدر؛ فصل سيزدهم : در اشارت بحالها كه در روز قيامت حادث شود ؛ فصل چهاردهم : در اشارت بدرهاي بهشت و دوزخ ؛ فصل پانزدهم : در اشارت بزبانيه دوزخ ؛ فصل شانزدهم :در اشارت بجويهاي بهشت ؛ فصل هفدهم : در اشارت بمنازل بهشت و دوزخ ؛ فصل هجدهم : در اشارت بدرخت طوبي وزقوم ؛ فصل نوزدهم :‌در اشارت بحور عين ؛ فصل بيستم : در اشارت بثواب. اين كتاب غير از «التذكرة» خواجه نصير به زبان عربي است كه در علم هيئت نگاشته شده است.«درايتي» در آن روش تأويل عارفان و فيلسوفان اسلامي كه اسماعيليان در انديشه و پندار ديني خود از آن بهره برده اند بكار برده شده است . طوسي فيلسوف از خانداني دوازده امامي بوده و نزد دانشمندان شيعي امامي پرورده شده و هنگام دانشجوئي «غنية‌ النزوع الي علمي الاصول و الفروع» ابن زهره را نزد سالم بن بدران مصري -در نسخه نوشته -بتاريخ 614 در هفده سالگي خوانده و درجمادي الثاني 619 و در بيست و دو سالگي اجازه روايت همين كتاب را از او گرفته است (اجازات بحار ص 16) و پيداست كه تنها از رهگذر فلسفي چنين روشي را در پاره اي از كتابها مانند اوصاف الاشراف برگزيده بود . مگر اين كه هنگام گرفتاري در درباره اسماعيليان ايران ناگزير شده بود «سير و سلوك» براي مجلس عالي ناصرالحق و الدين بنويسد و در آن از فصول مقدس حسن علي ذكره الاسلام نخستين خداوند الموت (557-561) ياد كند. و همچنين اخلاق ناصري را در 633 براي ناصرالدين ابوالفتح محتشم قهستان در روزگار علاءالدين محمد بن حسن (618-653) بنگارد. و الادب الوجيز لولدالصغير ابن مقفع را براي همان ناصرالدين بپارسي كند و در همين قهستان زبدة الحقائق همداني را براي همو بپارسي در آورد . اين هم گفته شود كه ايوانف روضة التسليم و مطلوب المؤمنين را كه هر دو كتابي است درست اسماعيلي و باطني بنام طوسي بچاپ رسانده است و كتابي هم بنام تحفه و كتابي بنام روضة‌ القلوب بنام او هست؛ گرچه اين روضة القلوب در برخي نسخه ها همچون نسخه سپهسالار بنام بستان القلوب و از سيد شريف گرگاني دانسته شده . اين چهار كتاب روشن نيست كه از طوسي باشد اگر چه تحفه و روضة القلوب بروش اسماعيليان نوشته نشده است . باري اين «آغاز و انجام»‌ از طوسي است و گرچه روش تأويل در آن هست ولي رنگ آئين اسماعيلي ندارد. «محمد تقي دانش پژوه» شامل بيست فصل. 1- در صفت راه آخرت و ذكر سالكان. 2- در اشارت بمبداء و معاد. 3- در اشارت بهر دو جهان. 4- در اشارت بمكان و زمان آخر. 5- دراشارة بحشر خلايق. 6- در ذكر احوال اصناف خلق در آن جهان. 7- در اشارة بصراط مستقيم. 8- در اشارت بصحايف اعمال ... 9- در اشارة بزبانه دوزخ ... 20- در اشارت بثواب و عقاب و عدل او. شامل بيست فصل است .(مير ودود سيد يونسي) آغاز كتاب: ربنا لاتزع قلوبنا بعد اذ هديتنا و هب لنا من لدنك رحمتاً ...... دوستي عزيزتر از محرر اين تذكره التماس كرد كه نبدي از آنچه سالكان راه آخرت مشاهدت كنند از انجام كار آفرينش شبيه بآنچه در كتاب خدايتعالي مسطور است و بر زبان اولياء‌و انبياء ‌عليهم و السلام مذكور از احوال قيامت و بهشت و دوزخ و غير آن ثبت كند بر آن وجه كه اهل بينش بعيان مي بينند نه بر آن وجه كه اهل دانش بيان ميكنند و هر چند اجابت اين التماس متعذر بود بحكم آنكه نه هر چه هست نصيب هر كس است و نه هر چه نصيب كسي است تواند ديد ... اين تذكره از آنچه مراد آن عزيز است قاصر باشد بايد كه چون عذر واضح مؤاخذت نفرمايد .... فصل اول در اشارت بحور عين در اشارت بثواب و عقاب در صفت راه آخرت و ذكر سالكانش و اسباب اعراض مردم از آن و آفات اعراض بدانكه راه آخرت ظاهر است و راه بر آن معتمد و نشانهاي راه مكشوف و سلوكش اسان و ليكن مردم از آن معرضند ... اما سبب آساني سلوك آنست كه اين راه همان راهست كه مردم از آنجا آمده است پس آنچه ديدني است يك بار ديده است ... الي آخر. انجام كتاب: ايشان از ثواب منزه باشند چه دنيا و آخرت برمرد خداي حرام است ، الدنيا حرام علي أهل الآخرة و الآخرة حرام علي أهل الدنيا و هما حرامان علي أهل الله . سبحان ربك رب العزة عما يصفون و سلام علي المرسلين و الحمدلله رب العالمين

ترجمه ماشینی: تا حدی در تمایل به دفاع از آزادی الهی و تا حدی به این دلیل که تنها راه حفظ صدای انحصاری برای الهیات، بسیاری از الهیات معاصر مکاشفه و تجربیات دینی را به طور مصنوعی محدود کرده و عملاً راه کسانی را که خدا را فراتر از دیوارهای کلیسا می یابند قطع کرده است. در مقابل این گرایش ، دیوید براون بر بخشایندگی الهی و بینش وسیع تری از واقعیت استدلال می کند که خدا را در نظر می گیرد که نمادها (ادبی ، تصویری و مقدس) را وسیله ای برای واسطه بین جهان الهی و وجود مادی خود ما می داند. برای استدلال متقابل الهی و به طور خاص شیوه های بیان خدا در جهان تخیلی وسیع تر ، مستلزم تمرین گوش دادن دقیق است زیرا نمادها در امکانات خود غنی تر و بازتر از آن چیزی است که اغلب کاربران تصور می کنند. این نه تنها در مورد تصاویر کتاب مقدس صادق است ، حتی اشیاء بی جان مانند ساختمانها یا هنرمندان متخاصم ، بلکه هنرمندان خلاق می توانند چیزهای مهمی برای گفتن به مسیحی مومن داشته باشند. یک مقدمه ایده آل که گفتگو را نیز به جلو می برد ، این جلد به مبانی ، قدرت چند ظرفیتی نمادها ، هنرمندان به عنوان الهیات و معنا در معماری دینی می پردازد.

کتاب الخلل الوهابی فی فهم التوحید القرآنی توسط شیخ عبدالله دشتی به رشته تحریر در آمده است. انچه از مسلمات اعتقادی و جزو اطلاعات اولیه هر مسلمان می باشد اینست که شخص با اقرار به شهادتین مسلمان وبه تبع آن جان و مال و عرض محفوظ می شود. در ادبیات اعتقادی فرقه وهابیت هیچ کس مسلمان نیست مگر کسانی که وهابی بر او اطلاق شود یعنی از عقاید این فرقه تبعیت نماید و کشورهایی که سابقه اسلامشان بر هیچ کس پوشیده نیست همچون مصر ، عراق و...جزو بلاد کفر شمرده می شوند. شیخ عبدالله دشتی در این کتاب در صدد بیان یکی از دستاویزهای این فرقه در تهمت وافترا زدن به سایر مسلمین است وی همانطور که در مقدمه کتاب خود ذکر کرده است برداشت غلط از آیات قرآن کریم علت بسیاری از این کج فهمی ها می باشد که مطالب کتاب خود را در سه فصل به شرح ذیل تنظیم نموده است: فصل اول : معرفی کلی دیدگاه وهابیت: در این فصل نویسنده به نمونه هایی از نظریه وهابیت در مورد برخی از مسائل همچون توحید و شرک ونیز مسئله اتخاذ وسائط وتوسل را بیان مینماید. فصل دوم : در مورد توحید ربوبی بحث نموده است: در این فصل با اشاره به آیاتی چون آیه 57 سوره نحل و119سوره اعراف بحث توحید و اختلاف وهابیت را بهوضوح بیان نموده است. فصل سوم : توحید در عبادت را مورد بحث قرار داده: این فصل در سه باب با موضوعات : بررسی لغوی واصطلاحی عبادت – تبین عبادت هایی که تهمت شرک بدانها خورده مانند دعا کردن - طرح این پرسش که آیا شفاعت وتوسل عبادت غیر خداوند را ترسیم مینمایند؟ در بخش پایانی کتاب دو نکته قابل تامل را بررسی نموده است که اولی به موضوع دعا وعبادت پرداخته و دومی به این نکته اشاره نموده است که آیا دعا به شرک بر میگردد یا خیر. نویسنده با این نوشتار خود توانسته بسیاری از ابهامات و کج فهمی های وهابیت را که به زعم ایشان مستند به آیات قرآنی هست را پاسخگو باشد.

بحث اصلی کتاب درباره معرفت و شناخت خدا و اسماء و صفات الله می باشد. ایشان مباحث مختلفی درباره کلیت معرفت الهی مطرح و به شبهات مطروحه پاسخ و به برخی از مذاهب از جمله صوفیه هم ایراداتی وارد می کنند.