جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه در سه بخش نوشته شده است. دربخش اول با عنوان معنا و مفهوم حیات به بررسی حیات در لغت و اصطلاح فلسفه، عرفان و زیست شناسی اختصاص دارد. بخش دوم درباره حیات و مراتب آن درقرآن و حدیث است و در آن از موجود زنده و آثار آن،خداوند حی و معطی حیات، حیات انسانی و آثار آن،حیات معقول، ذو مراتب بودن حیات، حیات طیبه،ارتباط روح با حیات و مراتب آن و سریان حیات درهمه موجودات بحث به میان آمده است. بخش سوم درزمینه مراحل حیات است و در آن از حیات دنیا، مرگ،برزخ و حیات اخروی بحث شده است.

این پژوهش در دو بخش با این عنوان ها به نگارش درآمده است: بخش اول، زندگی: انسان در جستجوی معنای زندگی، دیدگاه متفکران نسبت به زندگی، زندگی از دیدگاه حکما، حیات در قرآن، دو چهره یِ حیات از دیدگاه قرآن، چهره یِ حقیقی حیات از دیدگاه قرآن، تشبیه حیات در قرآن، حیات طیبه، حیات برزخی; بخش دوم، مرگ: انسان در جستجوی فهم از مرگ، مرگ از دیدگاه حکما، مرگ از دیدگاه قرآن.

حیات، یکی از مخلوقات پروردگار متعال می‌باشد که خداوند به آفریده‌هایش ارزانی داشته است. در علوم مختلف الهی و بشری، بسیار به حیات، ویژگی‌های حیات و... پرداخته و آن را از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار داده‌اند. مسلمانان نیز با توجّه به آموزه‌های دینی خویش، از منظری خاص به این موضوع پرداخته و آن را مورد مطالعه قرار داده‌اند. این مسأله در قرآن کریم مطرح و راه‌های دستیابی به آن نیز ذکر شده است. از منظر قرآن کریم حیات در دو حوزه تعریف می‌شود، حیات فیزیکی که همگان به آن توجّه دارند و حیات دیگری که قرآن آن را حیات طیّبه تلقی می‌کند این حیات نورانیّت و جلوه دیگری به انسان می‌بخشد. قرآن کریم در آیات متعدّد و با تعابیر مختلف، راه‌های وصول به حیات طیّبه و ره-آوردهای آن را اشاره کرده است.با توجّه به اهمیّت و جایگاه والای حیات طیّبه در دین مقدّس اسلام، شناخت و تلاش برای رسیدن به آن از جمله وظایف مسلمان و مومنان می‌باشد. و بدیهی است، شناخت و تلاش برای دستیابی به حیات طیّبه، یا عدم معرفت و کوشش برای شناخت آن، نتایج متفاوتی برای انسان در بر خواهد داشت. مهم‌ترین مسیر برای شناخت و دستیابی صحیح و آسان این حیات، مسیر معصومان الهی ـ?ـ است که از سرچشمه وحی می‌نوشند و می‌نوشانند. پیشوایان معصوم ـ?ـ با پیروی از قرآن مجید، به خوبی سیمای حیات طیّبه را به مومنان راستین نشان داده و ایشان را از ظلمات جهل و زندگی مادّی به مسیر نورانی الهی رهنمون می‌سازند. حیات طیّبه ره‌آورد سیر الی الله است و معیار برخورداری از آن، ایمان و عمل صالح، بردباری در جهاد با هواهای نفسانی می‌باشد. کسانی که حیات جسمانی خود را آینه تمام‌نمای خود می-پندارند؛ تمام تلاش خویش را برای این حیات هزینه کرده و در نتیجه نمی‌توانند به هدف واقعی از آفرینش انسان که رسیدن به رشد و دستیابی به حیات طیّبه است، برسند. در این نوشتار بر اساس آیات قرآن کریم و سیره اهل بیت-?- به جایگاه ویژه حیات طیّبه و شاخصه‌های آن و راه‌های دستیابی به آن در حدّ توان و فرصت این رساله پرداخته شده است.

در طول تاريخ ديدگاههای مختلفی درباره كاركرد اديان وجود داشته اسـت ؛ برخـی تأثير دين در اقتصاد جامعه را منفی و عده ای آن را مثبت ارزيـابی كـرده انـد. امـروزه نگاه غالب حتی در ميان سكولارها، تأثيرمثبـت ديـن در متغيرهـای اقتـصادی، ماننـد توليد، مصرف و محيط زيست می باشد. برخی نيـز ميـان آمـوزه هـای اديـان مختلـف تفكيك قائل شده اند. پرسش اصلی درباره كاركرد اقتـصادی ديـن اسـلام اسـت . در اين مقاله ضمن بررسی ديدگاه های مختلف، بر كاركرد دين اسلام دربـاره اقتـصاد و به طور خاص در مورد توليد متمركز شده ايم. فرضيه ما اين است كه ديـن اسـلام، بـا توجه به جامعيت آن، با ارائه برنامه در سطح خرد و كـلان، در سـه حـوزه اعتقـادی، اخلاقی و حقوقی، رسيدن به هدف زندگانی طيبه را نشانه گرفته است . اين برنامـه بـا هدايت و جهت دادن رفتارهـای اقتـصادی مـسلمانان در عرصـه هـای مختلـف توليـد، توزيع و مصرف و با معرفی نظام اقتصادی كه تأمين كننـده سـعادت انـسان در دنيـا و آخرت می باشد، زمينه ايجـاد جامعـه ای توسـعه يافتـه و مرفـه و در عـين حـال دور از اسراف و مصرف گرايی را فراهم می كند.

مساله معنای زندگی و پرسش از حقیقت و چرایی حیات، هدف و فرجام زندگی، اساسی‌ترین دغدغه هر انسان آگاه است. بی پاسخی به مجموعه‌ای از پرسش‌ها در باره غایت، ارزش، کارکرد، خلاصه چرایی و سرانجام زندگی، موجب فرو غلتیدن به گرداب پوچی، سردرگمی، افسردگی، اضطراب و ناآرامی و در یک کلمه، بی معنایی استمعناداری زندگی هم با تبیین عقلی قابل بیان است و هم بیان وحی، روشنگر و کاشف هدف و معنا در زندگی است و هم با روش کارکردگرایانه قابل توجیه است. آن معنا از زندگی انسان را از تفرد، احساس پوچی و یأس رهایی می‌بخشد که با نوعی کشف در نگرش تکوینی صورت پذیرد. تلقی‌های اعتبارگونه و قراردادی و عدم کشف رابطه تکوینی انسان با خداوند انسان را از تنهایی و سردرگمی نجات نمی‌بخشد. پاسخ به پرسش چیستی «معنای زندگی» جز از راه شناخت انسان میسر نیست. معنای زندگی به هر سه معنای هدف، کارکرد و ارزش و قرار دادن زندگی در راستای آن مطرح است. نتیجه این بحث بدون لحاظ هدف آفرینش و مبدأ و معاد، تلاش بیهوده است. پس معنای زندگی انسان تابعی از وجود او و متناسب با آن و نیز با توجه به اهداف و اغراض آفرینش قابل پاسخ‌گویی است، هدف نهایی در زندگی انسان ، معرفت و تقرب الهی است. ارزش زندگی در گرو رضایت الهی، کرامت انسانی، فطرت و جاودانگی است. کارکرد زندگی نیز با توجه به نقش خلافت‌اللهی انسان در نظام تکوین است و این جایگاه و غرض الهی با توجه به منابع وحیانی قابل اعتماد و تبیین بهتر است. حیات معقول و طیبه و شاخصه‌های آن که سبب معناداری زندگی است برگرفته از منابع قرآن و عترت است. نقطه مقابل این معنا، پوچی است که تهی دانستن زندگی از ارزش، جایگاه و هدف است. مادی‌گرایی و شکاکیت، علم‌زدگی و عدم توان پاسخ‌گویی به مسأله مرگ و فنا، شرور و رنج‌ها از عوامل سوق به پوچی است و توجه به مبدأ و معاد و اهداف خلقت و صفات الهی و جایگاه انسان، خروج از پوچی و ورود به معناداری حیات است. زندگی، معنادار است و بی‌معنایی و پوچی زندگی، غیر قابل اثبات، بی‌دلیل و ناپذیرفتنی است.

در آموزه های دینی؛ شرک را به دو نوع "جلی و خفی" تقسیم کرده اند. از آنجایی که اکثر اهل ایمان گرفتار شرک خفیّ هستند و به جای خداوند (تنها موثر در عالم)، نقش دیگران را در زندگیِ خویش پررنگ نموده اند، لذا وقتی در زندگی با مسأله و مشکلی مواجه می‌شوند، متوسّل به اسباب و ابزارهای مادّی و دنیوی می شوند و مدبّر بودنِ خدا را فراموش می کنند. باید گفت آنچه امروزه نقصِ جامعه ی اسلامیِ ما محسوب می شود، کمبودِ"عبودیّتِ مطلق" است که ناشی از اعتنا نکردن به تدبیر الهی است . برای رفع این نقیصه، باید اعتقاد به ربوبیّت الهی را در سبک زندگی، نهادینه کرد. از این رو این پژوهش باعنوانِ «تأثیر توجّه به ربوبیّت الهی در زندگیِ انسان از منظر قرآن و روایات» باهدفِ «تغییرِ افکار و رفتار یک مسلمان، درجهت قوانین ربوبی و رسیدن به آرامش»، باروش کتابخانه ای، انجام شد و به این نتیجه رسید که با تقرّب به خداوند ومتّصف شدن به صفات اوست که می توان، در مسیر عبودیّت گام برداشت. غایتِ سبک زندگی توحیدی، تحقّقِ خلافتِ الهی، وشیوه ی رسیدن به آن، عبودیّت (عبادت، با نظر به ربوبیّت الهی)، و نتیجه ی آن «لقاء الله و آرامش در دنیا و آخرت» است . همچنین راهکارهایِ وصول به هدفِ پژوهش، عبارتنداز: انتخاب هدفِ(قرب الی الله)، اعتماد به ربوبیّت پروردگار، جهاد اکبر، همنشینی با علمای ربّانی و فرهنگ سازی توسط خانواده و آموزش و پرورش، و رسانه های مختلف.

از آنجا که فرهنگ راه و رسم و شیوۀ زندگی است، آن را نمی توان از زندگی انسان جدا کرد. حیات و شکوفایی یک ملت در گرو فرهنگی پویا و بالنده است. توجه نداشتن به فعالیت های فرهنگی، یک ملت را می فرساید و به سوی نابودی سوق می دهد. لزوم برنامه ریزی برای محافظت از مرزهای فرهنگی و پاسداری از باورهای دینی، ضرورت مدیریت قوی فرهنگی مبتنی بر آموزه های قرآنی را دوچندان می سازد. این جستار در پی آن است تا یکی از مبانی مهم مدیریت فرهنگی را که عبارت از اصل خدامحوری است بررسی کند. باور به حاکمیت ارادۀ خداوند بر همۀ عالم و اینکه جز ارادۀ او مؤثر در آن نیست و مؤلفه های آن همچون جهان بینیِ درست، باور به تحول پذیری انسان، اعتقاد به روز واپسین، حاضر و ناظر دانستن خداوند، استواری نظام هستی بر پایۀ عدل، بینشِ ویژه، حتمی دانستن پیروزی نهایی و باور به برخورداری از امدادهای غیبی، از مبانی استوارِ قرآنیِ مدیریت فرهنگی است که نتیجه بخش بودن آن را تضمین می کند.

توسعه انسانی اسلامی نیاز امروز تمامی جوامع بشری است. آن‌چه توسعه انسانی یک جامعه را از دیگر جوامع رنگ و بوی دیگر می‌بخشد و سرعت نفوذ و انتشار تمدنی‌اش را متمایز می‌کند پارادایم یا دیدمان حاکم بر آن جوامع می‌باشد که در این مقاله به معنای چارچوب و اصول فکری که بر بینش انسان نسبت به رویدادهای جهان و آدمی تأثیر می‌گذارد، در نظر گرفته شده است. پارادایم اسلامی نسبت به توسعه انسانی با پارادایم متعارف توسعه انسانی تفاوت دارد. در این مقاله، با استفاده از آیات قرآن کریم ماهیت توسعه اسلامی، اهداف نهایی این توسعه، و مبانی عقیدتی و ارزشی توسعه اسلامی که کرامت، عزت، و رفاه انسان را محقق می‌سازد؛ تبیین می‌شود. بنابراین، مقاله در صدد پاسخ‌گوی به این پرسش است که این اهداف، مبانی عقیدتی و ارزشی از منظر اسلام کدامند؟ و روش اکتشاف آن‌ها چگونه است؟ روش تحقیق در مرحله گردآوری اطلاعات، اسنادی یا کتابخانه‌ای است. در استنتاجات قرآنی، حدیثی و فقهی مطابق روش تحلیل متون عمل می‌شود. در مباحث اقتصادی به روش تحلیلی عمل خواهد شد.

از آن جا که انسان دائم در حرکت و سیر و سلوک است و حرکت او گاهی به سوی بالا و به اصطلاح سیر صعودی و گاهی به سوی پایین و سیر نزولی است،اگر زمام امور یک انسان در دست عقل و شرع باشد ،قهراً سیرش صعودی خواهد بود و اگر تابع هوا و هوس باشد یعنی زمام امرش به دست نفس و هواهای نفسانی باشد سیرش نزولی و منتهی به اَسفل السافلین خواهد بود.در این مقاله سعی شده که راه های پیروزی بر نفس و هواهای نفسانی نشان داده شود تا انسان ها در مبارزه با نفس آسان تر و روشن تر وارد معرکه شوند.

راه برد احیاگری ایمان الهی و حیات مومنانه و توحیدی و ترویج و تقویت آن، جایگاهی اساسی و محوری در زمینه سازی ظهور و تداوم دولت مهدوی دارد و زیربنای دیگر راه بردها و دست آوردها مانند امنیت فراگیر و همه جانبه در دولت مهدوی است، هم چنان که ایمان یا امنیت معنوی، در آموزه های قرآنی و روایی، سرچشمه و مبنای اصلی تحقق حیات طیبه و ایمن و همه عطایای الهی است.بسترسازی حیات معنوی طیبه و حسنه برای تربیت و تهذیب افراد چه در حوزه رفتارهای فردی و چه اجتماعی و دور کردن آنان از حیات سیئه و غیرایمانی، اصلی ترین سازوکار جامعه آرمانی و موعود اسلامی یا همان حیات طیبه است و نظام های زمینه ساز و منتظران باید بکوشند با تشویق حیات مومنانه و پشتیبانی از مومنان و تقابل با دشمنان جبهه ایمان، زمینه ساز عصر ظهور گردند. بدیهی است با ظهور مهدی موعود، این راه برد با قوت و اتقان کامل در جامعه اجرا خواهد شد و زمینه ورود سرشار از عافیت و سلامت و ایمن از عذاب مومنان به زندگی آن جهانی و اخروی فراهم خواهد گردید.در نتیجه، احیاگری ایمان الهی و حیات مومنانه، اصلی ترین عامل زمینه ساز و راه برد تحقق امنیت و حیات طیبه موعود و دولت مهدوی است و تحقق این نعمت و برکت الهی و تکمیل و تتمیم نبوت و امامت و رسالت های معصومان، به لطف وجود و ظهور حضرت مهدی صورت خواهد گرفت.