جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقالة حاضر تفسیر آیات 21 تا 24 سوره بقره است. این آیات دربارة راه تحصیل تقوا، آفرینش آسمان ها و زمین، توحید و اثبات اعجاز قرآن است. حاصل تفسیر این آیات عبارت است از:آیة 21: راه به دست آوردن تقوا، عبادت است. موجودات عالم، خدا را تکویناً عبادت میکنند ولی بندگی انسان با علم و اراده و اختیار است. آیة 22: زمین به سان بستری مناسب برای آسایش انسان و آسمان همانند ساختمان عالم و مبدأ آب است و آب مبدأ اصلی گیاهان و روزیهاست و با توجه به این نعمت ها که حیات و بقاء انسان بدان وابسته است، انسان از شریک و مثل قرار دادن برای خدا منع شده است.آیة 23: خداوند از معترضان و منکران قرآن میخواهد که اگر در الهی بودن آن تردید دارند، سوره ای مانند سوره های قرآن بیاورند. آیه ضمن دعوت به همانند آوری(تحدی)، بر اعجازقرآن دلالت دارد. معجزه کاری است خارق العاده، غیر وابسته به علل طبیعی، فوق توان بشر و مقرون به ادعای نبوت و با سایر امور خارق العاده و نیز کرامات فرق دارد. علت مباشر معجزه، انبیا و علت با واسطة آن خداوند است. قرآن از جهت نظم و اسلوب منحصر به فرد، نداشتن اختلاف، امیبودن آوردنده و به لحاظ معنی و محتوا معجزه است. آیة 24: عبارت « وَلَن تَفْعَلُواْ» ضمن تحریک، بر اعجاز غیبی قرآن دلالت میکند و خبر میدهد که بشر هرگز نخواهد توانست سوره ای مانند قرآن بیاورد. به علاوه، منکران نزول قرآن را تهدید کرده، از جهنمی که آتش گیرة آن خود مردم و سنگ ها هستند، بیم میدهد.

علوم بلاغی (معانی، بیان و بدیع) با ارائة اصول و قواعد فصاحت و بلاغت، نقشی انکار ناپذیر در تبیین و تحلیل اعجاز بیانی قرآن و پاسخ دهی به شبهات اعجاز دارد. بیان کمیت و کیفیت این نقش آفرینی، ضمن ارائة جایگاه این علوم در موضوع اعجاز قرآن، ضرورت پرداختن به این دانش ها را در حوزه مقدمات مباحث علوم قرآنی به تصویر خواهد کشید. اهمیت دانش های بلاغی در بحث اعجاز قرآن تا بدانجاست که نخستین کتاب های اعجاز قرآن بیشتر به طرح مباحث بلاغی پرداخته است.به کمک دستاوردهای علوم بلاغی می توان علاوه بر پاسخگویی به دلائل و شبهات دیدگاه صرفه در راز اعجاز قرآن، اشکالات متعددی را در ابعاد اعجاز این کتاب الهی کرد. ایرادهایی مزبور در سه عرصة کلی اعجاز بیانی، هماهنگی و محتوایی قابل طبقه بندی است. در قلمرو اعجاز بیانی میتوان به شبهات تکرار و تحدی پاسخ گفت و در حوزة اعجاز هماهنگی، شبهات مطرح در حوزة حصرها، تتشبیهات بلیغ و تقدیم و تأخیر واژگان قرآن را بر طرف کرد. برخی از شبهات محتوایی که به هدف خدشه وارد کردن در معارف و مضامین آیات قرآن مطرح شده نیز بر همین اساس قابل پاسخ گویی است.

یکی از وجوه اعجاز قرآن که آیة 82 نساء نیز بدان تصریح دارد، هماهنگی و نبودن اختلاف درآن است. در این مقاله از رهگذر «تحلیل فوق توان بشر بودن قرآن از حیث نداشتن اختلاف»، «تبیین تحدی به این ویژگی» و «پاسخ گویی به شبهات»، این وجه اعجاز قرآن به اثبات میرسد.تکیه گاه استدلال بر وجود ملازمه میان از سوی بشر بودن قرآن و راهیافتن اختلاف فراوان در آن، با تحلیل ویژگیهایی از انسان و قرآن است. محدودیت، اثر پذیری، کمال پذیری و خطاپذیری انسان از یک سو و فراوانی و تنوع معارف قرآن در عین اتقان، فصاحت و بلاغت آن، نزول آیات بدون آمادگی پیشین و در شرایط گوناگون فردی و اجتماعی و در گسترة زمانی طولانی از سوی دیگر، امکان صدور قرآنِ بدون اختلاف را از سوی بشر منتفی میسازد و برخی شبهات در این زمینه پاسخ صحیح مییابد.

یکی از دلیل های عقلیِ از سوی خدا بودن قرآن، آیات تحدی است. در این مقاله از رهگذر شناخت ترتیب نزول آیات یادشده و بررسی دیدگاه ها در راز تحدی های گوناگون، به تبیین دیدگاه استاد مصباح پرداخته ایم.در باب راز تحدی ها سه دیدگاه عمده وجود دارد: 1. تحدی به نوع قرآن؛ 2. اختلاف مخاطبان تحدی یا زمان آنها؛ 3. تحدی از دشوارتر به آسان تر. دربارة دیدگاه سوم ـ که متناسب با سیر طبیعی و منطقی دعوت به مبارزه طلبی ـ است تبیین های مختلفی وجود دارد که نوعاً به دلیل ناسازگاری با روایات ترتیب نزول یا با سیاق آیه و یا به دلیل ناتوانی در رد سخن مشرکان (افترا بودن تمام سوره های قرآن)، پذیرفتنی نیست.استاد مصباح تحدی را نخست به کل قرآن سپس به یک سوره و در نهایت به ده سوره که درمجموع همانند یک سورة کامل قرآن باشد، می داند. این دیدگاه علاوه بر سازگاری با ترتیب نزول آیات تحدی و با ذیل آیات تحدی، توانایی رد ادعای مشرکان را دارد و نیز با توصیف «عشر سور» به «مثله» و به «مفتریات» متناسب است.

تصویرگری و تصویرپردازی یکی از وجوه اعجاز هنری قرآن کریم بشمار می رود. قرآن کریم با بهره گیری از آواها، حروف، واژگان و ترکیبات موجود، در ذهن مخاطبان خود تصویری زنده و پویا از تمام پدیده ها به نمایش گذاشته است که با ذهنی آفرینش گر و موهبتی الهی می توان تصاویر موجود در آیات را درک نمود. تصاویر قرآن همه دارای معیار است و رکن اصلی همه این تصاویر، هماهنگی آن ها با هدف هدایتی قرآن است که برای فهم بهتر این تصاویر باید به الفاظ و دلالت های لغوی و معنوی آن ها و نواخت موسیقیایی جملات و صورت ها و سایه های الفاظ هم آهنگ توجه نمود. یکی از زیباترین تصویرگری ها و تصویرسازی های قرآن کریم، در سُوَر مسبّحات (اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلی) متجلّی است.باید گفت وحدت اندیشه با اهتمام به تسبیح و تحمید و جایگاه ویژه پیامبر و اهل بیت(ع)، انفاق و نقش برجسته آن در کمال آدمی، در سایه دو صفت حکیم و عزیز بر تصاویر این سُوَر حاکم است و هر یک از این تصاویر در عین برخورداری از یک استقلال شخصیّتی، واجد نوعی ارتباط درونی با سایر تصاویر است. این مقاله به بخشی از اعجاز قرآن کریم از مجرای کارکرد تصویر هنری سُوَر مسبّحات پرداخته است. در تصویرگری های سُوَر مسبّحات تسبیح خدای متعال از سوی تمامی موجودات به شکل واضح نمایان است و از سوی دیگر عزّت و حکمت، رنگ غالب این تصاویر می باشد.تصویرگری و تصویرپردازی یکی از وجوه اعجاز هنری قرآن کریم بشمار می رود. قرآن کریم با بهره گیری از آواها، حروف، واژگان و ترکیبات موجود، در ذهن مخاطبان خود تصویری زنده و پویا از تمام پدیده ها به نمایش گذاشته است که با ذهنی آفرینش گر و موهبتی الهی می توان تصاویر موجود در آیات را درک نمود. تصاویر قرآن همه دارای معیار است و رکن اصلی همه این تصاویر، هماهنگی آن ها با هدف هدایتی قرآن است که برای فهم بهتر این تصاویر باید به الفاظ و دلالت های لغوی و معنوی آن ها و نواخت موسیقیایی جملات و صورت ها و سایه های الفاظ هم آهنگ توجه نمود. یکی از زیباترین تصویرگری ها و تصویرسازی های قرآن کریم، در سُوَر مسبّحات (اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلی) متجلّی است.باید گفت وحدت اندیشه با اهتمام به تسبیح و تحمید و جایگاه ویژه پیامبر و اهل بیت(ع)، انفاق و نقش برجسته آن در کمال آدمی، در سایه دو صفت حکیم و عزیز بر تصاویر این سُوَر حاکم است و هر یک از این تصاویر در عین برخورداری از یک استقلال شخصیّتی، واجد نوعی ارتباط درونی با سایر تصاویر است. این مقاله به بخشی از اعجاز قرآن کریم از مجرای کارکرد تصویر هنری سُوَر مسبّحات پرداخته است. در تصویرگری های سُوَر مسبّحات تسبیح خدای متعال از سوی تمامی موجودات به شکل واضح نمایان است و از سوی دیگر عزّت و حکمت، رنگ غالب این تصاویر می باشد.

نویسنده به پاره اى از آیات مربوط به عالم ذرّ و رجعت در قرآن پرداخته، اعتبار احادیث مربوط به آنها را نشان داده، به اشکالهاى کسانى که آن آیات و احادیث را انکار یا تأویل کرده اند، پاسخ مى گوید. این گفتار، بخشى از کتاب چاپ ناشده «شهاب مبین» نوشته میرزا ابوالقاسم اردوبادى (1274ـ1333 ق.) است.