جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«فصول منتزعة» اثر ابونصر فارابی متنی است مشتمل بر یکصد فصل درباره‌ بخش‌ های حکمت عملی، سیاست مدن، دانش اخلاق، و تدبیر منزل که افزون بر آن، برخی از فصل‌ ها به حکمت نظری همچون شناخت مبدا و ویژگی‌ های آن اختصاص یافته است. فصول منتزعه اولين اثر در اخلاق مدنى (حكمت عملى) است كه در جهان اسلام به دست مؤسس فلسفه سياسى اسلام تأليف شده است و بعدها ابوعلى مسكويه در نگارش تهذيب الاخلاق از آن الهام گرفت و خواجه نصيرالدين طوسى نيز تهذيب را تحت عنوان اخلاق ناصرى ترجمه و تلخيص كرد. ويژگى عمده و منحصر به فرد اين كتاب آن است كه بين سه بعد حكمت عملى ترتب منطقى قائل شده است. او از مجراى «تهذيب نفس» به ضرورت «تدبير منزل» و از آن به ضرورت «تدبير مدن» مى رسد؛ در حالى كه فارابى در كتاب «سياسة مدنية» و «آراء اهل المدينة الفاضلة» از راه مبانى و مبادى نظرى به سياست مى رسد و در كتاب الملة از راه دين و آيين بدان منتقل مى شود. فارابى در فصول آغازين كتاب با مطالعه اى تطبيقى در حوزه قلمرو طبابت و سياست، مى گويد: نفس انسانى صحت و مرضى دارد كه در گرايشش به خيرات يا شرور منعكس مى شود. در بخش دوم از كتاب، فارابى از مجراى اخلاق به ضرورت صناعت مدنى و مهنه ملكى مى رسد. ابتدا اولين نهاد اجتماع يعنى خانواده را با عنوان «تدبير منزل» بررسى مى كند و سپس وارد مقوله «تدبير مدن» مى شود. در پايان فارابى مجددا با مقايسه «ساختار مدينه» با «ساختار بدن» آدمى، سياست رئيس اول مدينه را با طبابت طبيب مقايسه مى كند.