جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نفس انسان یکی از مهم ترین موضوعات نزد روانشناسان و عالمان دین به شمار می رود و نظرات و تحقیقات در ماهیت و کارکردهای آن متفاوت است یکی از ابعاد مهم در روح انسان، انگیزه و میل محرکی است که انسان را به سوی هدف سوق می دهد. روانشناسان درباره عوامل و موانع انگیزش بحثهای زیادی در کتب خود مطرح نموده اند. علامه طباطبایی یکی از علمای دینی است که در تفسیر قرآن خود در ذیل آیات زیادی از قرآن و در قالبهای مختلفی اعم از عینی، داستانی و فلسفی به این مسئله پرداخته است. هدف اصلی این تحقیق بررسی عوامل و موانع انگیزش از منظر روانشناسان و علامه طباطبایی است که بصورت تطبیقی ارائه می شود. این تحقیق با روش تحلیلی- وصفی و با روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای انجام می شود. نتایج تحقیق نشان می دهد که روانشناسان بر روی عوامل جسمی و روانی دنیوی مثل خوراک پوشاک مسکن و ازدواج و نیاز به احترام در عوامل انگیزش تاکید دارند و علامه طباطبایی علاوه بر این عوامل به عوامل اخروی و محبت خدا نیز توجه ویژه ای دارد.

سعادت بشر همواره مورد توجه اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان بوده است، آنان درباره سعادت بشر مطالبی نابی پدید آورده اند؛ عالمه طباطبایی، اندیشمند مسلمان، یکی از آنان است که دربارهی سعادت انسان کاوشهای ارزندهای ارائه کرده است. از میان اندیشمندان غیر مسلمان، نویسندگان کتاب عقل و اعتقاد دینی )مایکلپترسون و همکارانش( نیز پژوهشهای شایستهای دربارهی سعادت بشر پیش روی خوانندگان قرار داده اند. برای مقایسهی دیدگاه عالمه طباطبایی و نویسندگان یادشده در مورد سعادت بشر، مسئلهای با این عنوان مطرح شده است: »دیدگاه عالمه طباطبایی و نویسندگان کتاب عقل و اعتقاد دینی درباره سعادت بشر چیست« با بررسی آثار عالمه طباطبایی درباره سعادت بشر و نیز با تحلیل مطالب کتاب عقل و اعتقاد دینی به صورت مقایسهای به سعادت بشر پرداخته شده است. در گرد آوری مطالب این پژوهش از روش کتابخانه ای به کار گرفته شده است، نگارنده با جمع آوری اطالعات و تحلیل و توصیف آنها در پی پاسخگویی مسئله یادشده برخاسته است. با توجه به بررسیهای انجام گرفته، این پژوهش به یافتههایی دست یافته است. از نظر عالمه طباطبایی به خیر وجودی که در آن قابلیتهای انسان به ظهور رسیده است سعادت گفته می شود، سعادت لذت پایداری است که با حیات پس از مرگ گره خورده است و بدون باور به آن، سعادت نهایی قابل دستیابی نیست. مایکلپترسون و همکارانش، سعادت را همان غایت نهایی دانسته اند که به حیات بشر معنا بخشیده است، این غایت نهایی تنها در حیات پس از مرگ قابل ظهور است و بدون باور به حیات پس از مرگ، خلقت بشر عبث محسوب شده است. انسان آفریده شده است که به وصال حق نایل شود. نایل شدن به سعادت بدون شناخت خدا و صفات او و ایمان امکان پذیر نیست. نتیجه ای که از این پژوهش به دست آمده، قابل توجه است، سعادت کمال و لذت پایداری است که فلسفهی وجودی بشر را تشکیل داده است و بشر همواره در پی کسب آن است، سعادت همان غایت نهایی بشر است که با دستیابی به آن به آرامش می رسد، این نکته هم در دیدگاه عالمه طباطبایی و هم از نظر نویسندگان کتاب عقل و اعتقاد دینی مورد تأکید بوده است. سعادت نهایی بشر مشروط به باور به حیات پس از مرگ و بقای روح است که از مشترکات دو دیدگاه محسوب شده است.

تحلیل درباره کثرات وبحث از کیفیت حصول آنها یکی از مسائل مهمی است که پژوهشگران را از قدیم مشغول خود ساخته است. حکما درباره آن به عنوان صدور کثیر از واحد و نظریه فیض و عرفا تحت عنوان تجلی و ظهور بحث کرده‌اند. نوصدرائیان گرچه در بخش اعظمی از آراء خودشان از صدر‌المتألهین اتباع می‌کنند ولی درباره مبانی، بیان مسئله، ادله اثبات و رد شبهات این مسئله آنها ابتکاراتی هم دارند. این رساله کوششی است برای کشف این نکات و استفاده از آنها در باب خداشناسی، جهان‌شناسی و انسان‌شناسی. اصالت وجود، تشکیک در آن، قاعده الواحد، قاعده سنخیت، قاعده امکان اشرف، فاعلیت باری از مهمترین مبانی مسئله هستند. تحقیق در این پژوهش برای پاسخ به هلیت صدور، لمیت صدور، کیفیت صدور، زمان صدور و بعضی مسائل جزئی مربوط انجام گرفته است. این بحث به اسلوب توصیفی تحلیلی با استقراء آراء برخی نوصدرائیان (میرزا مهدی آشتیانی، امام خمینی، علامه طباطبائی و علامه مصباح یزدی) انجام گرفته است که به ادله نقلیه هم پرداختیم تا اینکه مقدار مطابقت آراء آنها با این نقلیه هم معلوم شود. تحقیق بر این فرض استوار بود که بین نوصدرائیان و صدر‌المتألهین و بین خود آنها نکات اشتراک و افترق متعددی یافت می‌شوند و اینکه آراء آنها از ادله نقلی استلهام شده‌اند واینکه نظریه صدور و تجلی در ابواب مختلف معارف تاثیر گذار هست. هدف تحقیق دانستن اضافات جدید نوصدرائیان و ابراز نکاتی بود که نوصدرائیان باهم یا با صدرا اختلاف دارند. همچینین مقایسه آراء آنها با ادله نقلیه و رصد کردن نتائج مترتب بر این مسئله از دیگر اهدافی بودند. غیر از علامه مصباح دیگر بزرگان سعی کردند بین آرای حکما و عرفا جمع سالم برقرار کنند و آنها قائل بودند که قاعده واحد در واجب الوجود جاری است درحالکیه علامه مصباح به مبانی حکمی خود وفادار مانده و منکر جریان قاعده الواحد در واجب الوجوب بوده است. بله، همه بزرگان به وحدت صادر اول و به اینکه عقول در ده عدد منحصر نیستند، اتفاق نظر دارند. برای برقراری جمع بین اقوال درباره منشأ صدور و صادر اول آنها سعی مبذول کرده‌اند. علامه مصباح قائل است که وجود منبسط (لابشرط‌قسمی) غیر معقول است پس عقل اول صادر اول است درحالیکه دیگر بزرگان قائل هستند که بین عقل و وجود منسبط به عنوان صادر اول جمع ممکن است. درباره اشکال صدور کثیر از عقل اول درحالیکه بعضی از جهات آن اعتباری است پاسخ داده‌اند. برخی بزرگان مانند امام خمینی و علامه طباطبائی به عالم اسما و نسب قائم به آنها و نقش آنها در ظهور کثیر پرداخته‌اند. همه بزرگان برای تائید آرای حکمی خود از ادله نقلیه هم استفاده کرده‌اند. نظریه صدور یا ظهور دارای نتائج مهمی در ابواب مختلف معارف هستند.

قرآن کریم در بسیاری از آیات خود به اصلاح اساسی و همه جانبه در جامعه دعوت می کند تا با این اصلاح موجودیت جامعه و افراد آن حفظ شود. به دلیل اینکه جامعه بشری نقش بسیار مهمی در زندگی دارد، قرآن کریم از زمان نازل شدن بر قلب پیامبر(ص) به عنوان اساسی‌ترین عنصر اصلاح اجتماعی جامع، بر اساس حقایق و رویدادها و ارتباطات اجتماعی بین افراد جامعه استوار است. این ارتباطات متنوع و تکمیلی هستند و قوت آنها در قوت روابط بین افراد جامعه نشان داده می شود. این روابط بر پایه روابط برادری، عشق، دوستی، احترام و حفظ حقوق دیگران استوار می‌شوند. دین اسلام بر مبنای این ارتباطات است که به وجود یک جامعه بزرگ در تمام سطوح و حوزه‌ها منجر می‌شود. این اصلاح جامع اجتماعی که مبتنی بر حقایق و حوادث است پیوندهای بین افراد جامعه، متفاوت و تکثیر می شود، جامعه ای بزرگ در همه سطوح و زمینه ها، جنبه های مختلف زندگی می تواند بسیار مورد توجه قرار گیرد. قرآن کریم بین طبقات جامعه و افراد آن فرقی قائل نشده و هدف اصلی وجود خلقت را که پرستش خالق است می داند و توسعه و پیشرفت سرزمین در ساختن جامعه و حفظ آن از انحرافات تصویر شگفت انگیزی را ترسیم می کند. ما موضوع اصلاحات اجتماعی را برگزیدیم زیرا اصلاحات با قوی ترین پیوند به ایمان مربوط می شود و اصلاحات دلیلی برای حفظ جامعه و هم چنین کمک می کند به حفاظت از فساد و کمک به تضمین امنیت، ایمنی و پایداری آن. جنبه جدید در این پژوهش بیان اصلاحات اجتماعی در اندیشه دو تن از مهم‌ترین صاحب‌نظران تفسیر متون قرآنی عصر جدید، علامه محمد حسین الطباطبایی و مورخ معروف محد عزه دروازه و مقایسه نظرات این دو محقق در موضوع اصلاحات اجتماعی و آثار آن است. دستیابی به همدلی کشورهای اسلامی مستلزم اتحاد آنها در برابر دشمنان، رهایی کشورهای اسلامی از هر نوع اشغال و سلطه، دفع هرگونه تجاوز و دفاع از مسلمانان تحت جفا در سراسر جهان است. نقش نظریه های اجتماعی پوزیتیویستی در اصلاحات اجتماعی در مقایسه با نقش تقوا که از قوت رویکرد جامع اسلامی در ابعاد مختلف زندگی ناشی می شود، ضعیف است.

سیاست دولتها یا به امور داخل کشور مربوط میشود یا امور خارج کشور. بنابر این اصطلاح سیاست خارجی در مقابل سیاست داخلی به کار برده میشود و عبارت است از خظ مشی و روشی که دولتها در برخورد با امور و مسائل خارج از کشور برای حفظ حاکمیّت و دفاع از موجودیّت و کبان خود و تعقیب و تحصیل منافع و ). سیاست خارجی پلی است که سیاست داخلی را به جهان بین الملل11 :1365 مصالح اتّخاذ میکنند (منصوری، ارتباط میدهد. میگوید: جهتی را که یک دولت بر میگزیند و در آن از خود »اصول سیاست خارجی« دکتر قوام در کتاب تحرّک نشان میدهد و نیز شیوه نگرش دولت را نسبت به جامعه بینالمللی، سیاست خارجی میگویند (قوام: ). در مجموع سیاست خارجی، استراتژی و اهداف یک کشور در واکنش به مسائل بینالمللی را شامل 102 :1388 میشود. هر کشوری برای زندگی با دیگران و روابط گوناگون، نیازمند طرح و برنامه و به عبارت دقیقتر و علمی، نیازمند سیاستگذاری خارجی است. در این سیاستگذاری خارجی دوستی مطلق و دشمنی مطلق معنی ندارد. اصولاً هیچ تضمین و توصیه عقلی و عرفی و تجربی وجود ندارد که دولتی، دولت دیگر را همواره دوست مطلق یا « دشمن مطلق و دائمی خود قلمداد کند. بلکه در جهان سیاست، منافع ملّی و مردم هر کشور، اساساً اولویّت ). در مطالعه 327 :1394(صدیق: »نخست هر دولت و دغدغه دولتمردان است و اینگونه نیز باید باشد سیاستهای روابط خارجی و بین الملل، دولت اصلیترین عنصر است. مردم، سرزمین و حاکمیّت یا حکومت، عناصر تشکیل دولت به معنی عامّ آن هستند. دولتها در وضعیّتی میتوانند وارد صحنههای روابط خارجی و سیاست بین المللی شوند و ارتباطات - به ویژه ارتباطات سیاسی- برقرار نمایند که از سوی کشورهای دیگر شناسایی شده و به رسمیّت شناخته شوند. در غیراین صورت، هیچگونه روابط سیاسی وجود نخواهد داشت. دیپلماسی مه مّترین ابزار تحقّق سیاست خارجی است.دیپلماسی عبارت است از فنّ مدیریت تعامل با جهان خارج توسّط دولتها. و میتوان آن را به دیپلماسی شخصی، دیپلماسی مشارکتی و دیپلماسی چند جانبه تقسیم کرد. دیپلماسی شخصی، دیپلماسی مستقیم از راه ملاقات و مکاتبه و گفتگوهای تلفنی سران دولتها است. دیپلماسی مشارکتی، مشارکت چند دولت طیّ معاهدهای است و دیپلماسی چند جانبه هم یک نوع .)و البته ابزارهای دیگری مانند اقتصاد (ابزار مالی و 5 :1393 انفاق نظر و اجماع دولتها است (دهشیری، تجاری) و نظامی ( به عنوان آخرین ابزار و پایان دیپلماسی) هم وجود دارد. لازم به ذکر است که عوامل مختلفی مانند عوامل جغرافیایی، عوامل جمعیّتی، اقتصادی، نظامی و عقیدتی بر سیاست خارجی کشورها تأثیر میگذارند. موضوعاتی مانند انجام انواع معاهدات بین المللی اعمّ از مالی- تجاری، سیاسی و امنیّتی و ... ، صلح، جنگ و جهاد از جمله مهمترین موضوعات سیاست خارجی کشورها محسوب میشوند. در این پژوهش، نویسنده در پی آن است که موضوعات مذکور یعنی معاهدات بین المللی، صلح (به ویژه صلح جهانی) و مسألح جنگ (اعمّ از جنگ نظامی، جنگ اقتصادی و جنگ فرهنگی) را از دیدگاه قرآن کریم و دو تفسیر اجتماعی المیزان و فی ظلال القرآن بررسی کند. « نوشته علّامه سیّد محمّد حسین طباطبائی (به عنوان تفسیر شیعی) و »المیزان فی تفسیر القرآن « دو تفسیر نوشته سیّد قطب (به عنوان تفسیر سنّی) در میان تفاسیر معاصر از جایگاه بلندی برخوردارند. »فی ظلال القرآن جامعه اسلامی را فراگرفته بود و ، این دو تفسیر در روزگاری نگارش یافتهاند که فضای فکری و فرهنگی خاصّی جریان روشنفکری و تجدّد خواهی رو به رشد بودند. در این میان، المیزان و فی ظلال القرآن، با داعیه رصد کردن و میدانداری در آوردگاه اندیشهها تألیف شدهاند و هر دو تقریباً نماینده جریان روشنفکری و به اصطلاح نماینده جریان بازگشت به قرآن کریم تلقّی میشوند. 6 تفسیر المیزان چنان جامع و محقّقانه است که بعضی از قرآن پژوهان آن را دائره المعارف قرآنی و شهر حکمتت پس از آنکه تنها دو مجلّد از المیزان به سال » دار التقریب بین المذاهب الإسلامیّه «نام دادند و استادان و شیوخ وجود » رساله الإسلام « هجری قمری چاپ گردید و در دسترس عموم قرار گرفت در نشریّه خود موسوم به 1375 بیان رسا، پرهیز از تعصّبات مذهبی، پرهیز از بی تفاوتی در برابر مذاهب و جریانها، تکیه بر « ویژگیهایی چون قرآن در فهم کلام الهی، اعتماد نکردن به روایان ناهمگون در فهم قترآن، پرهیتز از تأویتل قترآن بتر مبنتای ) و 210 :1376 (ستجّادی، » دیدگاههای علمی و فلسفی و مذهبی را بارزتترین ویژگیهای این تفسیر برشمردند علمای مشهور اهل سنّت چه در مصر و چه در گوشه و کنار جهان اسلام ضمن انتقتاد از برختی عقایتد و افکتار شیعیانه و به قول آنان متعصّبانه و غلو آمیز علامه در المیزان، آن را جزو بهترین تفاسیر شیعه دانستند و دکتتر در نگتارش تفستیر « وهبه زحیلی صاحب دائره المعارف بزرگ فقهی و تفسیر ارزشمند المُنیر اذعان داشت که ). شیخ جواد مغنیته از 212(همان: »خود از المیزان به عنوان یکی از منابع مهمّ و درخور توجّه بهره جسته است علمای برجسته لبنانی بیان داشتهاند که از وقتی المیزان به دستش رسیده پیوسته به مطالعته المیتزان رغبتت .)70 :1421دارد و المیزان همواره روی میز مطالعه او قرار دارد (حسینی طهرانی، است که جلد اول آن توسّط » فی ظلال القرآن « م) تفسیر 1906 -م1996( مهمّ ترین اثر قرآنی سیّد قطب مقام معظّم رهبری حضرت آیت الله سید علی خامنهای به فارسی ترجمه شده است و مجلّدات بعدی توسّط کتابهای قرآنی دیگری هم ، مصطفی خرّمدل به زبان فارسی برگردانیده شده است. سیّد افزون بر این تفسیر اشاره » مشاهد القیامه فی القرآن الکریم « و » التصویر الفنّی فی القرآن الکریم « دارد که از آنها میتوان به کرد. تفسیر فی ظلال القرآن، رویکردی سیاسی- اجتماعی دارد و روش سیّد در این تفسیر چنان است که نخست بخشی از آیات را ذکر می :ند سپس جوّ عمومی سوره مورد بحث و مسائل تاریخی و اهداف سوره را بازگو میکند.

کتاب البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن تألیف علامه سید محمد حسین الطباطبایی یکی از تفاسیر امروزی است که به صورت جامع به مباحث متنوعی پرداخته است. مانند تفاسیر قدیم که کثرت جهات و موضوعات در آن واسط داده شده است علامه در رویکرد خود حجم وسیعی از تفاسیر را مورد توجه قرار داده است بنده در این تحقیق بر روی رویکرد توصیفی- تحلیلی تکیه کرده، به گونه ای که این پژوهش با هدف برجسته ساختن رویکردی که جناب علامه در آن تفسیر سخنان رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) را دنبال می کنند، بوده است. و نیز سخنان اهل بیت و اصحاب برجسته ای که خود را وقف آموختن و تعلیم او کردند و آنچه را که از ایشان گزارش شده به همه مردم منتقل می کنند. مفسر در فرآیند تفسیر، و با تلفیق آیات، روایات و سرنخ های لغوی، برای آشکار کردن معانی و مقاصد قرآن کریم بر روش عقلی تکیه کردند. این تحقیق به مجموعه‌ای از نتایج دست یافت که مهمترین آنها عبارتند از: تفسیرالبیان، تفسیری پیشگام در تبیین و نشان دادن معنای قرآنی، از طریق تفسیر قرآن به قرآن است. و نیز از طریق سخنان بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت(علیهم‌السلام) با آرامش و اعتدال، پرهیز از افترا و انتقاد تند، حتی در هنگام بررسی نظرات دیگران می‌باشد.

اختیار و مقدمات فعل اختیاری از مهم‌ترین مسائل فلسفه فعل است که نتایج آن تأثیر بسزایی در علوم اخلاقی و تربیتی دارد که علامه طباطبایی و آیت الله مصباح در آثار متعدد خود به آن پرداخته‌اند و هم در تعداد مقدمات فعل اختیاری، هم در نحوه تفسیر و تبیین مقدمات اتفاقی، تفاوت‌هایی بین آن دو مشاهده می‌شود. پرسش اساسی این پژوهش این است که تفاوت دیدگاه این دو فیلسوف در باب مقدمات فعل اختیاری چیست؟. با توجه به اینکه کنش‌های اختیاری انسان، حداقل بخش مهمی از موضوع علوم انسانی را تشکیل می‌دهند، می‌توان گفت بحث از مقدمات فعل اختیاری در فلسفه‌های مضاف به علوم انسانی و به دنبال آن در خود علوم انسانی تأثیر غیرقابل انکاری خواهد داشت. روش این پژوهش در گردآوری، کتابخانه‌ای و در حل مسأله، توصیفی، تحلیلی و مقایسه‌ای است. یافته‌ها حاکی از آن است که علامه و آیت الله مصباح با وجود اختلاف در تعبیر، ملاک فعل اختیاری را عدم قهر عوامل دیگر و تعیّن‌بخشی خود فاعل به فعل از روی علم و حبّ می‌دانند و در انواع فعل به فعل جبری یا بالجبر و عنائی منتقدند اما علامه فعل جبری یعنی بالجبر (البته با تعریف خاص خود از آن و اختیاری دانستن آن) و فعل عنائی را به فعل قصدی ارجاع می‌دهند اما آیت الله مصباح، فعل جبری یا بالجبر را فعل اختیاری نمی‌دانند بلکه آن را در حقیقت نوعی انفعال به شمار می‌آورند نه فعل. مقدمه شناختی و مقدمه گرایشی فعل اختیاری را به علم حصولی و شوق منحصر نمی‌کنند، بلکه علم و حبّ را به معنای عام مقدمه فعل اختیاری برای همه موجودات مختار اعم از مجرد ناقص، تام و خدای متعال می‌دانند، اما علامه علم را و آیت الله مصباح حبّ را علت غائی فعل اختیاری به شمار می‌آورند. برخلاف استاد مصباح، علامه علم حقیقی به رابطه تکوینی بین فعل و غایت را برای انجام برخی از افعال اختیاری کافی نمی‌دانند و معتقدند برخی از افعال اختیاری علاوه بر این علم حقیقی، نیاز به علوم غیر حقیقی یا اعتباری دارند، در نتیجه از نظر ایشان اعتبار «حسن یا قبح و باید» مقدمه برخی از افعال اختیاری خواهد بود.

تعتبر قضیه الإمامه والولایه من أهم القضایا فی النقاشات الإسلامیه والقرآنیه ، وأهم قضیه فی مدرسه أهل البیت "الشیعه".نعتزم فی هذا البحث دراسه الإمامه بین الولایه التکوینیه والتشریعیه من وجهه نظر العلامه الطباطبائی فی تفسیر المیزان.معنی الإمام شخص اختاره بأمر الله ودخول الرسول لمواصله بعثات النبوه. وبغض النظر عن الوحی ، جمیع الواجبات النبویه الواجبه علی النبی من العصمه والعلم والقوامه والسلطه العلمیه والدینیه والسیاسیه واجبه علی الإمام.إلمام التام بکافه جوانب القرآن الکریم والسنه النبویه ومعرفته ، ومعرفه الأحکام والشرائع الدینیه فی سیاق الزمن ، والاستعداد للرد علی الشکوک ، واکتساب ثقه الناس بتجنب الأخطاء والمعاصی و ولایت التکوینیه و التشریعیه بإذن الله،کلهم فی دائره شؤون الإمامه وکل هذه الأمور لن تکون ممکنه ما لم یکن الإمام علمًاکن واسعًا ولدیک معرفه غامضه. العلامه (ره) یعتقد إن بالإضافه إلی النبوه ، یثیر القرآن قضیه أخری تسمی الإمامه ویعتبرها نتیجه إراده الله وأمره أو حتی أنه یعتبرها مکانه أعلی من النبوه التی بعد أن مرت بمراحل مختلفه واختبارات صعبه تثبت صحتها لبعض الناس (الأنبیاء والأئمه)،الإمامه هی الوظیفه التی یوجه صاحبها الناس بأمر إلهی ویقودهم إلی هدفهم المنشود. إن توجیه الإمام لیس فقط لإظهار الطریق ، ولکن أیضًا لأخذ ید الخلق والقیاده إلی الصراط المستقیم. یعتقد العلامه الطباطبائی أن موقع الإمامه فی الآیه 124 من سوره البقره یختلف عن موضع النبوه‌ و یقول ایضا یقول إذا وردت الإمامه فی القرآن فبعدها ذکرت مسأله الهدایه . یعتقد العلامه طباطبایی ان الائمه الاطهار من خلال تطویر القدرات واکتساب المعرفه والمعرفه وتحقیق الإیمان والیقین الفائقین ، دخلوا مجال الولایه الإلهیه اما الولایه تعنی الملکیه والسیطره والسلطه ، والإمام یعنی خلیفه الرسول التی یعینه الله.وفقًا لآیات القرآن الکریم ، یتمتع الأئمه بولایه تشریعیه و ولایه التکوینیه. وهذا یعنی أن أقوالهم وسلوکهم دلیل لنا فی المسائل الفقهیه وغیر الفقهیه ، ویمکنهم بإذن الله التدخل فی شؤون الوجود. معنی الولایه التکوینیه للأئمه المعصومین علیهم السلام أنهم بإذن الله یستطیعون أن یشغلوا عالم الخلق ، ومعنی الولایه التشریعیه هو المکانه والموقع الشرعی اللذان أعطاهما الله‌‌ لفرد کمسؤل ( امام علیهم السلام) یعتبر العلامه رضی الله عنه أن الإمامه المشار إلیها فی القرآن مساویه للولایه المعنویه و التکوینیه المسؤوله عن إرشاد الناس إلی الأمر الإلهی. معنی الولایه التکوینیه للأئمه المعصومین علیهم السلام أنهم بإذن الله یستطیعون أن یشغلوا عالم الخلق ، ومعنی الولایه التشریعیه هو المکانه والموقع الشرعی اللذان أعطاهما الله لفرد کمسؤول رسمی.

برهان یکی از مهم‌ترین عناصر کار فلسفی است زیرا فلسفه، علمی طالب نتیجه یقینی است که میسر شدن این هدف تنها از مسیر برهان خواهد گذشت. برهان به دو نوع ان و لم تقسیم می‌شود. برهان لم برهانیست که علت ثبوتی و اثباتی نتیجه را اعطا کند و برهان ان برهانیست که تنها علت اثباتی نتیجه را به آن بدهد. همچنین علاوه بر این، خود برهان لم و ان نیز به دو نوع نقسیم می‌شود که از این میان، همه اقسام برهان لم و یک قسم از برهان ان قسم اول، یعنی ملازمات عامه مفید یقینند. اکنون جای این پرسش وجود دارد که آیا هر دو این براهین در فلسفه اولی دارای کاربردند؟! علامه طباطبایی با نظر به برخی مبانی‌ که پیش‌تر در بحث موضوع و مسائل علم اتخاذ کرده‌اند‌، معتقدند تنها یک نوع برهان در فلسفه اولی جاریست و آن برهان متلازمین است. برخی این مبنا را صحیح ندانسته و با برگرداندن برهان متلازمین به برهان لم و یا با ارائه تحلیلی متفاوت از برهان لم و یا نقض اطلاق کلام ایشان، تلاش کرده‌اند تا با آن مخالفت ورزند. برخی نیز با مبنای پیشین ایشان در باب موضوع و مسائل علم مخالفت کرده‌اند. از طرف دیگر پذیرش این مبنا تاثیر گسترده‌ای بر مسائل فلسفی خواهد گذاشت بدین گونه که پس از آن باید همه براهین فلسفی را به برهان متلازمین بازگرداند. این پژوهش با توجه به اهمیت این بحث در اندیشه و فعالیت فلسفی در صدد است تا با روشی تحلیلی، توصیفی مبنای علامه طباطبایی در اتخاذ این رویکرد، مناقشات و همچنین آثار و نتایج آن را در اندیشه فلسفی بررسی کند.

با توجه به اهمیت مباحث گرایش به دین در عصر حاضر و چالش های میان علم و دین در میان پژوهشگران و دانشجویان و همچنین افراد حاضر در متن جامعه سبب انگیزه ی نگارش این پژوهش شد تا با بررسی رویکردهای فطری بودن و طبیعی بودن گرایش به دین ابعاد تازه ای در این زمینه روشن گردد. از تفاوت های این دو عامل میتوان به تفاوت مرتبه شان در ابعاد وجودی پرداخت. فطری بودن گرایش به دین متعلق به مباحث مابعدالطبیعه می باشد و فرا طبیعی است اما طبیعی بودن گرایش به دین تعلق به مرتبه ماده و طبیعت بشر دارد لذا جایگاه بحث هر کدام از این دو عامل متفاوت از یکدیگر است اما هر دو علت گرایش به دین، در طول یکدیگر قرار دارند. تشابه بحث در بطن این مسئله است که اگر بخواهیم زبان مشترکی در این دو عامل بیابیم باید بگویم که طبیعت نیز بخشی از فطرت می باشد و بحث طبیعی بودن گرایش به دین در دل فطری بودن گرایش به دین قرار دارد از این رو مانند این است که یک مجموعه بزرگ با یک زیرمجموعه جزئی بررسی شود. به صورت کلی در بحث گرایش به دین در بین متفکرین مختلف، اختلاف انظاری وجود دارد. در این پژوهش سعی می شود با بررسی و همچنین تفاوت یابی نظر علامه طباطبایی و روانشناسان تکاملی دین ابعاد فطری بودن و طبیعی بودن گرایش به دین بهتر توضیح داده شود تا شاید در صورت بررسی عمیق تر وجه مشترکی وصول شود.