آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

به‌ موازات پیدایش عصر علم و گسترش نگرش‌های تجربی به جهان، باورهای دینی همواره مورد هجمه و طرد تجربه‌گرایان بوده است. پیش‌روی این جهان‌بینی افراطی با ظهور مکتب پوزیتویسم منطقی در فلسفه علم به دعوی بی‌معنایی باورهای دینی انجامید. در چنین فضایی که دست‌یابی به محملی برای گفت‌وگو میان مکتب‌های تجربه‌گرا و معتقدان دینی دور از انتظار می‌نمود، آنتونی فلو با معرفی معیار ابطال‌پذیری به‌عنوان شرط معناداری باورهای دینی، چالشی را مطرح کرد که به بحثی پرشور میان تجربه‌گرایان و معتقدان به ادیان انجامید. چالش فلو بارها تجدید چاپ شد و واکنش‌های موافق و مخالف متعددی را برانگیخت که بیشتر در کوتاهی و ابهام نوشتار فلو ریشه داشت. نوشتار حاضر بر آن است تا ضمن واکاوی واکنش‌های پیش‌‌گفته، تحلیلی تفصیلی از چالش فلو صورت دهد و بینش مهم نهفته در آن را آشکار سازد؛ بینشی که نه‌تنها از ارزش‌های دینی چیزی نمی‌کاهد، بلکه بنیادی برای روشنگری مدعای باورهای دینی و سرآغازی برای گام‌نهادن در قلمرو زبان دین است.

آنتونی فلو یکی از چهره های الحادی جهان معاصر است که به اقامه برهان علیه وجود خداوند معروف است؛ از این رو، ادبار او از موضع الحادی برای جامعه دینی حایز اهمیت است، همین امر سبب شده است تا محققان در نوشتار حاضر در پی یافتن پاسخی برای این پرسش باشند که چه عاملی موجب تغییر مواضع آنتونی فلو شده است؟ فرضیه اصلی این است که تقریرهای نوین برهان غایت شناختی که بر یافته های جدیدی در حوزه زیست شناسی مبتنی است، به خصوص یافته های مربوط به DNA، عامل اصلی تغییر مواضع آنتونی فلوست. البته در خلال تحقیق نشان داده می شود که فلو تنها توانسته است تا مرحله خداشناسی عقلانی {طبیعی} یعنی نوعی خداشناسی ارسطویی که ناشی از ضرورت عقلی است،گام بردارد و هنوز تا دستیابی به خداباوری و حیانی راه درازی پیش رو دارد.

بحث معناداری گزاره های دینی یکی از بحثهای جدی و مناقشه برانگیز در حوزه فلسفه دین و زبان دین است که با دو رویکرد مختلف به چالش کشیده شده است، یعنی رویکرد سنتی و رویکرد جدید، رهیافت فیلسوفان و متکلمان سنتی چه در حوزه اسلامی و چه در حوزه مسیحیت راجع به گزاره های دینی بیشتر بر محور صدق و کذب رقم می خورد و بحث از معناداری آنها یا مفروض گرفته می شد یا اصلا کمتر پیرامون آنها بحث و مناقشه می کردند . از سویی متکلمان سنتی در تبیین معناداری گزاره های دینی و کلامی اساسا مفاهیمی همچون اشتراک لفظی ، اشتراک معنوی ( تشکیکی) تمثیل تنازلی و تمثیل تصاعدی و یا از راه سلب و تنزیه سود جسته ، مفاهیم و گزاره های دینی را توجیه می کردند. اما رهیافت فیلسوفان و متالهان جدید نسبت به گزاره های دینی و معناداری آنها با ملاکهای متفاوتی همچون تحقیق پذیری تجربی و ابطال پذیری تجربی رقم می خورد ، به این معنا که گزاره های دینی از آنجا که در معرض تحقیق و ابطال تجربی قرار نمی گیرند، گزاره های اثبات ناپذیر و ابطال ناپذیرند.بحث ابطال ناپذیری گزاره های دینی از سوی آنتونی فلو مطرح گردید که ماحصل آن، بی معنایی و تهی انگاری و حذف گزاره های دینی از حوزه معرفت بشری به دلیل نبود شواهد تجربی (علمی ) و ابطال ناپذیری تجربی آنها بود.

ترجمه ماشینی : این پایان نامه به تحلیل مفصلی از فلسفه دین آنتونی فلو، از تزهای الحادی تا «تبدیل» دئیستی او، که او این تغییر را می نامد، می پردازد. بسیاری آنتونی فلو را یکی از فیلسوفان بزرگ قرن بیستم می دانند. او درباره موضوعات مختلف در فلسفه، به ویژه در زمینه های منطق، زبان، سیاست و دین نوشت. در سال 1950، اولین و مشهورترین مقاله خود، الهیات و ابطال، تجدید چاپ شده ترین نشریه فلسفی قرن گذشته و نقل قول های مکرر در متون فلسفی الحادی را منتشر کرد. در 81 سالگی، طی مصاحبه ای در سال 2004 برای آسوشیتدپرس، فلو گفت که درک خود را در مورد وجود خدا تغییر داده است و بله، ممکن است ذهن خالق هوشمندی از جهان شناخته شده وجود داشته باشد. اما، همانطور که ادیان وحی شده ادعا می کردند، فلو اعلام کرد که به "خدای ارسطو" اعتقاد دارد، این یک خدای مداخله گر نخواهد بود. این پایان نامه که به سه بخش تقسیم می شود، عمدتاً به بخش اصلی می پردازد

خداناباوری میراث دوره جدید تلقی می‌شود. هیوم را آغاز این میراث برمی‌شمارند. آنتونی فلو به رغم پنجاه سال گرایش بر الحاد، با طرح پرسشهایی در باب رنجوری این رویکرد، لرزه‌هایی بر ساختار این میراث افکنده و از امکان وجود خدا سخن گفته است. پرسشهای او در باب تشکیک مدعیات خداناباوری را نمی‌توان تنها نقض یا اشکال و امکان ردیه‌ای تلقی کرد. تکانه‌ای که وی با پرسش از امکان وجود خدا بر مبنای شالوده‌های علم در دوران آینده طرح کرد سه نتیجه به بار آورد. نخست ایجاد حفره‌ای اساسی در ادعاهای هیومی و الحاد، دوم امکان وارسی دوباره مدعیات الحاد و بازخوانی ادله خداناباوران و نقد و خدشه نظری بر آن و امکان نامدلل بودن نقض ها و ایرادها و سوم بازگشت به واخوانش صحیح و دقیق براهین خداباوران در اثبات وجود مبدئی شعورمند در خلقت جهان. ایده اصلی نوشتار حاضر آن است تا ابتدا رویکرد و دوره نخستین دیدگاه فلو در باب عدم امکان اثبات ایجابی خداباوری مورد واگشایی قرار گرفته، سپس دستاوردهای سه‌گانه بر تکانه‌های نظری بر میراث الحاد تبیین شده و در پایان اندیشه اصلی او در دوره دوم فکری بررسی و تحلیل گردد

در ژانویه 2004 میلادی، زمانی که خبر تغییر عقیده با نفوذ ترین ملحد جهان منتشر شد، جامعه الحادِ غرب دریافت که یک مهره مهم و کلیدی را از دست داده است. فلو، فیلسوف تحلیلی مشهور، پس از حدود 60 سال تلاش در جهت انکار خدا، اعلام کرد که با تکیه بر اسناد و شواهد علمی، وجود خدا را پذیرفته است. طبق گفته فلو، چرخش وی در جهت عمل به این اصل اساسی در زندگی وی رخ داده است: «پیرو دلیل باش، هرکجا که تو را راهنمایی کرد». در این مقاله، ابتدا دوره الحاد زندگی فلو مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از آن چگونگی گذر وی از الحاد به خداباوری شرح داده می‌شود. مقاله «الهیات و ابطال‌پذیری»، کتاب خدا و فلسفه و مقاله «پیش‌فرض-الحاد» که بعدها با عنوان خدا، آزادی و فنانا‌پذیری در قالب کتاب منتشر شد، سه اثر مهم فلسفی فلو در دوران الحادگرایی وی به شمار می‌روند. وقتی فلو تغییر عقیده داد، برای شرح این رویداد و پاسخ به این پرسش که چرا خداباور شده است، کتاب خدا هست: چگونه انگشت نماترین ملحد جهان تغییر عقیده داد را به رشته تحریر در آورد. انتقادهایی که از سال 2004 میلادی نسبت به تغییر عقیده وی آغاز شده بود، در سال 2007 با انتشار این کتاب شدت یافت. در پایان این نوشتار انتقاد های مذکور و پاسخ آنها بررسی خواهد شد. نکته قابل توجه در فهم تفکر فلسفی فلو پیروی او از دلیل است. همین شیوه او را از تعصب بیجا دور ساخته است و به نظر می رسد حتی آنگاه که بانفوذترین ملحد جهان به شمار می رفت، باوری موقتی داشت که با دستیابی به دلایل قانع کننده‌تر می توانست تغییر کند.

نفی معناداری گزاره های دینی و تهی انگاری آن ها که نطفه آن را پیش تر اگوست کنت جامعه شناس (با ملاک اثبات تجربی) کاشته بود، در چند دهه اخیر با موضع گیری و جانبداری سرسخت آنتونی فلو، شاگرد پوپر، شدت گرفت. فلو با پذیرش اصل ابطال پذیری پوپری که خود پوپر آن را برای تفکیک علم (تجربی) از شبه علم در مقابل اثبات گرایی منطقی مطرح کرده بود، و ارتباط دادن آن با معناداری، ملاک و معیاری برای معناداری گزاره های تجربی و دیگر گزاره ها، از جمله گزاره های دینی به دست داد. وی با اعتقاد به اصل ابطال پذیری تجربی معنا و با پذیرش این پیش فرض دینداران که «گزاره های دینی، گزاره های ناظر به واقع اند»، نتیجه گرفت که فقط گزاره های تجربی از امکان ابطال تجربی برخوردارند و گزاره های دینی با آن که به گفته دینداران، احکامی ناظر به واقع اند، چون از ابطال تجربی برخوردار نمی باشند، معنادار نیستند. بنابراین فلو معتقد به بی معنایی و تهی بودن گزاره های دینی است، چرا که شواهد تجربی و مبتنی بر مشاهده دال بر ابطال آ ن ها وجود ندارد. در نتیجه، تمامی گزاره های دینی را نامعرفت بخش و ابطال ناپذیر دانست (حذف گروی). در این مختصر مقال، سعی بر این است که با تاملی معرفت شناختی در باب مبانی نظریه مزبور، به تحلیل اشکالات مبنایی و بنایی، از جمله مشکل روش شناختی تحویل نگری، انحصارگروی و تکیه افراطی بر تجربه و آزمون (دگمای تجربی) که نظریه فلو اشاره کرده، مهمل و بی اساس بودن فرض او را در خصوص گزاره های دینی اثبات کنیم.

مسئله منطقی شر، که از سوی کسانی چون مکی ارائه شده است، ادعا می‌کند که میان علم، قدرت، و خیرخواهی مطلق خداوند و وجود شر در عالم ناسازگاری منطقی وجود دارد. پلانتینگا برای حل این مسئله از اختیار انسان و مفهوم شرارت جهان‌گیر کمک می‌گیرد؛ وی می‌‌خواهد نشان دهد که ممکن است خداوند علی‌رغم قدرت مطلق خویش، به ‌سبب مختاربودن انسان و مبتلا بودن وی به شرارت جهان‌گیر، نتوانسته است جهانی بیافریند که حاوی هیچ‌گونه شری نباشد. مفهوم شرارت جهان‌گیر مسائل و مشکلات مهمی به‌دنبال دارد. همچنین به ‌فرض این‌که این مشکلات حل شود، دفاعیۀ مبتنی‌بر اختیار، در بهترین حالت، ناتمام خواهد بود. به ‌نظر نگارنده، دفاعیه پلانتینگا از حل مسئله منطقی شر ناتوان است، چراکه می‌توان این مسئله را طوری بازسازی کرد که نه با توسل به اختیار، بلکه صرفاً با توسل به هدف خلقت انسان قابل حل باشد. چیزی که در دفاعیه پلانتینگا غایب است.

پیشرفت­های ­علمی از طرفی چالش­های ­جدید و انتقادهای ­فراوانی به برهان­نظم وارد کرده­ است و از سوی دیگر به نقطه­ عطفی در ارائه خوانش­های­ جدید و تقریرهای­ نوین برهان­نظم تبدیل شده ­است. ریچارد داوکینز به این جزم رسید که یافته­ های­ علمی همواره راه را برای تبیین طبیعت­ گرایانه ­نظم گشوده است. از آن سو آنتونی­ فلو نیز به این باور رسید که پیشرفت­های­ جدید علمی موجب تقویت نتیجه برهان ­نظم شده­ است. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اصل«طرحمندی­ طبیعت» استدلال فلو و داوکینز را با رویکرد کلامی مورد ارزیابی قرار داده­ است. مسأله اصلی پژوهش این است که بهترین تبیین، برای نظم ­وارگی هستی، «فرگشت» و «انتخاب­ طبیعی» است یا «طراح هوشمند»؟. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که تبیینِ منشاءِ­ نظم بر مدار فرگشت با چالش­ های علمی و الهیاتی فراوانی روبروست و استدلالِ تجمیعی فلو به یک استنتاج مبتنی بر احتمالات منجر خواهد شد به نحوی که عُقلایی و قابل اعتنا است، اگرچه یک برهان عقلی و قیاسی نیست. و نیز این پژوهش نشان­ می­دهد می­توان بدون­استفاده از اصول و مفاهیم ­غامضِ ­فلسفی، از علوم تجربی، رهیافتی به الهیات داشت.

هدف این مقاله، اولا دفاع از رهیافت دلیل گرایی در مورد عقلانیت باورها، ثانیا بررسی چالش دلیل گرایی درباره عقلانیت باور به خدا، و بررسی رهیافت پلنتینگا به این چالش خواهد بود. در این مقاله، استدلال خواهد شد که چالش دلیل گرایی درباره عقلانیت باور به خدا مخدوش است، هر چند رهیافت دلیل گرایی در عقلانیت باورها قابل دفاع خواهد بود. هم چنین روش ضد دلیل گرایی پلنتینگا را در رابطه با این چالش نقد نموده، استدلال خواهم نمود که پروژه پلنتینگا برای ابطال دلیل گرایی در خصوص عقلانیت باورها پروژه ای ناتمام است، زیرا او لزوما نیاز ندارد موضعی مخالف دلیل گرایی اتخاذ نماید تا تئوری عقلانیت باور به خدا را بنا نهد، بلکه می تواند دلیل گرایی را بپذیرد و در عین حال، چالش دلیل گرایی درباره باور به خدا را از طریق ارایه یک تبیین اصلاحی از دلیل گرایی ابطال نماید. در این مقاله نشان داده خواهد شد که می توان مفهوم دلیل را توسعه داد تا شامل دلایل شخصی نیز بشود، زیرا دلیل محدود به دلیل گزاره ای و عمومی نمی شود. به علاوه در این مقاله استدلال خواهد شد که به رغم پایه دانستن باور به خدا، باورهای خداگرایانه هنوز در بعضی شرایط، از دلیل بازشناسانه بی نیاز نخواهد بود. براین اساس، مفهوم جدیدی از دلیل گرایی برای عقلانیت باورهای دینی پیشنهاد خواهد شد.