آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم در آیات 33 سوره احزاب و 60 سوره نور به بیان موضوع تبرج و حکم آن پرداخته است. تعاریف ارائه شده از سوی مفسران و فقیهان در باره تبرج مختلف، اما مشابه یکدیگر است. این مقاله درصدد تبیین دقیق مفهوم تبرج و تعیین قلمرو و گستره آن است. تحلیل عناصر تبرج بیانگر آن است که قلمرو تبرج زنان وسیع‌تر از اظهار زینت و تبرج در پوشش بوده و مظاهر دیگر مانند تبرج در رفتار، محتوای گفتار و ... را شامل می‌گردد و هر نوع جلوه‌گری اعم از نحوه پوشش، نحوه رفتار و محتوای گفتار از سوی زنان در انظار مردان نامحرم که زمینه‌ساز ارتکاب گناه گردد، تبرج به‌شمار می‌آید.

بخشی از تفسیر اهل‌بیت (ع) روایات تأویلی ایشان است که به نظر می‌رسد با فهم رایج از آیات قرآن سازگار نباشد. این بخش، از دیرباز محل بحث بوده است؛ برخی با هدف درک بهتر آموزه‌های ائمه (ع)، و برخی با هدف ردّ و تخطئه، بدان پرداخته‌اند. طبعاً در هر یک از پژوهش‌های انجام شده، معیار محقق برای بررسی و تحلیل روایات، متفاوت از دیگران است. اکنون این پرسش مطرح است که روایات تأویلیِ اهل‌بیت (ع) بر اساس روش و فرایند تأویل (و نه موضوع تأویل) به چه گروه‌هایی قابل تقسیم‌اند؟ در بازخوانی روایات تأویلی تفسیر نورالثقلین، تلاش شده است تا در محدودة پژوهش، بر اساس تصریحات موجود در کلام اهل‌بیت (ع)، فرایند تأویل در روایات، استخراج شود. این پژوهش بدست می‌دهد که در تفسیر نورالثقلین فرایندهایی که می‌توان آن‌ها را مبنای شناسایی و دسته‌بندی روایات تأویلی اهل‌بیت (ع) قرار داد، متعددند. برخی از آن‌ها عبارت است از: تطبیق امر کلی بر یکی یا برخی از مصادیق، حمل آیه بر تمثیل، جری، معرفی مصادیق آیه (انحصاری و غیر انحصاری)، تبیین زمان تحقق کامل مفاد آیه و موارد دیگر که این پژوهش به آن می‌پردازد.

برخی احادیث منقول از امامان معصوم(ع) در ذیل آیات قصه آدم(ع) ناظر بر تأویل آیات هست که این تأویلات در نگاه ‏نخست، بامعنای ظاهری الفاظ آیه معارض به نظر می‌رسد.این پژوهش راهکارهای برون‌رفت از این تعارض بدوی را از میان ‏رویکردهای مختلف تفسیری استخراج نموده است. و با روش توصیفی - تحلیلی و انتقادی این راهکارها را بررسی کرده و به ‏این نتایج دست‌یافته است که 1) راهکار دیدگاه بطنی نگری به دلیل صرف‌نظر کردن از ظاهر قرآن و استناد بی‌ضابطه به ‏روایات تأویلی نمی‌تواند گزینه مناسبی برای این برون‌رفت باشد.2) راهکار نماد انگاری هم الفاظ قرآن را پوسته‌ای برای معنای ‏تأویلی در روایت در نظر می‌گیرد که علاوه بر اینکه واقعیت قصه را نفی می‌کند به دلیل اصالت دادن به تأویل وارده در روایت ‏به اعتبار سنجی روایات از طریق مطابقت با ظاهر قرآن کمکی نمی‌کند ولی3) با استفاده از روش جری و تطبیق و بهره‌گیری از ‏قاعده تطبیق مفهوم بر مصادیق متعدد؛ در روایات تأویلی اسماء تعلیمی، کلمات القائی، عهد آدم (ع)، شجره ممنوعه و هدایت ‏امکان رفع تعارض وجود دارد و روایت نمایان شدن ابلیس به شکل مار از اسرائیلیاتی است که از تورات وارد کتاب‌های ‏تفسیری ما گشته است.‏

صلح امام حسن(ع) با معاویه در سال چهلم هجری، یکی از مهم‌ترین وقایع صدر اسلام است که باعث تغییر مدلِ حکومت اسلامی، از خلافت به سلطنت شد. به همین جهت، مورخان و محدثان، این واقعه را مورد توجه خویش قرار داده­‌اند و هر­کدام، با توجه به رویکردِ مذهبی و سیاسی خود، به نقل و تحلیلِ علل آن پرداخته‌اند. این مقاله، فلسفۀ صلح امام حسن(ع) با معاویه را با توجه به منابع سنی و شیعه، تا قرن هفتم مورد پژوهش قرار داده و پس از تحلیلِ انتقادی مستنداتِ روایی و تاریخی این منابع، به این نتیجه دست یافته که نوعِ نگاهِ مورخان و محدثان سنی و شیعه، در بیان و تحلیل فلسفۀ این صلح، متفاوت است. برایندِ این تحقیق نشان می‌دهد هر­دو­گروه، حفظ مصالح مسلمانان را فلسفۀ اصلی پذیرش صلح از طرف امام حسن(ع) می‌دانند، اما هر­کدام از مورخان و محدثان اهل سنت و شیعه، زمینه‌های گوناگونی را برای این دلیل اصلی، ذکر می‌کنند.

انواع گرفتاری‌هایی که امروزه بشریت با آن مواجه است همگی ناشی از غفلت از تربیت و اخلاق و عرفان است. اصلاح و تهذیب نفس گام مهمی در تربیت و سازندگی روحیه اخلاقی و عرفانی انسان است. از مهم‌ترین راه‌هایی‌که در زمینه تهذیب و اصلاح نفس هر انسان مومن و موحدی کمک می‌کند دعاهایی است که از معصومین(علیهم السّلام) رسیده که سرشار از معارف توحیدی و تعالیم الهی هستند؛ از جمله این دعاها، دعای عرفه امام حسین( علیه السّلام)است. جاری شدن دعای عرفه از زبان امام حسین(ع) شاگرد ممتاز مکتب وحی از یکسو و عظمت معنایی دعای عرفه از سوی دیگر به این دعا اهمیتی خاص بخشیده است؛ چراکه این دعا مطالب تربیتی و اخلاقی و عرفانی عمیقی در مبحث خداشناسی در بردارد. در تحقیق حاضر تلاش شده است با روش توصیفی تحلیلی و بهره‌گیری از آیات نورانی قرآن کریم و روایات معصومین(ع) و تفاسیر، مهم‌ترین مضامین دعای عرفه امام حسین( علیه السّلام) در ابعاد اخلاقی، تربیتی و عرفانی مورد بررسی قرار گیرد که نتایج آن بدین قرار است. اصلی ترین آموزه‌های اخلاقی دعای عرفه امام حسین(ع) لزوم شکر و سپاسگزاری از خداوند و تجدید عهد و پیمان با خدا، اعتراف و اقرار به ناتوانی در شمارش نعمت‌های خداست. و محوری‌ترین مبنای تربیتی مستفاد از دعای عرفه عبارت‌اند از: خداگرایی و کمال‌جویی انسان و مهم‌ترین اصول تربیتی مستفاد از دعای عرفه اصل تدریج و تداوم در انجام عملیات تربیتی، و عمده‌ترین روش‌های تربیتی، روش یادآوری نعمت‌ها، روش احسان در برابر اسائه و روش الگوگیری از داستان سرایی قرآن کریم است و بارزترین آموزه‌های عرفانی دعای عرفه نیز عبارت‌اند از امکان قرب و وصال حضرت حق و راه‌های رسیدن به قرب است.

چالش برانگیزترین عنوان در میان مباحث عصمت، شبهاتی است که به ساحت معصومان (ع) وارد شده است. این پایان نامه با روش کتابخانه‌ای در گردآوری، و شیوه توصیفی- تحلیلی در تجزیه و تحلیل مطالب، مقوله عصمت و قلمرو آن و سپس شبهات مطرح شده در نصوص دینی در حوزه انتساب گناه به معصومان (ع) را پاسخ و انواع پاسخ‌ها را با رویکرد عقلی اعتبارسنجی و به تعیین جایگاه هر یک از پاسخ‌ها و برون رفت‌ها پرداخته و به این نتایج دست یافته است که عصمت عبارت است از ملکه نفسانی و لطف خدادادی که باعث تنفّر فرد معصوم از گناه می‌شود و گستره آن امور مربوط به وحی و مسایل عادی زندگی را دربر می‌گیرد. و هر یک از برون رفت‌های عقلی از شبهات عصمت- مانند حمل بر ترک اولی یا امر ارشادی و یا ناظر به مقام معصوم خاصّ، یا در مقام تقید و یا مطابق مصلحت و یا شرایط زمانی بودن فعل معصوم (ع) و دیگر قراین عقلی که موجب صرف از ظهور لفظی می‌گردد- جایگاه خاصی دارند که کاربرد آن در موارد دیگر نادرست می‌باشد.

سنت معصومان(ع) و به ویژه سیره عملی آنان گسترده ترین و غنی ترین منبع دینی برای استخراج و دریافت آموزه های دینی فرهنگ جهادی، جهاد علمی می باشد و دراین میان مطالعه سیره عملی امیر مؤمنان علی (ع) به لحاظ استفاده از فرصت تشکیل حکومت اسلامی توسط آن بزرگوار و اعمال سیاست های فرهنگی از اهمّیّت بیشتری برخوردار است. این مقاله باروش کتابخانه ای درگردآوری ازمنابع دست اول، و شیوه توصیفی تحلیلی در تجزیه وتحلیل داده ها، با واکاوی جوانب فرهنگ جهادی و به ویژه جهاد علمی در سیره عملی امیر مؤمنان علی(ع) درزمینه شیوه‌های اجتماعی سیاسی جذب و هدایت مخالفان به این نتیجه دست یافته است که امیر مؤمنان علی(ع) با بهره گیری از پنج شیوه انتقاد پذیری ازدوست ودشمن و توسعه آزادی‌های سازنده برای بیان عقاید از سوس سرسخت ترین مخالفان وسکوت معنادار و حکیمانه در مواردی که به مصلحت و مطابق حکمت است و نیز عدالت گستری ودفاع از آن تا پای جان و همچنین مدارا و نرم خویی و تحمل ناهنجارترین برخوردها از سوی مخالفان، به جذب و هدایت حد اکثری مخالفان پرداختند. سیره مستمرآن حضرت در طول عمر شریفشان و نیزسخن وکلام آن حضرت و نیز تحلیل عقلی بهترین دلیل بر تاثیر عوامل نامبرده در جذب و هدایت مخالفان می باشد.

عمل غیر معتدل افزون بر اینکه فاقد توجیه اخلاقی است، با عصمت معصومان (ع) سازگاری ندارد، پاره ای از جستارهای نصوص دینی نشانگر آن است که از امیر مؤمنان علی (ع) در برخی موارد اعمال محافظه کارانه و تفریطی و در مواردی عمل خشونت آمیز و افراطی سر زده است. این پژوهش– که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای است و در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد.–تمامی مواردی را که در زمینه یاد شده امکان ناسازگاری با عصمت امیر مؤمنان علی (ع) می رفت گردآوری و تحلیل نموده و در پاسخ بهشبهه های یاد شدهبه این نتیجه دست یافته است که تمامی این شبهه ها با توجه به حقایق تاریخی که از سوی پشتوانه های عقلی مطابق با مصلحت سنجی معقول، متناسب با زمانه و موقعیت و مطابق و یا مشابه با سیره‌ انبیاء الهی پشتیبانی می شود، قابل پاسخ است.

تمام فرقه‌های اسلامی، به‌جز ازارقه و حشویه، به‌اتفاق معتقدند که پیامبران الهی دچار شرک نشده‌اند و عمل شرک‌آلود انجام نداده‌اند. با این حال، از ظاهر برخی متون دینی (قرآن و احادیث) برمی‌آید که از برخی از پیامبران خدا عمل مشرکانه سر زده‌است. این متن‌ها در تضاد آشکار با دلایل دال بر عصمت پیامبران خداست؛ لذا در این پژوهش که از نظر روش گردآوری مطالب، کتابخانه‌ای است و در نحوة استناد داده‌ها، از شیوة اسنادی پیروی می‌کند و در تجزیه‌و‌تحلیل مطالب، روش آن تحلیل‌ـ محتوایی از نوع توصیفی‌ـ تحلیلی می‌باشد، تمام شبهات مربوط به شرک‌ورزی حضرت محمد(ص) گردآوری شده‌است و پس از تنظیم این شبهه‌ها و پاسخ‌های گوناگون دانشمندان به آن‌ها، به تحلیل و نقد این پاسخ‌ها پرداخته‌است و در پایان، به گمان نویسنده، به بهترین پاسخ یا به دیدگاهی نو در این زمینه دست یافته‌است.

پاسخ به شبهات قرآنی همواره یکی از تلاش‌های فکری اندیشمندان مسلمان بوده است. یکى از شبهات در مورد شخصیت پیامبر اکرم(ص)، برگرفته از آیات ابتدایى سوره‌ فتح است. بر اساس ظاهر این آیات، خداوند علاوه بر این که گناهان گذشته پیامبر را می‌بخشد، بخشش گناهان آینده‌ او را نیز تضمین کرده و این موضوع آشکارا در تضاد با عصمت آن حضرت قرار دارد. دانشمندان اسلامی به‌ویژه مفسران قرآن از دیر زمان درصدد پاسخ این شبهه برآمده و هر یك پاسخ یا پاسخ‌هایی در رفع اشكال ارائه كرده‌اند. این مقاله افزون بر تحلیل و ارزیابی دیدگاه‌های ارائه شده، در راستای پاسخ به این سوال شکل گرفته است که: راهکارهای برون رفت از مساله «گناهان گذشته و آینده پیامبر اكرم(ص)» در آیات آغازین سوره فتح چیست؟ سرانجام این نتیجه به دست آمد که یرخی از پاسخ‌های ارائه شده قابل دفاع بوده و افزون بر آن، پاسخ جدید دیگری مبتنی بر رویکرد عرفانی به دست آمده است.