آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش بررسی مرید و مراد در عرفان اسلامی است زیرا که در تربیت صوفیانه هر سالک باید از پیری راهبر و دانای راز تعلیم یابد و مقامات و منازل سیر و سلوک روحانی را به ارشاد و اشاره وی طی کند تا به مراد و مقصود خویش نایل آید. این پیر کاردان و رهبر راه دان، وادیهای هولناک و منزلگاههای پر خطر را پشت سر گذاشته و یاران و مریدان را به نیکی تربیت می نماید تا از این مراحل هولناک و منازل سهگین به سلامت بگذرند. هر چند درباره شخصیت پیر تحقیقات فراوان انجام گرفته است، اما بررسی و توصیف سیمای پیر از دیدگاه شاعر عرفانی چون عطار، که به جمع آوری و جمع و ضبط حکایات و احوال مشایخ تصوف بسیار علاقه مند بوده است، موضوع در خور توجه ای می باشد که پس از مطالعه دقیق آثار مورد نظر عطار، تمام شواهد و مثالهایی که با سئوالات و فرضیات تحقیق ارتباط داشت، یادداشت و سپس طبقه بندی و موضوع بندی گردید

هدف بررسی محتوایی مقامات عرفانی دو دین مسیحیت و اسلام می پردازد و نظریه پردازیهای عارفان را در این راستا به مقایسه می نشیند و چند نمونه از مقامات و مراحل سیر و سلوکی سطوح مطرح شده توسط عارفان هر دو دین را به طور کامل شرح و توضیح می دهد.عارفان در طبقه بندی « مقامات » مختلف و نیز در توصیف تجربیات خاصی که گاهی به صورت یک « مقام » و گاهی نیز همچون یک « حال » دیده می شود اختلاف نظر دارند.حتی ترتیب « مقامات » مختلف نیز همواره روشن نیست، این امر بر حسب ظرفیت سالک متفاوت بوده و علاوه بر این فعالیت خداوندی نیز می تواند موجب تغییر مقامات شود و یا بدون هیچ گونه دلیل روشنی، سالک را « حال » ببخشد.اما سالک نباید قبل از ادای کامل همه ضروریات و لوازم هر مقام آن مقام را ترک نماید.حالاتی که به وی روی می آورند نیز به حسب این که در حال حاضر در کدام یک از مقامات به سر می برد متفاوت است اما به نظر نگارنده با وجود این طبقه بندیهای گوناگون و متغیر بودن مراتب مقامات در بین دو دین هدف نهایی تمام آنها این است که به توحید کامل و یا به عبارت دیگر اقرار عملی و با تمام وجود خویش بر این که خداوند یکی است نائل آیند.

چکیده: امروزه در عصر پیشرفت علم و تکنولوژی در جوامع بشری ، بیش از هر زمان دیگر خلاء وجود "معنویت" خودنمایی می کند. عدم شناخت کافی نسبت به راه و مسیری که انسان را به سر منزل مقصود رهنمون سازد و منبعی فیاض از حقیقت ناب پیش روی او بگشاید ؟ شاید علت گرایش روز افزون به مکاتب و مشرب های عرفانی کاذب نیز همین باشد ، که انسانها را به ورط? وهم و خیال و در نهایت پوچی و بزه کاری کشانده است؟! در این میان معرفی و تبیین شیوه های وصول به سرچمشه "عرفان ناب" و برقراری ارتباط با پیشگامان "حدیث معرفت" و بواسطه ی آنها اتصال به منبع وحی و عالم ملکوت ؛ شاه کلید اصلی این قفل بزرگ در برابر ره پویان معرفت راستین است . بررسی مقامات عرفانی در سیره ابا عبدالله علیه السلام که در جایگاه یکی از موثرترین شخصیت های معرفتی عالم خلقت قرار گرفته اند ؛ می تواند بعنوان الگو و نمادی از عرفان حقیقی ارائه شود . وا‍ژه های کلیدی : سرّ الهی ، عرفان ، سلوک ، وجه الله ، ظهور ، تجلّی .

فاقد چکیده

حکیم و عارف قرن ششم شیخ شهاب الدین یحیی بن حبش سهروردی موسس حکمت اشراقی نظریه ی سلسله مراتب وجود را حفظ کرد ولی چارچوب هستی شناسی ابن سینا را از وجود به نور تبدیل کرد و با همین تغییر بنیادی شرحی از تعالیم عرفانی و باطنی و بسیاری از موضوعات فلسفی را ارائه نمود. برای آشنایی با تفکر اشراقی ابتدا باید رموز فکری او را که همه نشأت گرفته از نور است بیان کرد ، به همین جهت برای فهم بهتر افکار او فصولی بر مبنای جهانی شناسی، معرفت شناسی، نفس شناسی و حکمت وحیانی نوشته شده تا بیشتر با نمادهای عرفانی که در آثار او دیده می شود، آشنا شد. اصالت نور بر اهمیت هستی شناختی آن نخستین بار ازطریق تفکر اشراقی و نظریه تأله پدید آمد. اساس معرفت شناسی اشراقی علم حضوری و معرفت به خود است.این نظریه او آشتی بین فلاسفه مشائی و نظریه ذوقیه افلاطون است. نظام معرفت شناسی فلسفی در نهایت راه، اشراق است. معرفتی که بدون واسطه و میانجی حاصل می گردد و نفس قادر است مستقیماً به واسطه حضور خودش در ارتباط با عقل فعال واقعیات را بشناسد. معرفت النفس، بنیان معرفت شناسی اشراقی است. شناخت نمادهای عرفانی در آثار سهروردی، دریچه ای جدید به شناخت جدید تفکر او و درک بهتر حکمت ایرانی و وحیانی است. او طالبان حکمت اشراق به حفظ عوالم الهی و ترک مناهی و امور بیهوده راهنمایی می کند. عرفان سراسر ورای ذوق و تجربه است و عارف کسی است که به جای دانستن به دنبال رسیدن و چشیدن است. عرفان یعنی ، فرارفتن از تجارب روزمره و کسب حالاتی که به زندگی رنگی متعالی و معنوی بخشد. حکیم سهروردی کوشید تا پیوند عقل استدلالی با عشق به تعالی را بیان کند.کلید واژه : سهروردی ، حکمت ، اشراق ، عرفان ، معنویت ، نور ، نورالانوار ، شرق و غرب معنوی ، تصوف .

این تحقیق بحث توحید از دیدگاه عارف واصل حضرت علامه حسن زاده ی املی را مورد بررسی قرار می دهد. توحید به عنوان اول اصل اول اصول دین و یکی از اصل های مهم اعتقادی دین اسلام بوده وهمیشه مورد تاکید خداوند متعال در قران وانبیاء وائمهء اطهار "ع" وفیلسوفان و علمای دین قرار گرفته است . تحقیق کنونی علاوه برمقدمه ای مختصردر باره ی اهمییت پرداختن به مساله ی توحیدی که شامل شش فصل بوده که در فهرست آمده،در هر یک از فصول،محور بحث دیدگاه حضرت علامه بوده و درصورت لزوم از دیدگاه های فیلسوفان دیگراستفاده شده است.سرآغازدین الهیونخستین دعوت پیغمبران، شناخت خداوند متعال وعلم توحیداست.توحید به معنای یکی نمودن و اعتقاد به یک ذات واحد می باشد.معنی یکی دانستن خداوند این است که هم به ذات وهم به صفات،غیر را، از او جدا کنیم.خداوند احد حقیقتی است که دارای ذات وصفات و افعال می باشد،راههای شناخت خداوند، فطرت،تفکر درصنع،اثبات حادث بودن جهان ، اعتقاد به قدیم بودن خداوند است، اما مهمترین راهی که حضرت علامه به ان توجه خاص نموده اند ،راه معرفت نفس است که ایشان می فر مایند: "معرفه النفس انفع المعارف" خودشناسی سودمند ترین شناسایی هاست . هر کس خود را شناخت ، پروردگارش را شناخت تمام پدیده های هستی در نفس انسان جمع شده است که به واسطه ی شناخت آن خداشناسی حاصل می شود .و ایشان اشاره دارند به این ایه "شهدالله انه لا اله الا هو " ال عمران 18، ، که خداوند عز وجل بهترین گواه است برای شناخت خود . و خدا را باید با خدا شناخت و همچنین هر چه غیر او را هم باید با او شناخت حضرت علامه همچون خواجه عبدالله مراتب توحید را سه وجه می شمارد که وجه اول توحید عامه ،وجه دوم توحید خاص ، و وجه سوم تو حید خاص الخاصه است که توجه ویژه ی ایشان به توحید حقیقی همان توحید وجه سوم است . علامه همان توحیدی که امام علی"ع" در خطبه ی اول، امده است ، بیان فرموده اند ، که الهام گرفته از دیدگاه اما میه است و به دیدگاه منتحلین به اسلام ومتوغلین در کثرت خرده می گیرد ودر دیدگاه خود به توحید اکمل توجه ویژه نموده اند گروهی از انسانها در شناخت خداوند فقط از طریق زبان به او اقرار می کنند ،گروهی از طریق استدلال وگروهی از طریق شهود باطنی به وجو د خداوند قائلند ،علامه در این باره بیان دارند که درک تو حید برای همگان در حجاب استو میزان حجابهابر ا ساس ظر فیتها متفاوت است، شخصی که توحید رادر حس وتجربه دریافته است میزان حجابش از فردی که توحید را عر فانی و شهودی کسب کرده است متمایز است. ایشان در باب ذات خداوند معتقدند که هیچ عقلی در ذات اقدس الهی نمی توان راه یافت حتی عقل انسان کامل چون پیامبران و ائمه ی هدی "ع" زیرا این صفات به اولوهیت خداوند بستگی دارد و مختص ذات پروردگاراست . معنای اقسام توحید ،توحید ذاتی :یعنی اینکه در ذات او(خدا) را یگانه بدانی .و نفی هر گونه شریک از ذات :اوست.توحید صفاتی: یعنی اینکه صفات را عین ذات بدانی.توحید افعالی : به معنای این است که سرتا سر جهان با همه ی نظامات،علل ومعلولات فعل خداوند است.ضمن اینکه همه ی بزرگان و علما و عارفان به پدیده ی علم توحید رسیده اند علامه با توجه به همه ی مسائل توحیدی ضمن نگاه فلسفی که استد لال و منطق حر ف اول را می زندنگاه عارفا نه ی ایشان در مراتب معرفت الله که عین الیقین، علم الیقین، و حق الیقین است علامه به یک مرتبه بالاتر است که آن بردالیقین است.درضمن فلاسفه از تو حید ذاتی به تو حید صفاتی و به تو حید افعالی می رسند اما عرفا با لعکس .علامه در . اقسام چهار گانه ی اتحاد به این قسم .اذعان دارند که اگر اتحاد دو امر در طول هم قرار گیرند به این معنی که یکی ناقص در هستی و آن دیگر ،صورت کمالیه آن ناقص است که به واسطه ی آن استکمال بیابد و از قوه به فعل خارج گرددشرح بیان علامه پیرامون تو حید صمدی: خداوند متعال چون در ذاتش صمد است جمیع صفات جمال و جلالش یعنی در جمیع صفا ت لطف وقهرش نیز صمد است هر چند که صفات او عین ذات اوست یعنی علم او صمد است قدرت اوصمد است ودیگر صفاتش صمد است.پس او حی، علیم، قاذر، سمیع، بصیر به ذات خود است نه به واسطه ای او به کمالاتشان می رسند .

شناخت خدا از اهم مسائل معرفتی انسان و یکی از پرسش‏های بنیادین حوزه معرفت‎شناختی است، بدین معنا که شناخت خدا ‏امکان‏پذیر است یا امکان‌ناپذیر؟ به بیان دیگر «خدا» متعلق قوای ادراکی «انسان» قرار می‎گیرد یا نه؟ اگر آری با کدام قوه ادراکی و کدام ساحت وجودی حق قابل ادراک خواهد بود؟ شهود قلبی یا عقل شهودی یا قوه دیگری از قوای ادراکی؟ اگر پاسخ منفی است، مقصود کدام ساحت وجودی حق تعالی است که صید معرفتی انسان نخواهد شد؟ نوشتار حاضر اگرچه عرفانی و مبتنی بر شهود عرفانی نیست، بر مبنای حکمت متعالیه با قرائت دکتر نصر و شوان بر آن است نشان دهد آیا می‎توان با عقل شهودی به شناخت ذات حق تبارک و تعالی دست یافت؟ مقصود از عقل شهودی این است که بدون وساطت مفاهیم ذهنی به شهود حقایق کلی و فراگیر نایل می‌شود که به یک اعتبار در قبال عقل مفهومی و به اعتبار دیگر در قبال شهودهای حسی، دون عقلی و یا شهودهای عرفانی، فراعقلی است. شهودهای حسی حاصل مواجهه مستقیم و بی‌واسطه با اشیای جزئی و مادی است؛ حال آنکه شهودهای عقلی حاصل مواجهه مستقیم با حقایق فراگیر و کلی است و شهودهای فراعقلی که در بیان عارفان مسلمان آمده، شهود «وجه رب» و «اسما و صفات الهی» است. روش نوشتار عقلی- برهانی و رهاورد این است که نصر و شوان باور به عقل شهودی یا بصیرت عقلی دارند که بالاتر از عقل استدلالی بوده و نسبت به آن هم جنبه مبدأ و هم جنبه مقصدبودن دارد؛ زیرا تا بصیرت عقلی نباشد، مواد خام و کافی برای استدلال عقلی نیست تا به معلومات جدیدی دست یابد و معلومات جدید عقل استدلالی باید به مشهودات به کار آید؛ چه اینکه عقل شهودی نوعی درک بی‏واسطه است و دکتر نصر و شوان بر این عقیده‌اند ذات حق تنها با عقل شهودی حاصل‌شدنی است، البته مقام ذات ظهور نایافته و امر نامتناهی برای خداست که از حد و طور ادراک بالاتر است که به الهیات سلبی یا تنزیهی نسبت می‎دهند و نزدیک‌ترین وسیله معرفت به ذات خدا شهود عقلی است.

چکیدهابن عربی عارف قرن هفتم هجری قمری مثل هر عارفی، ارتباط با خداوند را مهم می داند و این رابطه در نیایش به کمال میرسد. نیایش در عالم هستی اقسامی دارد و در تمام موجودات اعم از مجردات و مادیات (انسان، حیوان ، نبات ...) نیایش و تسبیح اصل عمومی عالم است. او برای تسبیح و نیایش انسانی نیز مراتب قائل است. و طبق آیه 11 شورا ( لیس کمثله شی) (تنزیه)و هو السمیع البصیر( تشبیه) حد میانه را در نظر می گیرد. هر عمل آیینی نیایش محسوب می شود مانند: مناسک، حج، روزه ،نماز و ...انسان (عادی) ظاهر شریعت را مد نظر دارد اما عارف می خواهد به حقیقت واصل شود، توحیدش با نیایش رابطه دارد. وی در نیایش افعالی به توحید افعالی و در نیایش صفاتی به توحید صفاتی و در نیایش ذاتی به توحید ذاتی دست می یابد. در مرتبه آخر یا توحید ذاتی( فنا) ذاکر در مذکور فانی می شود (ای دعا ز تو اجابت هم ز تو) در واقع عارف به جایی می رسد که تمام حرکات و سکنات او نیایش می گردد و عبد در مسیر الی الله به مقام قرب رسیده و هدف از خلقت و آفرینش انسان ( ما جن و انس را برای عبادت آفریدیم، 56 ذاریات) مهیا می شود.

این رساله «روح» را بر اساس نظریه ابن عربی در حیطه های وجودشناسی، معرفت شناسی، معاد شناسی و آفرینش و ... را بر سه بخش قبل از عالم حس، در عالم حس و پس از عالم حس بررسی شده است. محیی الدین بر طبق آیه قرآن «یسئلونک عن الروح من امر ربی» روح را از امر الهی یعنی «عالم امر» می داند. عالم امر محل تجلی الهی است. در حقیقت روح مخلوقی است اسرارآمیز که زبده عالم خلقت، حقیقتی واحد و مجرد است. به همین منظور جایگاه «روح» در قلب انسان است، زیرا آن واسطه فیض الهی است و تنها مخلوقی است که توانایی ارتباط با حضرت حق را دارد. روح در واقع آلتی برای نفس است و فرق آن با نفس در همین است. زیرا، ارتباط انسان با انسان دیگر است و موجب تفاوت و درجه بین انسان ها می شود. اما «روح» حقیقتی واحد است که موجب ارتباط با باری تعالی می شود. از آن جایی که اندیشه ابن عربی در جهان فراگیر شده است لذا این پژوهش با هدف بیان حقیقت روح از زمان تجلی تا عالم شهادت در سه مرحله؛ ارتباط روح با حق، با مخلوق(انسان) و جهان ،مطرح و تفاوت نفس با روح نیز ذکر شده است. حاصل این بحث و پژوهش آن است که وجودپس از طی مراتب (الوهیت،ارواح،مثال ،شهادت) به انسان کامل یا حقیقت محمدیه ختم می گردد. که او روح همه عالم هستی است از او خلقت یافته و اساس آفرینش بخاطر وجود انسان کامل است.روش اجرای رساله بصورت کتابخانه ای و اسنادی و توصیفی بوده است.

پایه‌ی علمی عرفای بزرگ با خداپرستی و انس با قرآن آغاز می‌شود و روزنه‌ای تازه را از حیات معنوی به روی آنان باز می‌کند. شیخ محمود شبستری، عارف بی‌نظیر با ستایش معبود بی‌همتای خود چنین بیان می‌دارد که وقتی نخستین قدرت الهی ظاهر شد و آن به قلم الهی منسوب گردید و به وسیله‌ی آن هزاران نقش بر صفحه‌ی عالم عدم پدید آورد، آن نیز به خاطر فضل و پرتوی از نور ملکوتی و اسماء الهی بود که توانست دو عالم دنیا و آخرت و کائنات از جمله: انس و جنّ، تمام موجودات و هر آنچه در آن است را خلق نماید. شیخ محمود شبستری در اشارات خود از ناتوانی عقول درباره‌ی شناخت ذات الهی سخن رانده است، او در اندیشه‌هایش خدا را واحدی مطلق قلمداد می‌کند. وی عقیده دارد معرفت ذات الهی نصیب کسانی می‌شود که دل را آینه‌ی جمال خدایی می‌دانند و ظهورش را عین پنهان شدنش دانسته و مخفی بودن او را عین ظاهر شدنش معرّفی می‌نماید و آن مظاهر در سایه‌ی صفات جمالی و جلالی حقّ پدیدار گشته است. شبستری بر این باور است که کشف حقیقت مطلق و شهود حقّ تعالی برای کسی ممکن است که روحِ پاک داشته باشد و همه‌ی اشیا را هیچ دانسته و به عظمت الهی اقرار کند؛ زیرا روح، با صفات گوناگونی که دارد یک واحد حقیقی است و هیچ‌گاه صفات زیاد، موجب نفی وحدت ذات خداوندی نمی‌شود و آدمی به خوبی درک می‌کند که صفات حق تعالی منافاتی با وحدت راستین ندارد، لذا وحدت وجود جایگاه رفیع و ارزشمندی دارد، که شبستری در لابه‌لای عرفان خود آورده است. همان وجود حق است و وجود و خدا یکی هستند و به معنای حقیقی فقط خدا، موجود است و عارف بزرگ با قریحه‌ی معنوی خود مسأله‌ی وحدت و کثرت را که از مسائل پیچیده و دشواری می‌باشد؛ به شیوه‌ای مطلوب و با بیان دلنشین در آثار ارزنده‌ی خود به تصویر کشیده و نیز آن را در عرفان نظری و عملی خود به خوبی بیان کرده است. واژگان کلیدی: شبستری، تجلّی خدا، عرفان، وحدت وجود، کثرت وجود.