آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله میزان و نحوه تاثیرگذاری فلسفه پراگماتیسم در برنامه آموزش فلسفه به کودکان (فبک) ارزیابی می شود. این مطالعه با شیوه تحلیلی ـ استنتاجی و عمدتا در چهارچوب بررسی آرای کلینتون گلدینگ صورت می گیرد، که از اصلی ترین طرف داران وجود رابطه تنگاتنگ میان فبک و پراگماتیسم است. این رابطه در نظر گلدینگ به گونه ای است که پراگماتیسم را بهترین حامی نظری، معرفت شناختی، و فلسفی برنامه فبک می کند؛ بر این اساس فبک ماهیت پراگماتیستی پیدا می کند. این مقاله درصدد بررسی این ادعاست. پرسش های اصلی از این قرارند: آیا واقعا تاثیرپذیری برنامه فبک از پراگماتیسم به گونه ای است که می توان گفت این برنامه ماهیت پراگماتیستی دارد؟ آیا پراگماتیسم در قیاس با دیگر فلسفه ها بیش ترین تاثیر را در برنامه فبک داشته است؟ آیا می توان پراگماتیسم را بهترین حامی نظری فبک دانست؟ آیا به رغم تاثیر پذیری احتمالی، می توان نشان داد که در پاره ای موارد مهم هم سویی چندانی میان فلسفه پراگماتیسم و فبک وجود ندارد؟ پاسخ گویی به این پرسش ها و برخی سوالات دیگر درک دقیق تری از برنامه فبک را در اختیار می نهد و راه را برای اجرای درست تر آن آماده تر می کند. در این پژوهش نشان داده شده است که در بسیاری موارد پراگماتیسم می تواند حامی نظری و معرفت شناختی خوبی برای فبک باشد، ولی نمی توان مطمئن بود که بهترین حامی است، یا در همه موارد می توان آموزه های فبک را هم سو با آموزه های پراگماتیسم دیویی دانست.

در تاریخ بیش از سه هزار ساله ایران، با شخصیت های بزرگی رو به رو می شویم که نظریاتی را در مورد انسان و تربیت او بیان کرده اند. یکی از این شخصیت ها زرتشت است. این پژوهش بر این است که این آیین از مبانی فلسفی ویژه ای برخوردار است. در همین راستا مبانی هستی شناختی، جهان شناختی و انسان شناختی آیین زرتشت مورد بررسی قرار گرفته است و آموزه های تربیتی که از این مبانی استخراج می شوند، ارائه شده اند. از ویژگی های آموزه های زرتشت تأکید بر پیوند منطقی میان نظر و عمل است. ضرورت نظام سازی و اصرار بر ساخت های منطقی در حوزه تربیت از این اصل محوری پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک بر می آید. از لحاظ محتوایی معلوم شد که زرتشت مبلغ خدایی است واحد و قادر مطلق. درست بر خلاف بعضی از نظریاتی است که دین زرتشت را دوگانه پرست می خواندند. آن چه محور جهان بینی زرتشت قرار گرفته است نبرد میان دو دسته نیروهای مخالف و متضاد است که به طور مستمر در منازعه هستند، اما پیروزی نهایی از آن خوبی ها است. همچنین زرتشت به 5 قوه (اهو، دئنا، بئوز، اوران، فروهر) در نهاد بشری اعتقاد داشته است که هر کدام دارای سلسله مراتبی هستند. از نظر زرتشت انسان موجودی آزاد و مختار است که می تواند تحت تعلیم و تربیت قرار گیرد. اهداف تعلیم و تربیت از نظر دین زرتشت عبارتند از: کسب رضایت اهورامزدا، مردم دوستی، و پرورش روحیه طبیعت دوستی. یکی از ویژگی های اساسی آیین زرتشت ارشاد جهانی و آموزش همگانی بود، که در یسنای 43، بند 6 مطرح شده است. زرتشت خواستار آن بود که همهافراد جامعه از آموزش و پرورش یکسانی برخوردار گردد. اما این اصل مهم در جامعه ایرانی تحقق نیافت و آموزش و پرورش به صورت طبقاتی روند خود را طی کرد.

معرفت¬ و شناخت در متون پهلوی همانند اوستا، در واژة «خرد» تبلور يافته است؛ در این متون، اورمزد سرچشمة خرد و دانایی است و با خرد همه¬آگاه خود، آغاز و پایانِ آفرینش را رقم میزند. در متون پهلوی، بهمن یا اندیشة نیک، نخستین امشاسپندی است که اهورامزدا ¬آفریده و بوسیلة او کُنش خود را در آفرینش تحقق میبخشد. همچنین، بهمن نماد و تجلی خرد همه¬آگاهِ اورمزد بر آفریدگان است که انسان بواسطة بهره¬مندی از آن، به شناخت دین و اورمزد نايل میشود. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و تأمل در چیستی مفهوم معرفت و اقسام آن در متون پهلوی میپردازد و چگونگی پیوند آن را با اخلاق و تربیت واکاوی ميكند. زیست اخلاقی بعنوان هدف غایی در دین زرتشت، در متون پهلوی در واژة پیمان یا میانه¬روی محقق میگردد. اساس این فضیلت اخلاقی بر معرفت مبتنی است. افزون بر این، در متون پهلوی تربیت سنگبنای پرورش آسن¬خرد (خرد ذاتی)، خردمندی و گزینش فضايل اخلاقی است؛ بنابرین معرفت در متون پهلوی سرشت و غایتی اخلاقی دارد و از اینرو یکی از انواع حکمت خالده (جاویدان خرد) بشمار می¬آید.

چکیدهاین مطالعه با هدف وضوح‌بخشی به نوع و چگونگی ارتباط منطقی میان اصول فلسفی مکتب اگزیستانسیالیسم و نظریات تربیتی این مشرب فکری صورت گرفته است. مسئله‌ای که مورد مطالعه قرار گرفته این است که آموزه‌های تربیتی موجود در حوزه‌ی آموزش‌و‌پرورش اگزیستانسیالیستی و ویژگی‌های انسان تربیت شده به عنوان نتیجه‌ی آن، تا چه میزان بیان‌گر مبانی فلسفی و تئوریک تفکر اگزیستانس و خصیصه‌های انسان ایده‌آلی هستند که فلاسفه هستی گرا به عنوان انسان اگزیستانسیالیست به توصیف آن پرداخته‌اند. در گام نخست با بهره‌گیری از تکنیک کتابخانه‌ای، مبانی و اصول کلی مکتب فلسفی اگزیستانسیالیسم مشخص گردید، سپس مولفه‌ها و خصیصه‌های اصلی انسان مورد نظر فلاسفه‌ی هستی‌گرا طبق اصول هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، ارزش‌شناسی و انسان‌شناسی استنباط و با توجه به رویکرد استنتاجی در استخراج نظریات تربیتی از اصول فلسفی این مکتب، آموزش و پرورش مورد نظر اگزیستانسیالیست‌ها شامل اهداف، محوا و برنامه درسی، روش‌ها، روابط فراگیر و معلم توصیف شده است. در نهایت با روش تحلیلی _ انتقادی میزان دفاع‌پذیری منطقی از دلالت‌‌های تربیتی اگزیستانسیالیسم بر اساس اصول کلی، تئوریک و فلسفی مکتب اصالت‌وجود در یک ارتباط دوسویه بررسی شد که مشخص گردید در مسیر شکل‌گیری نظریات فلسفی مکتب اگزیستانسیالیسم که در رابطه با انسان صادر می‌شوند و حکم نظریه تربیتی را دارند، مطلقاً شرایط منحصربه‌فرد، اجتماعی، سیاسی، خانوادگی و ویژگی‌های عاطفی و شخصیت فیلسوف اگزیستانس نقش تعیین کننده‌ دارند. به صورتی که فلسفه اگزیستانسیالیسم تحت تأثیر شرایط خانوادگی و مذهبی کهگور از فلسفه ایمانی و مذهبی آغاز و نهایتاً به الحاد، پوچی و خداناباوری سارتر ختم می‌شود. بنابراین مشخص شد انسانی که امروز و در عصر به اصطلاح پسامدرن از او به عنوان محصول دستگاه تربیتی اگزیستانسیالیسم یاد می‌شود، خصیصه‌های انسان مورد ادعای فلاسفه اگزیستانس از قبیل مسئولیت فردی، دغدغه‌مندی، هستی‌مندی و آزادی اصیل را در خود ندارد؛ چراکه صبغه آزدی لایتناهی، پوچی و بی‌غایتی فلسفه اگزیستانس در یک مسیر غیرقابل پیش‌بینی به تفکر به‌اصطلاح پست‌مدرن ختم می‌شود که نسبیت و ساختارگریزی را سپر تسامح و تساهل افراطی خود ساخته است.

هدف این پژوهش بررسی رابطه‌ی اخلاق و دین و تاثیر آن بر تربیت اخلاقی و تربیت دینی است که در این راستا از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. در زمینه‌ی ارتباط میان دین و اخلاق دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. دیدگاه‌های موجود در این زمینه از اعتقاد به ربط ضروری میان دین و اخلاق تا جدایی میان این دو را شامل می‌شود. در این پژوهش، چهار نوع رابطه به شیوه-ی تحلیلی بررسی شده است. این روابط عبارت از: رابطه‌ی زبان‌شناسانه، وجودشناسانه، معرفت-شناسانه و روانشناسانه می‌باشد. نتایجی که در این تحقیق بدست آمده است نشان می‌دهد که نه تنها اخلاق مبتنی بر دین نیست، بلکه رابطه ی دین با اخلاق رابطه‌ای جزئی است. در ادامه، تاثیر این نتیجه بر تربیت اخلاقی و تربیت دینی بررسی شده است. این بررسی نشان می‌دهد که روابط موجود میان دین و اخلاق بر نوع نگاه ما به تربیت اخلاقی و تربیت دینی تاثیرگذار است و در این میان اخلاقِ باور، مربیان را ملزم می‌کند تا رویکردها و دیدگاه‌های خود را نسبت به تربیت و بویژه تربیت اخلاقی و دینی مورد مداقه و بازبینی قرار دهند.

هدف از این پژوهش تعیین ویژگی‌های انسان تربیت شده در نهج‌البلاغه با روش توصیفی- تحلیلی است. چارچوب نظری که مبنای این کار قرار گرفته است انسان را برآمده از رابطه‌هایی می‌داند که فرد با خدا، خود و دیگران برقرار می‌کند. بر این اساس هستی‌شناسی خداباورانه، انسان‌شناسی خداباورانه و خود‌شناسی خداباورانه مورد بحث قرار می‌گیرند. هستی شناسی خداباورانه به این معناست که نظام هستی و همه‌ی موجودات آن، مخلوق خداوند هستند و رحمت و لطف بیکران او، شامل همه‌ی موجودات می‌شود. رابطه خدا با مخلوقاتش به گونه‌ای است که آنی هم از آنها غافل نیست و بی‌عنایت او هیچ موجودی قادر به ادامه حیات نمی‌باشد. بر اساس انسان‌شناسی خداباورانه شناخت درست انسان در پرتو اعتقاد به وجود خداوند امکان‌پذیر است. خودشناسی خداباورانه نیز شناخت خود را در پرتو اعتقاد به وجود خداوند و نوع رابطه‌ای که میان آن دو برقرار است می‌داند. در این چارچوب با رجوع به نهج‌البلاغه و سخنان علی (ع) به معرفی انسان تربیت شده پرداخته شد. اولین ویژگی انسان تربیت شده داشتن نگاه توحیدی است. سایر ویژگیها شامل موارد ذیل می‌باشد: هدفداری، اجتماعی بودن، متعهد و مسوول بودن، متفکر و معقول بودن دارای تقوای الهی بودن، مالکیت بر خویشتن، پرهیز از خود‌پسندی، عدل و حق‌گرایی، متهم کردن نفس، بیمناک بودن از ستایش دیگران، کرامت نفس، گوش سپردن به دانش، مقدم داشتن اطاعت خداوندی بر همه چیز، بلند همت بودن، دارای خوف و رجاء بودن و.... می باشد

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان به روش اجتماع پژوهشی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز بود. جامعه آماری این پژوهش، کلیه دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز بود (سال تحصیلی 88 - 89)، که از این میان تعداد 120 نفر دانش آموز دختر و پسر (60 نفر گروه گواه و 60 نفر گروه آزمایش) به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. جهت جمع آوری داده ها، از آزمون قضاوت اخلاقی (MJT) استفاده شد. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس یک متغیری (ANCOVA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که، اجرای آموزش فلسفه به کودکان به روش اجتماع پژوهشی، الف) بر رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر اهواز تاثیر مثبتی داشته است؛ ب) بر رشد قضاوت اخلاقی هر دو جنس دختر و پسر تاثیری یک سان داشته و تفاوت معنی داری بین آن ها مشاهده نشد. نتایج پژوهش حاضر با یافته های تحقیقات انجام شده در خارج از کشور هم سویی دارد.

نوع نگاه انسان به امور و همچنین دامنه و گستره این نگاه، نوعی جهان بینی را برای انسان به وجود می آورد و البته در تأثیری متقابل، جهان بینی فرد نیز به نگاه او جهت می‌دهد. حوزه تفکر انسان شامل امور مختلفی است که معنویت و هوش معنوی یکی از آن حیطه ها محسوب می شود. از جمله لوازم زندگی فکورانه، داشتن ذهنیت فلسفی با سه شاخصه جامعیت فکر، ژرفانگری و انعطاف‌پذیری است که وجودشان در تفکر فلسفی، در نحوه تجلی و بروز آن‌ها در اندیشه فرد، رفتار مسئله گشایی او و نیز زندگی منطقی‌اش، خود را نشان می‌دهد. هوش معنوی که شامل دو خرده مقیاس درک و ارتباط با سرچشمه هستی و زندگی معنوی است؛ با معنا، ارزش و پرورش تخیل مرتبط بودوهو قادر است به انسان توان تغییر و تحول در زندگی‌اش را بدهد. فردی با هوش معنوی بالا دارای انعطاف، خودآگاهی، ظرفیتی برای رو به رو شدن با دشواری‌ها و سختی‌ها و فراتر از آن رفتن، ظرفیتی برای الهام و شهود، نگرش کل‌نگر به جهان هستی، در جست و جوی پاسخ برای پرسش‌های بنیادی زندگی، نقد سنت‌ها و آداب و رسوم است که این موارد با مولفه-های ذهنیت فلسفی هم‌پوشانی دارند. در پژوهش حاضر با روش توصیفی-همبستگی، رابطه بین ذهنیت فلسفی و هوش معنوی در میان دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز بررسی شده است. نتایج نشان داد که به جز عدم وجود رابطه معنادار، بین انعطاف‌پذیری و درک سرچشمه هستی، بین سایر خرده مقیاس‌های دو متغیر اصلی پژوهش رابطه مثبت و معنادار وجود داشت.

در این پژوهش تلاش شده است تا آموزه‌های تربیتی مکتب واقع‌گرایی به منظور بهبود کیفیت نظام تعلیم وتربیت ایران شناسایی و معرفی گردد بنابراین طبق روش پژوهشی سندی – تحلیلی آموزه‌های تربیتی این مکتب به همراه اندیشه‌های ارسطو ،کمنیوس و جان‌لاک که از سرمداران و بزرگان این مکتب هستند در نظام تعلیم و تربیت ایران در سه حیطه مربوط به فراگیر، روشهای یاددهی-یادگیری و محتوای برنامه‌های آموزشی مورد بررسی و شناسایی قرارگرفته است در مرحله بعدی بااستفاده از کتابها و نتایج تحقیقات انجام شده در این راستا به برخی از مسایل و مشکلات تعلیم و تربیت ایران اشاره شدهو تلاش بر این بوده با استفاده از آموزه‌های تربیتی واقع‌گرایی راهکارهایی به منظور رفع برخی از این مسایل و مشکلات ارائه شود. این راه کارها عمدتآ در دو بخش محتوای برنامه های آموزشی و رابطه معلم و شاگرد ارائه گردیده است در پایان محقق به تحلیلو نتیجه‌گیری پرداخته و پیشنهادهایی را برای بهبود کیفیت نظام تعلیم و تربیت و همچنین پیشنهاداتی را برای انجام تحقیقات بعدی در این زمینه ارائه داده است.