آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر کوشیده است تا خصائص‌نویسی را به‌صورت کلی و خصائص نسایی را به‌طور ویژه از جهات مختلفی بازشناسی کند. حاصل مطالعۀ بخش نخست نشان می‌دهد خصائص‌نگاری به‌دلیل معنایی که از انحصار در یک فضیلت خاص افاده می‌کند، برای آن جایگاه متفاوتی از مناقب‌نویسی و فضایل‌نگاری تعریف می‌شود. بررسی موارد انجام‌شده در حیطۀ خصائص‌نگاری تشیع و تسنن، گواه روشنی است که چنین مسئله‌ای را کاملاً تایید می‌کند. بخش دوم مقاله، بازکاوی خصائص نسایی را از جهات گوناگونی از نظر گذرانیده است. اعتبار سندی خصائص و بررسی تطبیقی مضامین آن با برخی از جوامع مهم حدیثی اهل تسنن و اثبات برتری امام علیR بر خلفای اول و دوم و سوم با نظر به روایاتی که نسایی بی‌هیچ کاستنی و افزودنی گزارش می‌دهد، بخش‌هایی است که رهیافت خاص حدیثی خصائص به نمایش می‌گذارد.

بحث از پوشش و حجاب از منظر عقل و نقل، اهتمامی است تا این حقیقت را بیان کند که حجاب حکمی شرعی و دستوری عبادی همانند سایر تکالیف شرعی است و با محوریت تقوای الهی، پای‌بندی به آن نشانه‌ عبودیت و گردن ‌نهادن به ‌فرامین شرعی می‌باشد. از آن جا که ذات اقدس الهی بر اساس مصالح و مفاسد واقعی، برنامه زندگی سعادتمندانه را برای بندگانش ترسیم نموده است؛ لذا عقل سلیم حکم می­کند که انسان باید تابع اوامر و نواهی الهی بوده و خداوند را بدین واسطه تعبد نماید؛ زیرا دین در اجرایی کردن احکام، قوی‌تر از عقل عمل می‌نماید؛ از این­رو ضرورت دارد تا دین، عقل را در تحقّق اجرای احکامی که خود نیز آن را درک می‌کند یاری نماید و این‌گونه دین بزرگ‌ترین خدمت خویش را به عقل که در واقع حامی و حافظ آن است انجام می‌دهد.

مفسّران فریقین درباره مراد از «فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ ...» در آیه54 سوره مائده، دیدگاه‌های مختلفی را مطرح نموده‌اند. چنانکه اکثر مفسّران شیعه و شماری از مفسّران اهل سنّت، «امام علی(ع)» را بعنوان مصداق بارز آیه شریفه دانسته‌‌اند. و در مقابل این دیدگاه برخی نیز احتمالات دیگری را درباره مصداق آیه شریفه مطرح کرده‌اند. از جمله: «امام مهدی(عج) و یاران ایشان»؛ «ابوبکر»؛ «سلمان فارسى و قوم او»؛ «قوم و طائفه ابو‌موسى اشعرى»، برخی نیز گفته‌اند؛ آیه شریفه عام است و اختصاصى به شخص یا قومى خاص ندارد. امّا از آنجا که آیه متضمن صفاتى است که اطلاق آن، بر غیر امام علی(ع) سزاوار نیست، لذا در این مقاله، که با شیوه تحلیلی و توصیفی نگاشته شده است، ضمن بررسی دیدگاه‌های کلامی مفسّران فریقین و تحلیل آنها، با توجه به سیاق آیه و روایات معصومین(ع)و أسناد تاریخی، تطبیق آیه بر مصداقی غیر از آن حضرت مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

ابن تیمیه از تاثیرگذارترین علمای اهل سنت است که دامنه تأثیر افکار او در جهان امروز کاملا مشهود است. جریان های سلفی او را "شیخ الاسلام" دانسته و وهابیون اورا در قله ی عصمت تقدیس می‌نمایند.او با برخورداری ازهوش و حافظه قوی، تألیفات فراوانی را رقم زده و در آنها عقایدی برخلاف اجماع مذاهب اهل سنت ابراز نموده و به همین دلیل، بارها توسط علمای اهل سنت محاکمه و به زندان های متعددی محکوم دیده است.ریشه افکار و اعتقادات ابن تیمیه به نظرات ابن حنبل و بزرگان اهل حدیث برمی‌گردد. او با تاکید بر عدم تأویل و ظاهرگرایی، صفات خداوندرا بر ظاهر آنها حمل کرده و گرفتار تجسیم و تشبیه شده است.ابن تیمیه مخالف سرسخت شیعه است و در تألیفات متعدد خویش به تکذیب و توهین و تحقیر و تکفیر شیعیان دست یازیده است و دشمنی وهابیون با شیعه، میراث افکار ابن تیمیه در دوران معاصر است . ضرورت این تحقیق هم از همین نکته ریشه می‌گیرد و از آنجایی که وهابیت در دهه های اخیر، تلاش همه جانبه ای را با تبلیغات وسیع و به پشتوانه منابع مالی سرشار سامان داده تا افکار و آرای وی را معیار اسلام اصیل و حقیقی جلوه دهد، ضرورت واکاوی و نقد دیدگاه های وی رادو چندان می‌نماید. این تحقیق در چهار فصل انجام گرفته : در فصل اول ضمن تبیین مفاهیم و کلیات تحقیق، زندگانی و حیات علمی ابن تیمیه تبیین و روشن شده که در بزرگ نمایی ابن تیمیه، اغراق گردیده است. در فصل دوم مبانی اعتقادی ویژه ابن تیمیه، بررسی و نقد گردیده و نادرستی اعتقادات وی در زمینه توحید، نبوت، معاد و اتهامات بی اساس به شیعیان اثبات گردیده است . در فصل سوم مبانی تفسیری ابن تیمیه از میان مولفات متعدد او جمع آوری و با استفاده از نظرات مفسرین معاصر شیعه نقد گردیده است. نظر به اینکه ابن تیمیه دارای تفسیری مستقل نیست و بجز چند سوره کوتاه و تعداد معدودی آیات، تفسیری از او به جا نمانده است، ولی پیروان و هواداران وی در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری با جمع آوری دیدگاه های تفسیری او از میان تألیفاتش، تفسیرهایی را به نام او سامان داده اند. در فصل چهارم به بررسی و نقد آرای تفسیری وی پرداخته شده است و با استفاده از نظرات مفسرین فریقین و با تکیه بر نظرات مفسرین معاصر امامیه، بطلان اکثر آرای تفسیری وی نمایانده شده است.

موضوع این پژوهش، آموزه‌های هدایتی سوره ابراهیم با توجه به روایات تفسیر و گونه شناسی آنها می‌باشد. هدف از آن اهمیت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا نمایند و نیز نیل به منظور آیات از طریق روایات معصومان علیهم السلام و فهم پیام‌های مورد تاکید در روایات تفسیری این سوره می‌باشد. در این سوره به آموزه‌های اعتقادی، توحید و معاد و نبوت پرداخته شده است. در این تحقیق که با شیوه‌ی کتابخانه‌ای و اسنادی و با روش تجزیه و تحلیل صورت گرفته است. در مجموع از تعداد 211 روایت به این نتیجه رسیده‌ایم که اکثر روایت وارد شده در ذیل این سوره از نوع روایات ایضاح مفهومی و سپس از نوع روایات تعیین مصداق و درصدد بیان مفاهیم آیات می‌باشند. که این روایات وارده در ذیل آیات موردنظر سبب وضوح در مفهوم آیات و تبیین آنها جهت فهم بهتر مخاطب گردیده است. و نیز روایات تفسیری این سوره از یک تنوع گونه‌ای برخوردار می‌باشد. پیام‌های مورد تاکید آیات و روایات ذیل آن در پنج دسته‌ی اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی، علمی و فقهی قرار می‌گیرند و بیشترین این آموزه‌ها مربوط به آموزه‌های اعتقادی می‌باشد که به موضوعاتی از قبیل توحید، معاد، نبوت، علم و قدرت الهی، آزمون‌ها و سنت‌های الهی در عالم آفرینش پرداخته است.

مساله «بداء» از جمله مسایلی است که علمای مذاهب اسلامی در مورد آن دیدگاه‌های مختلفی دارند. این مسئله از ویژگی‌های تفکر شیعی و متأثر از نصوص دینی است. از نظر شیعه، اعمال انسان در سرنوشتش تأثیر گذار است و خداوند براساس اعمال صالح یا ناصالح وی، تقدیرش را تغییر می‌دهد. برخلاف یهود که دست خدا را از هرگونه تغییر و تبدیل بسته می‌دانند. در اهمیت مبحث «بداء» همین بس که امام صادق می‌فرماید: «مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ‌ءٍ مِثْلِ الْبَدَاء» از اینرو راقمان این سطور درصددند به روش توصیفی- تحلیلی به تبیین هرچه بیشتر این موضوع بپردازند. به همین منظور پس از مفهوم شناسی واژه «بداء» و ذکر تفاوت آن با نسخ، به بررسی دیدگاه مفسران و علمای اهل تسنن پیرامون بداء پرداخته و ضمن نقل اقوال مشهور، دلایل شیعه بر اثبات بداء و اتهامات علیه شیعه را نیز مطرح نموده و با استدلالات عقلی و نقلی شیعه را از تهمت‌های ناروای مخالفان مبرا ساخته است. بنابراین از نگاه مسلمانان هر نوع تحول و دگرگونی تحت قدرت و سیطره تدبیر خداوند بزرگ قرار دارد و قدرت خدای سبحان علی الاطلاق نافذ است و کسی توان ممانعت از تحقق آن را ندارد. قرآن کریم که کتاب جامع و جاویدان برای هدایت است، نیز در آیاتی چند بر آن تصریح نموده است.

عصبیت از ریشه «عصب» در لغت به معنای تارها و رشته‌هایی است که مفاصل استخوان‌ها را به هم وصل می‌کند و در اصطلاح به معنای طرفداری کردن و دفاع از آنچه که مربوط به خود و یا هر چیزی که منسوب به خود است می‌باشد، خواه حق و یا باطل. اگر این دفاع و حمایت در راه حق و حقیقت (از زبان هرکسی و درباره هر چیزی که) باشد و در این راه از حد و مرز شرعی و عقلی خارج نشود و یا افراط و تفریطی صورت نگیرد، مصداق عصبیت ممدوح و پسندیده است ولی اگر این حمایت و دفاع کردن در مسیر باطل و انحراف (هوای نفس) صورت گرفته و از راه عدل و انصاف خارج شود مصداق عصبیت مذموم و ناپسند است که آیات و روایات فراوانی در ذم و نکوهش این صفت رذیله وارد شده‌است. عواملی مانند تقلید(کورکورانه)، لجاجت، تحجّر، جهالت و... در پیدایش این صفت رذیله نقش دارند که پیامدهایی همچون از دست دادن ایمان، کفر و نافرمانی خدای متعال، محرومیت از درک حقایق، ایجاد کینه، کوری در آخرت، تباه کردن دنیا و آخرت و... به همراه دارد. عصبیت غالباً مذموم است وگاهی ممدوح و پسندیده است و اغلب از آن به «غیرت» یاد می‌شود که آثاری همچون محفوظ ماندن عفت جامعه، گم نشدن حق و حقیقت، جلب محبت الهی، تقرب به رسولان الهی، برتری بر کفار و ... به همراه دارد

در ذیل "بررسی سندی و گونه شناسی روایات تفسیری سوره اسراء و آموزه‌های تربیتی آن‌ها" که موضوع بحث تحقیق حاضر است، سعی بر آن شده که روایات ذکرشده در دو تفسیر البرهان و نورالثقلین موردبررسی قرار گیرد.می‌توان گفت، روایات تفسیری ذیل این سوره اکثراً به علت عدم ذکر روات حدیث، و یا مجهول‌الحال بودن برخی راویان سلسله سند نزد رجال شناسان، ضعیف میباشند. اما ذکر این نکته مهم به نظر میرسد که نباید از محتوای روایات غافل و صرفاً به دلیل ضعف سند، روایت را کنار گذاشت؛ چراکه اکثر این احادیث ضعیف، دارای محتوایی سازگار با آیات قرآن و یا روایات صحیح السند دیگری هستند.در قسمت گونهشناسی روایات سوره اسراء، ذیل تحقیق حاضر، هفده گونه کلی شناسایی و بررسی شد که میتوان تمام احادیث ذیل این سوره را در آن‌ها دسته‌بندی کرد. از جمله اخبار از آیندگان و علائم ظهور، اخبار معاد، استناد به قرآن، ایضاح مفهومی، بیان اختلاف قرائت، بیان حکمت و علت حکم و... . البته برخی احادیث، مشخصات چند گونه را به‌طور هم‌زمان داشتند، که به این مطلب نیز توجه شده است، و در ذیل بحث گونه شناسی آن حدیث تمام آن گونهها قید شده است.این سوره، طبق سنت کلی قرآن که تربیت و بیان نکات تربیتی است؛ دارای نکات و آموزههای تربیتی فراوانی است، که در فصل آخر تحقیق به این مهم پرداخته شد. که به‌صورت آیه به آیه مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت.واژگان کلیدی: بررسی سندی، گونهشناسی، روایات تفسیری، سوره اسراء، آموزههای تربیتی

انسانها همواره برای سوالات بیشماری که پیرامون آنها فراگرفته به دنبال پاسخ می گردند لذا گاهی با مسایل برخورد عالمانه می کنند و پاسخی مناسب برای مجهولات خود می یابند یا این که بر پایه برخی از توهمات و خیال باطل برای سوالات خود جواب تراشی می کنند تا به نوعی درد جهل خود را تسکین دهند؛ اینگونه می شود که به عقاید باطل و خلاف واقع متمایل می گردد مجموعه این گونه عقاید و یا اعمالی که از آن ناشی می شود را خرافات می گویند . خرافات آثار مخرب و بعضاً غیر قابل جبرانی دارد از جمله نابودی امت ، دین گریزی و روی آوردن به مسایل بی اساس به جای عقلانیت و ... لذا باید برای مبارزه با آن و تالی فاسدشان تمام قد قیام کرد از این رو است که اسلام به عنوان دین جامع و جادوانه به این امر مهم همت گماشته است ؛ و قرآن کریم و اهل بیت به مثابه دو بال این دین کامل الهی در کنار هم به مقابله با این افیون اجتماعی اقدام کرده اند برنامه های قرآن کریم و عترت را در این رابطه می توان به چند بخش تقسیم کرد : ابتدا مانند طبیبی حاذق به ریشه یابی مرض خرافه گرایی پرداخته و جهل ، تقلید کورکورانه و... را از علل آن تشخیص می دهد سپس با موقعیت شناسی مکانی و زمانی به درمان این مرض صعب العلاج میـ پردازد لذا برای عصر جاهلیت با خرافاتی همچون تطیر ، ازلام ، سحر و.... نسخه ای مناسب می پیچد و برای مقابله با خرافات ادیان منحرف گشته یهود و مسیحیت مانند حس ناسیونالیستی و رهبانیت و.... راهکارهای مناسب ارائه می دهد البته به دلیل جاودانگی آموزه های قرآن کریم و عترت در مقابله با خرافات در عصر حاضر از جمله نحس بودن بعضی از ایام و اعداد و آویزه های خرافی و .... نیز راهکارهایی را ارائه می دهد اهم راهکارهای قرآن کریم برای مقابله با خرافات در همه انواع و اقسام آن می توان به توجه به فطرت ، دعوت به عقل گرایی ، دعوت به برهان و دوری از تقلید کورکورانه و ... اشاره کرد در احادیث معصومین نیزآموزه های مفید و موثری برای مقابله با خرافات وجود دارد که می توان به دعوت به خردورزی ، دوری از تلقین و مستند گویی و دعوت علما به مرزبانی از دین و.... اشاره کرد به این ترتیب در همه اعصار به ویژه در عصر حاضر عالمان آگاه و بصیر به مسایل و معضلات فردی و اجتماعی به این دعوت اهل بیت لبیک گفته اند که در عصر حاضر می توان به عالمانی همچون امام خمینی و رهبر معظم انقلاب اسلامی و شهید مطهری اشاره نمود که با سخنرانی ها ، نگارش های وتلاششان، سعی در زدودن خرافات بر عقاید باطل ازجامعه داشته اند.

در این مقاله به بررسی جو حاکم بر جامعه مسلمانان عصر نزول، درباره ارتداد پرداخته شده است. تعریف فقهی ارتداد، اهمیت روشن شدن موضوع، پیشینه آن در ادیان بزرگ پیش از اسلام و سرانجام، بررسی تاریخی آیات ارتداد، موضوعاتی است که در این مقاله بررسی شده است.