آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اندوه و اضطراب، یکی از پدیده‌های رایج عصر حاضر، سلامت روانی افراد را مورد تهدید جدی قرار داده و بسیاری از افراد را به بیماری روحی مبتلا، و آنان را راهی مراکز درمانی کرده ‌است، از این رو مطالعه این موضوع ضرورت یافته و رساله حاضر به بررسی راهکارهای رفع اندوه از دیدگاه آیات و روایات می‌پردازد. از آن‌جایی که غم و اندوه در ابعاد مختلف زندگی بیشتر انسان‌ها سایه انداخته‌ است هدف نوشتار حاضر این است که بصورت توصیفی-تحلیلی، عوامل حزن واندوه را شناسایی و راهکارهای برون رفت آن را از منظر قرآن و سنت تبیین کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد قرآن و روایات به‌ عنوان دو منبع الهی، بی‌نقص‌ترین راهکارها را در جهت رفع این عوامل به بشر ارائه می‌دهند. این راهکارها را می‌توان در هفت دسته‌ی علمی، اعتقادی، اخلاقی، عملی، عبادی، طبیعی و بهداشتی تقسیم نمود. از لحاظ درمان علمی مواردی هم‌چون: شناخت آن‌چه سزاوار شادی و اندوه است، هماهنگی با واقعیت‌های دنیا و شناخت ویژگی‌های اندوه و...؛ از نظر درمان اعتقادی عواملی مانند: ایمان به خدای سبحان، ایمان به تقدیر و شناخت پاداش آخرت؛ در بخش درمان اخلاقی: زهد و دل‌نبستن به دنیا، رضایت‌مندی، شکیبایی و...؛ به لحاظ درمان عملی: گره‌گشایی از غم‌زده، توسل به اهل بیت (علیهم السلام)، غنیمت‌شمردن فرصت‌ها؛ از جهت درمان‌های عبادی: پرهیزگاری، جهاد، صدقه، درخواست از خداوند، پناه بردن به او و ...؛ درمان‌های طبیعی: خوردن انگور به‌ ویژه انگورسیاه، خوردن به، خوردن کندر، خوردن تلبینه و... و در درمان‌های بهداشتی راهکارهایی چون: شستن سر به‌ ویژه با سدر، پاکیزگی جامه، شستن دست پس از غذا، شانه زدن مو و... بیان کرد.

یکی از لوازم و ضروریات اصلی زندگی اجتماعی، وجود وحدت، همدلی و همزبانی افراد یک جامعه و یک امت است تا بدین‌وسیله حقوق مردم آن جامعه از تجاوز و تعدی دیگران مصون باشد، به همین دلیل است که در دین اسلام و آثار و روایات اسلامی، نسبت به وحدت، همدلی و همزبانی، تأکید و سفارش زیادی شده است. این پژوهش با روش توصیفی _ تحلیلی و با بهره جویی از منابع کتابخانه ای- اسنادی به بررسی ارتباط، عوامل، موانع و پیامدهای وحدت، همدلی و همزبانی در قرآن و روایات پرداخته است. براساس نتایج بدست آمده، همزبانی، برخاسته از همدلی است. زمانی همدلی، پدیدار می‌شودکه عقیده و هدف یکی باشد. هرچندکه همدلی از همزبانی بهتر است؛ ولی اگر همدلی با همزبانی همراه شود، موفقیت‌های برتر نصیب همدلان همزبان خواهد شد. کسانی‌که همدل هستند، در نهایت، به زبان مشترک دست خواهند یافت؛ ولی کسانی‌که همزبان هستند، کمتر اتفاق می‌افتدکه به همدلی دست یابند. برخی‌از عوامل ایجاد وحدت، همدلی و همزبانی عبارتنداز: عقیده واحد، روش واحد، هدف واحد، تفاهم بیانی‌ و زبانی، کلام نیکو، تعاون و همکاری، صلح و همزیستی مسالمت‌‌آمیز، تحمل در برابر عقاید یکدیگر، حفظ حرمت یکدیگر، محبت و رأفت، خوش‌ رویی، فداکاری و ایثار. برخی ‌از موانع وحدت، همدلی و همزبانی عبارتنداز: ایمان نداشتن به خدا و رسول (ص)، نبود بصیرت، حرص و دنیاپرستی، تکبر و غرور، خشم و غضب، اذیت وآزار، فاش کردن عیب‌‌ها، سلطه دشمنان ‌و اختلافات مسلمانان. پیامدهای وحدت،همدلی و همزبانی عبارتنداز: رفع تفرقه ‌و اختلاف، عزت‌‌ جامعه، ایجاد جامعه دور از نِژادپرستی و قومیت‌گرایی، اقتدارجامعه، پیشرفت جامعه، امنیت جامعه و جلب رحمت الهی

آثار و پژوهش های اخباریان که اهتمام ویژه ای به اخبار و احادیث داشته اند، در حوزۀ علوم حدیث محدود نمی شود و بخش های دیگر علوم اسلامی مانند تفسیر و مبانی آن را نیز در بر می گیرد. آن ها دارای تألیفاتی در حوزۀ قرآن کریم اند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، اندیشه هایشان را منعکس می نماید. این اندیشه ها که در دو قرن یازدهم و دوازدهم، تفکر اسلامی و شیعی را با چالش های جدّی مواجه ساخت، پیامدهایی البته مبتنی بر مبانی خاص ایشان دارد که گرچه خود آنان از آن یاد نکرده و به آن ملتزم نبوده اند، نمی توان از منظر علمی از این پیامدها اغماض کرد. در جستار حاضر، این آثار و پیامدها با روش تحلیلی توصیفی بررسی شده اند. از پیامدهای مثبت و خدمات علمی اخباریان می توان به: پررنگ سازی نقش روایاتِ به جای مانده از معصومان در شناخت دین، تدوین جوامع روایی نوین، تألیف تفاسیر گران سنگ روایی، تعمیق و گسترش مباحث فقهی و اصولیِ مبتنی بر کتاب و سنت اشاره کرد. همچنین پیامدهای منفی اخباری گری نیز عبارت اند از: از بین رفتن حجیت روایات معصومان، عدم جامعیت و جاودانگی قرآن موجود، ایراد خدشه به اعجاز قرآن، راهیابی تضادّ و تناقض به قرآن، عدم کارایی آیاتِ فاقد تفسیر روایی، ورود روایات ضعیف به حوزۀ تفسیر قرآن، ناسازگاری با حکمت بالغۀ الهی در تضمین هدایت، مهجوریت نسبی قرآن و... .

تاریخ بشریت نام زنان بسیاری را به عنوان «اسوه‌های جاوید انسانیت، اخلاق، کرامت و فضیلت»، در حافظة خود ثبت کرده‌است تا سیر و سلوک و منش آنان برای همیشه راهنمای عمل رهپویان صراط مستقیم باشد. ساره، همسر حضرت ابراهیم(ع)، از جمله زنانی است که به شهادت آیات قرآن، گفت و شنودی بین او و فرشتگان رخ داده‌است. در این پژوهش، نگارنده کوشیده‌است با رویکردی مسئله‌محور، ضمن تحلیل برخی از ابعاد زندگانی این بزرگ‌بانوی راه دین، ذیل آیات 71 تا 73 سورة هود، امکان و کیفیّت مراوده و گفتگوی غیرمعصوم با فرشتگان و نیز حوادث و مسائلی را که در این راستا پیش آمده، بررسی نماید. اهمّ نتایج پژوهش، گویای این است که گفتگوی انسان‌های مؤمن با فرشتگان برای انبیا و غیرانبیا به دلیل آیات قرآن و روایات، ممکن و یا ضروری است. دربارة معنای «ضحک» در آیة 71 سورة هود، دو تفسیر «حیض شدن» و «خندیدن» مطرح شده‌است و قول دوم کمترین اشکال را دارد و عموم مفسران آن را پذیرفته‌اند. قول برگزیده دربارة علت خنده و خوشحالی ساره، شناخت میهمانان حضرت ابراهیم(ع) است که فرشتگان و مأموران الهی بودند و اینکه مأموریت آن‌ها عذاب قوم لوط(ع) است.

انسان، موجودی است که وجود او آکنده از اوصاف غریزی و فطری است. صفت «هلوعیت»، از جمله این اوصاف است که آیه­ 19 سوره معارج به آن اشاره می­کند و مسأله حساسیت انسان نسبت به خیر و شر را مطرح می­نماید. بین مفسران در تفسیر این آیه، اختلاف دیدگاه وجود دارد. این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته، به بررسی آرای دو تن از مفسران معاصر، یعنی شهید مرتضی مطهری و آیت­الله جوادی آملی پرداخته و این نتیجه به دست آمده که دیدگاه هر دو مفسر، هم­سو با دیدگاه مفسرانی است که آیه را در مقام وصف خلقت انسان می­دانند. اگرچه شهید مطهری، اصل خلقت انسان بر پایه­ «صفت هلوعیت» را برای او کمال می­داند، آیت­الله جوادی آملی معتقد است کمالی که فقه و دین آن را به رسمیت می­شناسد، در تقرب به خدا و مظهریت انسان برای ذات اقدس اله است. با این حال، دیدگاه­های دو مفسر در تعارض با یک­دیگر نیست؛ زیرا مراد شهید مطهری از این نوع کمال، کمال آلی و مقدمی است؛ اما آیت­الله جوادی آملی به کمال حقیقی اشاره کرده است.

متون گذشته و کهن، از جمله حدیث، از آنجایی که شفاهی بوده و به صورت مکتوب صادر نشده، و راویان، ای بسا از استعداد و حافظه یکسانی نداشته‏اند، امکان نقل لفظی و کامل سخنان گویندگانشان، وجود نداشته و نقل به معنا صورت گرفته است. این اتفاق، هر چند بنا به دلایل عقلایی و مأذون بودن از سوی معصوم7، پذیرفته است، اما آسیب‏هایی به همراه دارد. این نوشته، کوشیده است، با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاه از منابع کتابخانه‏ای، گونه‏های نقل به معنا را با تأکید بر تحریف‏زایی و تصحیف‏سازی، شناسایی و معرفی کرده و مواردی زا ارائه دهد و نقد کند. دستاورد این پژوهش، با بررسی چند و چون و چگونگی تغییر نقل حدیث، و با نشان دادن مواردی کلیدی نشان می‏دهد که در صورت دگرگونی بنیادین نقل به معنا، باید در پذیرش آن، جوانب احتیاط علمی را رعایت نمود.

اندیشمندان از همان ابتدای نزول قرآن سعی بر فهم و تفسیر قرآن داشته‌اند؛ اما بی‌توجهی و گاه نادیده انگاشتن گونه‌های مختلف روایات تفسیری، آنان را به‌دشواری همچون تفسیر به رأی مبتلا کرده است. این نوشتار به‌منظور آشکار کردن جایگاه گونه‌های روایی در تفسیر و کارآمدی آن به شرح و تبیین اندیشه‌های علامه طباطبایی و دو تن از شاگردان ایشان یعنی آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله مصباح یزدی با روش توصیفی – تحلیلی پرداخته است. در بخش‌هایی از تفسیر المیزان و نگاشته‌های شاگردان علامه طباطبایی، نخست ممکن است برای برخی چنین شبهه شود که آنان از روش قرآن به قرآن عدول کرده‌اند؛ اما در بررسی‌های صورت گرفته نمایان شد که آنان نه‌تنها از بنیاد نخستین خویش عدول نکرده‌اند؛ بالاتر از آن، روایات را به‌عنوان مؤید و مفسر قرآن پنداشته‌اند و در تفاسیرشان به‌خصوص در آیه‌ی 3 سوره‌ی مائده و 33 سوره‌ی احزاب از پنج گونه روایات تفسیری یعنی، أ. روایات بیانگر مصداق‌های واژگان و تعابیر قرآنی؛ ب. تبیین مفاد آیات؛ ج. تعیین مصادیق خاص آیات؛ د. تعیین واژگان در جزییات مباحث فقهی؛ ذ. تعیین جایگاه آیه و تناسب آن بهره برده‌اند، پس گونه‌های روایی جایگاهی مولدی دارند، بدین معنا که گونه‌های روایی مولد و ایجادکننده‌ی نقش‌های روایی در تفسیرند.

نقل به معنا یکی از موضوعات کاربردی در علوم حدیث و اصول فقه می باشد . نقل به معنا؛ یعنی بیان کلام معصوم علیه السلام با الفاطی دیگر یا ساختاری مشابه با رعایت اصل معنا و لذا نقل به معنای کلام معصوم با الفاظی دیگر به شرطی که مخلّ به معنا نباشد، مورد توافق اکثریت محدثان وعلمای فقه واصول است .موافقان به ادله ای چون؛سیره ی صحابه وتابعان ، سیره ی عقلاء، عسر وحرج در نقل الفاظ واز همه مهمتر جواز نقل به معنا از سوی معصومین علیه السلام اشاره کردعه اند .با وجود جوازآن ، این پدیده پیامدها و افات بسیاری را در فهم حدیث بوجود آورده است و نیز فصاحت وبلاغت کلام معصوم علیه السلام را خدشه دار نمود .دراین رساله ضمن تبیین نقل به معنا و بیان ارتباط آن با تحریف ، وضع و تقطیع ، تلاش شده رواج و عدم رواج آن را با تتبع در پیشینه ی تاریخی موضوع ، اثبات نموده و به شاخصه ها و ملاکهای تشخیص آن پرداخته و سرانجام پیامدهای مثبت ومنفی آن را از جهت بلاغی و فقه الحدیثی بررسی کند.

فیلسوفان اسلامی به وحدت بین دین و فلسفه اعتقاد دارند. اما فلاسفه قرون وسطی مثل توماس اکویناس بین دین و فلسفه به جدایی بین آنها اعتقاد دارند و برتری را به دین می دهند.همچنین ابن رشد در رابطه بین دین و فلسفه به نظریه تاویل توسل می جوید و معتقد است فلسفه در دینامری جایز می باشد. و بین سه طبقه از مردم تفاوت می گذارد که آن همان اهل خطابه که به ظاهر دین قناعت می ورزند و دیگری اهل جدل که مقدمات مورد استفاده آنها ظنی هستند و در آخر طبقه فلاسفه است که جزء به مقدمات و استدلالات یقینی توسل نمی جویند و آنها می توانند بعضی مسائل دین را تاویل کنند و به کسی جزء خود آشکار نکنند. اما اسپینوزا در رابطه فلسفه و دین نه فلسفه را خادم الاهیات می داند و نه الاهیات را خادم فلسفه، یعنی نمی توان دین را برای عقل یا عقل را برای دین بکار برد یا تفسیر کرد زیرا دو حوزه جدا از هم هستند. زمینه مشترک فلسفه و دین نزد اسپینوزا تنها در ترغیب دین به تفکر می با شد. اسپینوزا همچنین متن دینی را فقط بواسطه ی خود آن متن تفسیر می کند.

محمدامین استرآبادی یکی از علمای مشهور امامیه در قرن یازدهم هجری است. محمدامین تعالیم خود را در کتابی با عنوان الفوائد المدنیه تدوین کرده که در میان آثار او، اثری شاخص است. او مبانی و اندیشه‌های قرآنی و تفسیری خاصی دارد که این مقاله آن‌ها را با روش توصیفی ـ تحلیلی، مورد شناسایی و نقد و بررسی قرار داد و به نتایج زیر رسید: استرآبادی تمسک به روایات معصومانM را تنها راه رسیدن به صلاح می‌داند. او مخاطب اصلی قرآن را معصومانM دانسته و هر گونه تفسیری را از غیر آنان، تفسیر به رأی می‌شمارد و حجیت ظواهر قرآن در احکام نظری را منکر است. وی همچنین معتقد است که اجماع و عقل، شایستۀ احتجاج و استناد نیستند و قرآن را جامع همۀ علوم دانسته و تحریف قرآن را نیز محتمل می‌شمارد. بر این عقاید، نقدهای جدی وارد است که عبارت‌اند از: راه رسیدن به فلاح و رستگاری، تمسک به قرآن و عترت (ثقلین) در کنار یکدیگر است. اختصاص فهم و درک قرآن به امامان هم با معجزه بودن و تحدی قرآن منافات دارد. گرچه درک عمیق و دقیق قرآن، اختصاص به ائمه دارد، ولی دلیلی بر امتناع مطلق فهم آن توسط غیر معصوم نیست. ظهور نداشتنِ ظواهر قرآن، در تضاد با آیات دعوت‌کننده به تدبر و تعقل است. تفسیر قرآن بر اساس ضوابط و شرایط، امری ممکن و ضروری است و تفسیر به رأی محسوب نمی‌شود. جامعیت قرآن به معنای جامعیت تامّ نیست؛ بلکه جامعیت در دین و هدایت است. قرآن به دلیل آیۀ حفظ و عدم سرایت باطل به آن، هرگز تحریف لفظی نشده است.