آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث این رساله کوشش مختصری است در باره بخشی از آنچه که در فلسفه اسلامی تحت عنوان الهیات بالمعنی الاخص خوانده می شود ، که در زمینه شناخت ذات حق تعالی می باشد. این مباحث در دو بخش تدوین شده است . بخش اول مشتمل بر مباحث معرفت شناسی ذات حق تعالی است . در این قسمت سعی شده است به مباحث و شبهاتی که در انکار شناخت خدا می انجامند، پرداخته و پاسخ آنها نیز از فلسفه اسلامی آورده شود . ریشه بسیاری از آن شبهات از فلسفه غرب نشات گرفته است ، و در این رساله تلاش شده است ابتدا ریشه و مبادی فلسفی این شبهات روشن شود و پس از تبیین موضع اختلاف ، با مبانی فلسفه اسلامی پاسخی متناسب به آنها داده شود. خصوصا از آثار گرانقدر علامه طباطبایی و استاد شهید مطهری ، بهره فراوان برده شده است .

در مسئله رابطه خدا و جهان ابتدا به سیر تاریخی این بحث در میان فلاسفه مهم یونان و متفکران اسلامی پرداخته شده است. سپس مسایل مهمی که هر یک به گونه ای در تبیین ارتباط خدا و جهان نقش دارند از جمله: کثرت در عالم، عوالم وجود، مبانی فلسفی حکمت متعالیه و شناخت خدای حکمت متعالیه مطرح گردیده است. فاعلیت خداوند و مسایل مختلف آن، اساسی ترین و مهمترین فصل این رساله است که خود دارای دو بخش جداگانه می باشد. این دو بخش عبارت اند از: تجلی و ظهور از دیدگاه عرفانی صدرالمتالهین و اطلاق و لاحدی بودن فاعلیت حق در حکمت متعالیه. در بخش اول پس از تبیین فاعلیت الهی بر مبنای نظریه تجلی و ظهور وبیان وحدت شخصی وجود، چگونگی ارتباط خدا و جهان روشن گردیده است. در بخش دوم پس از بیان نظرات متفکران اسلامی درخصوص اطلاق و لاحدی بودن فاعلیت خداوند، به ذکر دیدگاه حکمت متعالیه صدرایی در مطلق بودن فاعلیت خداوند و عدم منافات میان فاعلیت الهی و وسایط فیض پرداخته شده است. مطابق مشرب صدرالمتالهین و در راستای تایید نظرات حکمت متعالیه، از آیات و روایات نیز استفاده گردیده است.خلقت و آفرینش الهی و چگونگی صدور عالم از ذات بسیط الهی نیز از مصادیق بارز ارتباط خداوند و جهان می باشد. در این نوشتار پس از طرح مسئله آفرینش و دوام فیض الهی، استمرار خلقت جهان مادی با استفاده از اصل حرکت جوهری بیان گردیده است. در انتها با تبیین علت غایی و ارتباط آن با علت فاعلی به غایتمندی تمام موجودات عالم اشاره شده که پس از آن بحث غایت نسبت به ذات و افعال الهی و در ادامه مباحثی همچون سریان عشق به خدا در همه موجودات عالم، غایه الغایات بودن او و مسئله شرور در ارتباط با خداوند مطرح گردیده است/

این طرح شامل موارد زیر است : الف بررسی سیر تاریخی ورود مسائل کلامی به اصول فقه ب- بررسی ضرورت ورود مسائل کلامی به اصول فقه و عدم آن و تحقیق اینکه آیا اصول فقه را به گونه ای دیگر می شود پا یه ریزی کرد که بر مباحث کلامی استوار نباشد؟ نقد و بررسی تک تک قواعد کلامی راه یافته به اصول فقه، از دیگر موارد مطرح شده می توان به این موارد اشاره کرد : حسن و قبح عقلی، عصمت، بداء، قاعده لطف/

اگرچه با فقدانِ تک‌نگاری‌های مهدویِ متقدم، سابقه‌ و اصالتِ پاره‌ای از آموزه‌های امامی چون غیبت، با انتقادهایی روبرو شد، اما بازسازیِ آن آثار، می‌تواند بخش‌هایی از میراث حدیثیِ عصر حضور را دردسترس قرار دهد. محمد‌بن‌جمهور(154-256ق) از ملازمانِ امام هشتم با نگارشِ کتابی سترگ با عنوان الملاحم، سهم قابل اعتنایی را در ثبت و انتقال میراث حدیثیِ مهدویت و غیبت به نسل‌های بعدی داشته است. این اثر اگرچه همینک مفقود است، اما توسط دو تن از شاگردان او، به مدارسِ حدیثیِ قم و بغداد راه یافت. همین نکته فرضیه امکانِ بازسازیِ این اثر را در پی دارد. پژوهش در آثار موجودِ مدرسه قم و بغداد در سده چهارم، 42حدیث از این اثرِ سترگ را در دسترس قرار می‌دهد. مطالعه‌ی این احادیث نشان می‌دهد که اندیشه غیبت و آموزه‌های فرعی مرتبط با آن با بسامد قابل ملاحظه‌ای در زمانِ حضور امامان مورد توجه بوده است. زیرا افزون بر 5 حدیثِ صریح در بابِ غیبت و پاره‌ای از فرعیات آن، احادیثِ قابل اعتنای دیگری نیز در باب امامت گزارش شده که مجموع آنان تأکیدِ دیگری بر غیبت صاحب الامر است. مهم‌ترین دستاورد متن حاضر افزون بر بازسازیِ یک اثرِ حدیثی مفقود، پاسخ‌گویی به شبهه‌ی فقدان مستنداتِ آموزه غیبت در عصر حضور است.

رساله‌ای که تحت عنوان مقایسه تجربه عرفانی و وحیانی تقدیم می‌شود شامل سه بخش اصلی است:بخش اول: آشنایی مستند با دیدگاه‌های پنج تن از شخصیت‌های برجسته معرفتی جهان اسلام (فارابی، ابن‌سینا، شیخ اشراق،‌ ابن‌عربی و صدرا) در باره «عرفان» و «وحی» است. هدف این بخش، صرفاً آشنایی مستند با دیدگاه شخصیت‌های مذکور با دو مقوله «عرفان» و «وحی» است. لذا خواننده محترم، در این بخش، نباید انتظار نقد و بررسی و اظهار نظر موافق یا مخالف را از طرف نویسنده یا دیگران داشته باشد.بخش دوم: جمع‌بندی دیدگاه‌هاست. هدف این بخش آنست که بفهمیم آیا دیدگاه‌های مورد بحث، با هم اختلاف دارند یا ندارند. اگر اختلاف دارند، در چه حد است؟ و نقاط اشتراک چیست؟بخش سوم: نقد دیدگاه‌هاست. این نقد در دو مرحله انجام گرفته: ابتدا دیدگاه حکمای خمسه (فارابی، ابن‌سینا،‌ شیخ اشراق، ابن‌عربی و صدرا) را توسط جمعی از علمای معاصر (حسن‌زاده آملی، جوادی آملی، دکتر یثربی، استاد محمدرضا حکیمی، شهید مطهری و آیت الله امینی) مورد بررسی قرار داده‌ام. علت انتخاب این افراد نوع نگاه آنها به مبانی و دیدگاه‌های حکمای خمسه است. دو نفر اول (حسن‌زاده و جوادی) از مدافعان سرسخت مبانی و دیدگاه‌های حکمای خمسه‌اند. دو نفر دوم (حکیمی و یثربی) از مخالفان جدی حکمای خمسه‌اند. و دو نفر سوم (مطهری و امینی) حد وسط دو دیدگاه موافق و مخالف‌اند. پس از آشنایی با سه دیدگاه معاصر و تأملاتی که بر هر یک از آنها داشته‌ام، شخصاً بر اساس مبنایی که دارم دیدگاه حکمای خمسه را بر قرآن و عترت عرضه کرده و نظر خود را در باب عرفان و وحی که ملهم از آموزه‌های قرآن و عترت است تقدیم صاحب‌نظران کرده‌ام.

پژوهش حاضر طی دو بخش ذات و صفات ذات الهی را براساس آرای فخرالدین رازی مورد بحث و بررسی قرار دادده است و در بخش نخست مباحثی نظیر: امکان شناخت ذات الهی، وجود و ماهیت واجب تعالی، روش ها و براهین اثبات وجود خدا، و در بخش دوم مباحث عمومی صفات، کیفیت اتصاف ذات به صفات و صفات ثبوتیه ذاتیه حق تعالی مورد بررسی قرار گرفته است.

علم شناسی مبتنی بر چند رکن است. به موجب اصطلاحات قدمای ما، اگر بخواهیم علم شناسی بکنیم باید مبادی تصوری و تصدیقی علم را بشناسیم. مبادی تصدیقی علم بر دو نوع است، یکم، مبادی روش شناختی و دوم، مبادی غیر روش شناختی.از این جا روش شناسی وارد فلسفه علم می شود. به بیان دیگر، تصدیقاتی که در علم مفروض می گیریم و علم را برآنها بنا می کنیم دو دسته اند: تصدیقات روش شناختی و تصدیقات غیر روش شناختی. تصدیقات غیر روش شناختی مثل اینکه تصدیق کنیم عالم خارج وجود دارد . علیت وجود دارد و این مساله که آیا ما در علم ناگزیر از قبول اصل علیت هستیم یا نه. مراد از تصدیقات روش شناختی این است که علم چه چیزی را روش می گیرد؟ مثلا آیا اصل استقراء حجیت دارد یا نه؟ و اما شناخت مبادی تصوری علم و پاره ای از تصوراتی که در عالم علم به کار می رود رجوع به تاریخ علم را لازم می آورد. در این پژوهش، مدار و محور بحث، روش شناسی علوم تجربی از نظرگاه ابن سینا، سید محمدباقر صدر و پوپر است/

امام فخررازی در شرح بر منطق الاشارات و التنبیهات تألیف الشیخ الرئیس ابن سینا بعد از شمردن فضایل اهل علم، افضل علوم را علم به مجردات از مواد، می داند، سپس متن را کتابی با حجم و کم و علم بسیار ک مطالب آن به طور منظم و مؤجز بیان شده است، معرفی می کند و می فرماید که بر آن شدم تا فواید این کتاب را به طور آشکارتر برای طالبین علم منطق به اثبات رسانم و از آن رو شرح بر آن نگاشتم. شرح ایشان طبق متن منقسم به ده نهج و هر نهجی مشتمل بر فصولی است که نهج اول در تعریف منطق و فکر و بیان غرض منطق، انقسام لفظ به مفرد و مرکب و انقسام لفظ به کلی و جزئی و انقسام کلی به ذاتی و عرضی و انقسام عرضی به لازم و مفارق و سپس احکام ذاتی مقوم، عرضی لازم غیر مقوم و عرضی غیر لازم و مقول فی جواب ماهو؟ و اصناف آن می باشد. در نهج دوم: کلیات خمس، حد و رسم و اقسام آن و انحاء خطا بیان می گردد. نهج سوم: از ترکیب خبری و انقسام آن به حملیه و شرطیه و انقسام شرطیه به متصله و منفصله حقیقیه، مانعةالجمع و مانعةالخلو وانقسام قضایای حملیه به جزئیه، طبیعیه، مهمله و محصوره و همچنین وحدات هشتگانه که صدق قضایا بر آن مبتنی است، بحث می شود. در نهج چهارم: مواد و جهات قاضایا، انقسام قضیه به مطلقه و موجهه، اقسام موجهه، چگونگی حکم در قضایای موجبة کلیه از جهت عقد الوضع و عقد الحمل، مقایسة قضایای دارای جهت با یکدیگر و لزوام آنها از جهت وجوب، امتناع و امکان مورد بحث قرار می گیرد. در نهج پنجم: تناقض قضایا و عکس آنها تعریف و اثبات می شود. نهج ششم: در بیان مواد قیاس و اقسام قضایا (مسلمات، مظنونات، مشبهات به غیر و مخیلات) و اقسام قیاس از جهت ماده (برهان، خطابه، جدل، مغالطه و شعر) می باشد/

این رساله به این مباحث پرداخته است: کرامت و مفهوم آن و کرامت انسانی، موضع قرآن و سنت در باب حیات انسان، بررسی مساله فرمان به جنگ با کفار و کشتن ایشان، کرامت انسان در پذیرش حق، آزادی انسان ها از سوی شریتع، حق شرف و آبرو و موضع قرآن و سنت درباره آن