آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از اصالت داشتن جامعه، یکی از مبادی فسلفه نظری تاریخ قلمداد شده است. مسأله این است: آیا فرد اصالت دارد یا جامعه یا دیدگاه سومی در کار است که به گونه‌ای برای هر دو اصالتی را قائل است. این بحث میان متفکران مسلمان نسبتاً جدید است و شاید اول بار علامه طباطبایی بدان توجه کرده؛ سپس شهید مطهری و استاد مصباح یزدی در این باب به تأملاتی پرداخته‌اند. شهید مطهری از دیدگاه اصالت هر دو دفاع می‌کند (البته با تبیین خاصی که از این مسأله می‌دهد) و استاد مصباح یزدی انتقادهایی بر این رای وارد، و اصالت جامعه را کاملاً نفی می‌کند. در این مقاله، بیان دیدگاه این دو متفکر و داوری بین ایشان مد نظر بوده و با توجه به اصرار دو طرف بر استناد سخن خود به قرآن، تاملی نیز در برخی آیات قرآن کریم ارائه شده است. روال بحث این‌گونه بوده که پس از توضیح مختصری از سه دیدگاه اصالت فرد، اصالت جامعه و اصالت هر دو، به مبادی تصوری بحث (مفهوم اصالت، مفهوم ترکیب جامعه) پرداخته شده؛ سپس با توضیح وجوه شباهت و افتراق این دو دیدگاه به بررسی ادله فلسفی و قرآنی طرفین و داوری بین آن‌ها اقدام شده است.

چکیده ندارد.

هدف از این رساله، سامان دادن سخنان پراکنده استاد مطهری به صورت یک نظریه منسجم برای تبیین امکان دیندار زیستن در جهان معاصر است.مباحث پایان نامه در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول با عنوان کلیات، مشتمل بر چهار فصل است. در فصل اول، تاریخ مواجهه ایرانیان با تجدد بررسی شده است. درفصل دوم، عوامل موثر بر موضعگیری متفکر در مساله سنت و تجدد بحث شده است. فصل سوم به روش های ممکن برای بررسی مساله سنت و تجدد و همچنین سیری که هر متفکر در پاسخگویی به این مساله اتخاذ می کند اختصاص دارد. فصل چهارم محورهای پژوهشی مختلفی که ذیل مدخل سنت و تجدد قابل بررسی است مورد مداقه قرار گرفته است. بخش دوم پایان نامه ذیل چهار فصل به بررسی مساله سنت و تجدد نزد استاد مطهری پرداخته است . تاریخچه زندگانی و تحولات فکری استاد مطهری در فصل پنجم، نگاه استاد مطهری به راه حل های پیشینیان در فصل ششم، مبانی مهم در مواجهه استاد مطهری با سنت و تجدد در فصل هفتم و بالاخره راه حل استاد مطهری برای معضل سنت و تجدد در فصل هشتم آمده است. براساس نتایج حاصل از تحقیق، استاد مطهری مساله سنت و تجدد را بیشتر تحت عنوان" امکان دیندار زیستن در جهان معاصر" می دید. وی با توجه به مبانی فلسفی خود(رئالیسم) نیازی به تئوری پردازی در حوزه مباحث نظری احساس نمی کرد. اما در حوزه عملی، پس از کنار نهادن پاره های تحریف شده دین و انحرافات زمانه نوین، برای جمع بین اسلام اصیل و مقتضیات زمانه راه حل خود را در دومرحله مکمل هم مطرح کرده است. در مرحله اول، باطرح نظریه فطرت، درحوزه انسان شناسی، درصدد اثبات امری ثابت در وجود انسان است تانیاز همیشگی وی به دین را مدلل سازد. ودر مرحله دوم، پس داز قبول وقوع تغییراتی در احتیاجات واقعی انسان، با استفاده از مباحث مطرح دراصول فقه، به بیان مکانیسم درونی اسلام برای انطباق یافتن با این مقتضیات زمانه می پردازد. نظریه وی، اگرچه کاملا" بی اشکال نیست، اما برای حل این معضل، به نحوی که نه به خلوص دین لطمه ای وارد شود، ونه به توانایی دین دربرخورد با معضلات زمانه، راهی رابرای محققان و اندیشمندان بعدی بازکرده است

انسان، موجود ذوابعادی است، مجمعی است از ادراکات، توانایی‌ها، استعدادها و تمایلات مختلف که هر یک حکیمانه و برای نیل به هدف و غایتی معیّن در وجود او تعبیه شده است. حرکت در ذیل هدایت عقل نظری و عملی انسان را به سوی کمال حقیقی او رهنمون خواهد کرد. همان طور که همواره برای یافتن سره از ناسره در مسائل نظری سعی می‌کنیم امور را با هدایت عقل نظری به بدیهیات ارجاع دهیم در تنظیم گرایشات، نیت‌ها و تصمیمات عملی نیز باید با هدایت عقل عملی تمایلات متشابه را به گرایشات محکم فطری ارجاع دهیم.شواهد گوناگونی می‌توان یافت که نشان می‌دهد نیاز به برقراری «پیوند زوجیت» و تشکیل خانواده در درون انسان، امری ذاتی و فطری است. یافته‌های روانشناسی، ثمرات مخرّب تجرد از نظر روحی، عمومیت و شمول زوجیت به اشکال مختلف در همه جوامع بشری در طول تاریخ و حتی در میان اکثر جانداران (اعم از حیوانات و گیاهان) و ... نمونه‌ای از این شواهد است؛ علاوه بر این امور در آیات کریمه قرآن نیز شواهد متعددی بر این امر دلالت می‌کند؛ اما آنچه این نیاز را به شکل دقیق‌تری تبیین می‌کند دو امر است؛ اول، نشان دادن ارتباط مولفه‌های تشکیل‌دهنده رابطه زوجیت (عشق و تعهد) و دیگر روابط خانوادگی (مانند پدری و مادری)، با نیازهای اصیل فطری و روحی است و دوم، توجه به تفاوت‌های غایتمند و مکمل میان زن و مرد است. تفاوت‌هایی که نشان می‌دهد پیوند این دو جنس و تکمیل نواقص هر یک توسط دیگری، در نظام خلقت هوشیارانه و هدفمند طراحی شده است؛ لذا اقتضای حرکت در مسیر کمال و نیل به سعادت بَرین آن است که هر یک از این دو جنس نقش مکمل خود را نسبت به یکدیگر به بهترین شکل ایفا کنند.تبیین مقدمات فلسفی این براهین بر اساس حکمت صدرایی در قالب اصول جهان شناسی و انسان‌شناسی فلسفه او رویکرد جدیدی است که در این رساله مد نظر بوده است.ردپای موضوع رساله را در میان مباحث فلسفی فیلسوفان اسلامی می‌توان در حکمت عملی و ذیل مبحث تدبیر منزل مشاهده کرد. تفکیک سه‌گانه حکمت عملی و جدا کردن امور خانوادگی از مناسبات اجتماعی و اخلاق فردی می‌تواند خود مویدی باشد که ایشان نیز ساختار و نظام خانواده را دارای اقتضائات ویژه و متمایز از ارتباطات اجتماعی و اخلاق فردی می‌دانسته‌اند؛ به عبارت دیگر نفس انسان را دارای سه حیثیت حقیقی و متمایز از یکدیگر می‌دانستند که یکی از آن‌ها خانواده است لذا تدابیر مربوط به منزل را از تدابیر مربوط به اجتماع و اخلاق فردی جدا کرده‌اند. واژگان کلیدی: خانواده، اصالت خانواده، حکمت متعالیه، زوجیت، حکمت عملی، تدبیر منزل

دکتر سید حسین نصر در راستای معرفی صدرالمتألهین شیرازی به دنیای غرب، در فصل های هفت گانه ی این کتاب، به بررسی اندیشه های فلسفی و تفسیری او، و منابع و پیشینه ی آن ها و نیز شرح حال و تبیین آثار و به ویژه «اسفار اربعه» وی می پردازد و بر «ما بعد الطبیعه» این فیلسوف برجسته تأمل بیش تری می کند. صدرالمتألهین شیرازی یکی از سه فیلسوف اصلی جهان اسلام، و شاید به دلیل تلفیقی که در افکار پیشینیان خود انجام داده، مهم ترین آنان باشد. امروزه نظام فلسفی او را کامل ترین نظام فلسفی در عالم اسلام به حساب می آورند که به یک معنا جامع فلسفه و عرفان و کلام پیش از خود بوده، و مکتب او را محل التقای قرآن و عرفان و برهان می دانند. «صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه» به خاطر اطلاع کامل و عمیق دکتر سید حسین نصر، نویسنده ی آن، از اندیشه های فلسفی و حکمت متعالیه ی ملاصدرا و مکتب زمینه ساز آن و نیز به خاطر سادگی و شیوایی نسبی زبان آن، می تواند به عنوان پیش درآمدی بر آشنایی با ملاصدرا و اندیشه های فلسفی و تفسیری او برای علاقه مندان به این فیلسوف و مفسر بزرگ به ویژه دانشجویان و طلاب به کار آید.

نظريه، ادعاي دربرداندگي حقيقت دارد و عمل، به غايت رهايي و تکامل بازتعريف مي‌شود. اما داوري دربارة محتواي نظريه و سوية رهايي‌بخشيِ عمل در عمل، به طرحي روشن از بنيان‌هاي نسبت نظريه و عمل متکي است تا در عين مراقبت از عمل‌زدگي و تغيير نظريه به نفع عمل، از فروماندن در نظريه از رهگذر فاصله‌گزيني نقادانه از کاستي‌ها اجتناب شود. هستي، مهم‌ترين بنياني است که هويت انسان و مقوله شناخت را راهبري مي‌کند تا هم‌بود با آنها، سويه‌هاي نسبت نظر و عمل تعيّن يابد. اين مقاله، با روش تحليلي ـ اسنادي، درپي واکاوي بنيان‌هاي وحدت‌بخش نظريه و عمل را در نظام فکري امام است. در انديشة امام، چون هستي بر بنيان عدل و جوهر عدل، در ارجاع به محتواي هستي؛ يعني نسبت لايه‌هاي آن استوار گشته، امکان طرح جديدي از مسئلة شناخت و انسان، بر مدار حقيقت عدل؛ يعني ناثنويّت‌گرايي فراهم آمده است. چنين سامان فکري‌اي در بطن خود، سويه‌هاي نظرية تغيير و عمل اجتماعي و رهايي‌بخش را در بستر تضادّ جنود عقل و جهل، به غايت وصول به هستي متعالي موجّه مي‌سازد.

نظریه اعتباریات علامه طباطبایی، مفاهیم اجتماعی را اعتباریاتی اجتماعی معرفی می‌کند که پس از تشکیل اجتماع، «به وجود می‌آیند، با اجتماع معنا می‌یابند، کنش اجتماعی را ممکن می‌سازند، عمدتاً متغیر و در اندک مواردی ثابت بوده و همچنین ابزارهایی برای رفع نیازها و نیل به کمالات اجتماعی» هستند. این اعتباریات، اگرچه می‌توانند متأثر از واقعیات خارجی باشند، لکن بدون تطابقات عقلا و توافقات اجتماعی آنها تحقق نمی‌یابند. ازاین‌رو فاقد هستی در جهان خارج بوده و صرفاً از هستی‌ای بین‌الاذهانی بهره‌مند می‌باشند. اتکاء اعتباریات اجتماعی به توافقات اجتماعی و انحصار هستی آنها در بین‌الاذهانیت، گزاره‌های علوم اجتماعی را از گزاره‌های یقینی به گزاره‌های مشهوره، مسلمه و مقبوله تنزل می‌دهد. از آن پس علوم اجتماعی و به‌طورکلی حکمت عملی با چرخشی روش‌شناختی مواجه ساخته و این حکمت را از حکمتی برهانی محروم می‌سازد و آن را به ‌سوی حکمت جدلی سوق می‌دهد. درحالی‌که در سنت فیلسوفان مسلمان حکمت عملی و علوم اجتماعی شکل گرفته ذیل آن، همواره متکی به روش‌های برهانی بوده است. در نتیجه تأثیر نظریه اعتباریات علامه طباطبایی بر تنزل روش‌شناختی حکمت عملی و علوم اجتماعی شکل گرفته ذیل آن، مقتضی بازنگری و یا دست‌کم بازسازی نظریه اعتباریات در حوزه اعتباریات اجتماعی و بازگشت به سنت فلیسوفان مسلمان در این حوزه است.

نظريه اعتباريات يكی از ابتكارات فلسفی علامه طباطبايی است كه به علت پاره ای از مشكلات موجود بر سر راه فهم اين نظريه، متأسفانه تاكنون به گونه ای مناسب شرح و تبيين نشده است؛ به همين خاطر با مروری بر آثار به نگارش درآمده درباره اين نظريه، به سادگی می توان شاهد اشكالات و انتقادات فراوانی بود كه پژوهشگران بر اين نظريه وارد كرده اند؛ اشكالاتی كه ريشه آنها عمدتاً در تفطن نيافتن بر مسئله ای است كه علامه طباطبايی با ارائه نظريه اعتباريات به دنبال حل آن بوده اند. نگارندگان اين مقاله معتقدند بررسی ارائه نظريه اعتباريات با توجه به ادوار حيات علمی علامه طباطبايی، پی جويی ريشه های نظری اين نظريه در علومی كه وجهه همت ايشان بوده و درنهايت بررسی آثار و مكتوبات ايشان در زمينه اعتباريات در بستر ادوار و ريشه های يادشده، می تواند زمينه ای مناسب را برای فهم مسئله مورد توجه علامه طباطبايی در ارائه نظريه اعتباريات و درنتيجه فهم عميق تر و دقيق تر اين نظريه فراهم كند و بسياری از اشكالات مطرح شده درباره آن را از پيشرو بردارد.