چکیده :
«بُنیسم» اصطلاحی فنّی در وصف «دین بومی تبّت» است که ضمن تأثر از تعالیم بودایی، از یک کیش مطلقاً شعایری و ابتدایی به مرامی سرّی و فلسفی دگرگون شد.
با وجود دیدگاه‌های مخالف، اثربخشی بودیسم سرّی (وجره‌یانه) در تبّت تا اندازه‌ای بوده که تبّت‌شناسان اکنون می‌توانند از صورت‌های پیشابودایی و پسابودایی «دین بومی تبّت» دَم بزنند.
پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی - تحلیلی، در پیِ شناسایی مبانی به‌تدریج انتظام‌یافتۀ بُنیسم و نیز بررسی پیامدهای اصلی مواجهۀ آن با بودیسم سرّی است.یافته‌ها نشان می‌دهند شمن‌باوری، جان‌باوری، قربانی‌گزاری‌های مفصّل، تدفین آسمانی، رازورزی افراطی، التزام به کنش‌های جادویی، نگرش‌های کیهان‌شناختیِ اسطوره‌ای/ اُرگانیک و نیز تأکید فزاینده بر جسم و توجه به غرایز را می‌توان در زمرۀ مبانی نظری و عملی صورت ارتدوکسی آیین بُن در نظر گرفت که از قِبَل اشاعۀ آیین بودا در تبّت به‌ویژه به واسطۀ فرزانه‌ای به نام تِنپاشراب، صبغۀ فلسفی و عرفانی به خود گرفتند.
حال آنکه آیین بُن هم در مقابل تعالیم مهایانه‌ای و وجریانه‌ای بودایی را طی فرآیند بومی‌سازی متأثر کرد و بیشتر بر وجوه رازورزانه، انضباطی و آیینی آن افزود.
همچنین شکل‌گیری بودیسم تبّتی یا لامائیسم، از مهم‌ترین پیامدهای مواجهۀ بودیسم تنتره‌ای و بُنیسم است.
جالب‌ر آنکه، آیین بُن نه انشعابی از فقط بودیسم بود و نه نمایندۀ کامل باورهای بومی تبّت، بلکه آیین التقاطیِ جداگانه‌ای بود که تعالیم خود را از بودیسم و بُنیسم هم‌زمان به ارث برد و به موازات آن دو رشد کرد.
"bönism" is a technical term used to describe the "indigenous religion of tibet," which, while influenced by buddhist teachings, transformed from a purely ritualistic and primitive faith into a secret and philosophical doctrine.
despite opposing views, the impact of secretive buddhism (vajrayāna) in tibet has been significant enough that tibetan scholars now speak of both pre-buddhist and post-buddhist forms of "tibet’s indigenous religion." this study, using a descriptive-analytical approach, aims to identify the gradually systematized foundations of bönism and analyze the key outcomes of its encounter with secretive buddhism.
the findings suggest that shamanism, animism, elaborate sacrifices, sky burial, extreme mysticism, adherence to magical practices, mythic/organic cosmological views, as well as a growing emphasis on the body and attention to instincts, can be considered the theoretical and practical foundations of the orthodox form of the bön faith.
these aspects were philosophically and mystically shaped due to the spread of the teachings of buddhism in tibet, especially through a wise figure named tonpa shenrab.
on the other hand, the bön faith was influenced by mahāyāna and vajrayāna buddhist teachings during its process of indigenization, increasing its focus on mystical, disciplinary, and ritual aspects.
moreover, the formation of tibetan buddhism, or lamaism, is one of the most important consequences of the encounter between tantric buddhism and bönism.
interestingly, bönism was neither simply a sect of buddhism nor a complete representation of indigenous tibetan beliefs, but rather an eclectic religion that inherited teachings from both buddhism and bönism, growing in parallel with the two.
نویسنده :
سجاد دهقانزاده ، نیر معینی
منبع اصلی :
https://adyan.urd.ac.ir/article_205427_1b3b945253e61f306d19a9d6d0bfd5b6.pdf
پایگاه :
پایگاه مجلات 5
(پژوهش های ادیانی- سال 1403- دوره 12- شماره 24- از صفحه 299 تا 326)
یادداشت :
آیین بن شمن‌باوری وجره‌یانه بودیسم تبتی
Bön religion shamanism Vajrayāna Tibetan Buddhism