چکیده :
در نوشتار حاضر سه مفهوم آزادی، مشروعیت و استبداد در اندیشه سیاسی جان لاک و میرزای نائینی تببین و مقایسه شده است و بیان گردیده که آزادی انسان‌ها در نظر لاک به معنای رهایی از هر قدرت برتر زمینی و از برابری‌شان ناشی می‌شود و این خداوند است که آن‌ها را برابر آفریده است.
مشروعیت حکومت در نظر لاک مستخرج از وضع طبیعی است و براساس رضایت مردم در ورود به جامعه مدنی و اعتماد آن‌ها به یک شکل از حکومت بنا می‌شود؛ همچین هرگاه حکومت بر خلاف اعتماد مردم و فراتر از حدود قانون عمل کند استبداد روی داده است.
نائینی آزادی آدمیان را خدادادی و به معنای رهایی از بندگی و بردگی دیگران تعریف می‌کند.
او حکومت را از امور حسبی و امور حسبی را از جمله مصادیق نیابت فقهای عصر غیبت می‌داند؛ در عین حال نائینی تاکید می‌کند که تحقق همه‌ی چزهایی که وجود یک حکومت را ضروری می‌گرداند، منوط به قیام حکومت به وسیله نوع مردم است و الا آن مُلک و مملکت رو به نابودی خواهد رفت.
در نظر نائینی استبداد زمانی روی می‌دهد که متصدیان حکومت نه امین مردم که مالک آن‌ها باشند و ملت و مملکت را بسان مملوک خود در نظر آورند.
نائینی تصریح می‌کند که مقام فاعلیت مایشاء، حاکمیت مایرید و عدم مسئولیت عمّا یفعل مخصوص خداوند است و هرکس که چنین ادعایی را مطرح کند و یا از کسی بپذیرد، مشرک است.
در بخش مقایسه مفهوم آزادی بیان می‌شود که لاک و نائینی در معنای آزادی و چرایی و اهمیت دارای اشتراکات فراوان هستند؛ همچنین در بحث مقایسه مفهوم مشروعیت، توضیح داده می‌شود که چگونه نائینی در زمان غیبت معصوم به نظریات لاک نزدیک می‌گردد و بر عناصر زمینی همچون قانون اساسی و مجلس نظر می‌کند؛ اگرچه از مبنای فقهی/ الهیاتی خود فاصله نمی‌گیرد.
در بخش مقایسه مفهوم استبداد نیز مشخص می‌شود که هر دو متفکر قدرت مطلق، تحمیل حکمرانی بر مردم، تجاوز از حدود قانون و وظایف حکمرانی را استبداد می‌دانند و مستبدین را مدعی الوهیت و پذیرفتن استبداد را نوعی شرک به خداوند در نظر می‌گیرند.
;in the present paper, the three concepts of freedom, legitimacy, and tyranny in the political thought of john locke and mirzai naini have been investigated and compared, and it is argued that the liberation of man in locke's terms implies the liberation from all earthly superior power which comes from their equality, and this is god who created man equal.
the legitimacy of the government in the eyes of locke is a matter of natural state and based on the consent of the people to enter the civil society and their trust in a form of government; when the government acts against people's trust and violates the law, despotism takes place.
naini defines the freedom of man as god's favor and liberation from servitude and enslavement of others.
he considers the government as the affairs of hesbi and the affairs of hesbi as one of the examples of the jurisprudents of the time of absenteeism; in the meantime, naini emphasizes that the realization of all the chances that make the existence of a state necessary is subject to the uprising of the government by the type of people, otherwise the government will be destroyed.
in naini's perspective, despotism happens when the authorities of the government are not trustable and who consider the people, the nation, and the country as their own.
naini states that the absolute supremacy, absolute sovereignty, and the lack of responsibility for action only go back to god and anyone who makes or accepts such a claim is a polytheist.
in comparing the concept of freedom, locke and naini share many commonalities in the meaning of liberty, whys, and importance; moreover, in the discussion of comparing the concept of legitimacy, it is explained how naini approaches the views of locke in the time of absent imam (the innocent) and applies such elements as the constitution and parliament, although he does not depart from his jurisprudential/theological basis.
in comparing the concept of tyranny, it is also clear that both thinkers deem absolute authority, imposition of rule over the people, and violations of the law and duties of governance as despotism, and consider the tyrants claiming divinity and accepting tyranny as a kind of polytheism.