جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ندای فراگیر اسلام و دستورات ناب آن، عده‌ای از متفکران غربی را بر آن داشت که مطالعات خود را بر روی اسلام شناسی و بررسی شخصیت پیامبر اکرم ? متمرکز نمایند. در این بین برخی منصفانه و بعضی مغرضانه به داوری پیرامون آن حضرت پرداخته‌اند. «ایگناس گلدزیهر» ، «هنری لامنس»و «ویلیام مونتگمری وات»از جمله افرادی می‌باشند که به بررسی شخصیت رسول اکرم ? پرداخته‌اند اما نسبتهایقابل تأملی به آن حضرت داده‌اند که شایسته نقد و بررسی می‌باشد. با توجه به اینکه مستشرقان منتخب از منابع اهل تسنن استفاده نموده و به هیچ منبع شیعی استناد نکرده‌اند و مطالبی را که در مورد پیامبر ? ذکر کرده‌اند یا در صحاح سته و یا علاوه بر کتابهای شش‌گانه اهل سنت در دیگر منابع اهل تسنن نیز موجودند؛ نگارنده معتقد است که مستشرقان منتخب در بررسی شخصیت خاتم انبیا، از منابع اهل تسنن مخصوصا صحاح سته تأثیر پذیرفته‌اند. علی رغم اینکه بعضا خود نیز به تأثیر پذیریشان از صحیح بخاری و مسلم تصریح کرده‌اند . از این رو در این رساله به میزان تأثیر پذیری «گلد زیهر» و «وات» از مطالب صحاح سته در مورد شخصیت پیامبر ? می‌پردازیم. بنابراین در این نوشتار بر آنیم که به بررسی بازتاب تفکر صحاح سته در آثار برخی از مستشرقان «گلد زیهر، وات» بپردازیم. بعد از ذکر کلیات و مفاهیم، آراء دو مستشرق برگزیده را در ضمن دو گفتار بیان نموده و در نهایت به مقایسه مطالب مستشرقین پیرامون رسول اکرم ? و روایات صحاح در این زمینه و نقد و بررسی داده‌های صحاح سته می‌پردازیم.

رجعت عبارتست ازرجوع وبازگشت عده ای ازمردگان به این دنیا درآخرالزمان قبل ازقیام قیامت، رجعت یک مساله اعتقادی وتقریباً ناشناخته است تاآگاهی عمیق ازاین مساله بدست آید ضروت این تحقیق اجتناب ناپذیراست.بابررسی عمیق رجعت درطول تاریخ شیعه درمی یابیم که این مساله درهمان آغازطرح وگسترده آن توسط ائمه (علیه السلام) دو نوع عکس العمل متفاوت را درجامعه اسلامی درپی داشته است،ازطرفی شیعیان واصحاب خاص ائمه (علیه السلام) به واسطه پیروی ازآن بزرگواران درصدد اثبات آن وردّ ادّله مخالفان برمی آمدند ، ازطرفی دیگر بعضی ازمخالفان شیعه این مساله را نوعی بدعت دانسته وبه شدت با معتقدین به آن برخورد می کردند، وشاید به علت همین تاکید ونیز مخالفت مخالفان بود که رجعت نگاری درزمان ائمه(علیه السلام) وازسوی اصحاب خاص آغاز گردید.مساله رجعت را دردومقام باید اثبات کرد. مقام امکان ومقام وقوع، مقام اول ازراه عقل وآیات وروایات ومقام دوم ازراه آیات ورویات قابل اثبات است. آن چیزی که ازادله رجعت برمی آید وموجب علم ویقین است این است که عده ای ازمردگان به این جهان درآخرالزمان قبل ازقیامت برمی گردند. اماکیفیت رجعت کنندگان ، تعدادآنها،و...... چیزهای اند که موجب علم ویقین نیستند.این عقیده نه مخالفت سنت الهیه است نه مستلزم قول به تناسخ است،نه منافات باتکلیف داردنه منجر به لغو بودن معاداست، بلکه عقیده رجعت یک عقیده مسلم وشفاف است که مستند به آیات وروایات می باشد.

پيامبرمكرم اسلام(ص) در طول بيست و سه سال تلاش بي وقفه موفق شد، نظام فكري حاكم بر جزيرة العرب را دستخوش تغيير و دگرگوني كند. جامعه‌اي كه غرق سنت‌هاي قبيله-اي و خرافات و بت‌پرستي بود، در پرتوي آموزه‌هاي نوراني قرآن و تعاليم نبي‌مكرم اسلام(ص) در مسير اتحاد و بينش و يكتاپرستي قرار گرفت. ملاقات هاي مكرر يثربيان با پيامبر(ص) و هجرت ايشان به يثرب، شرايط لازم جهت گسترش و توسعه فرامين الهي در مدينه را فراهم آورد. پيامبر(ص) با ايجاد نهادهاي كارآمد اسلامي مانند مسجد و وضع قوانين اسلامي و تدوين منشور مدني مدينه زمينه هاي لازم جهت تشكيل حكومت اسلامي در مدينه را فراهم ساخت.آنچه در اين پايان نامه بدان پرداخته شده است، يافتن پاسخ اين پرسش اساسي بود كه تحولات فرهنگي انجام شده در مدينه و عوامل مؤثر بر آن كدامند و شيوه‌هاي پيامبر(ص) در ايجاد اين تحولات چه بود؟فرضيه غالب در پاسخ به اين سوال عبارت است از اين كه: مدينه در عصر نبوي(ص) دستخوش تحولات فرهنگي بسياري شد و سنت هاي اسلامي جايگزين سنت‌هاي جاهلي شدند. اين تحولات متأثر از آموزه‌هاي قرآني و تعاليم پيامبر(ص) بود. تحولات فرهنگي مدينه متأثر از شيوه‌هاي پيامبر اكرم(ص) در ايجاد تغييرات فرهنگي مبتني بر ابزارهاي اخلاقي، ايجاد تكاليف فردي و جمعي، اعتماد سازي عمومي، دروني كردن ارزش‌ها و طرد افكار جاهلي و... بود. در اثر تلاش‌هاي مستمر پيامبر(ص) و در پرتوي آموزه‌هاي قرآني و تعاليم نبوي(ص) و اسوه حسنه آن حضرت بسياري از هنجارها و ارزش-هاي اسلامي و انساني جايگزين فرهنگ و رسوم جاهلي شدند.

1. اثبات مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام از حیطه نظر و عمل در میان اهل سنت2. بررسی دو دوره رکود و اوج گیری مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام و بیان و تحلیل شواهد، عوامل و سیره امام در این دو دوره

کتاب «نور الانوار» یکی از مجموعه کتاب هایی است که در دوران قاجاریه و از سوی یکی از روحانیون مقیم تهران نگارش شده است. این کتاب در مورد امام مهدی نگارش گردیده و یکی از منابع اصلی کتاب های پس از خود در این موضوع مانند مظهر الانوار شیخ ابوالحسن مرندی، علائم ظهور ناظم الاسلام کرمانی و وقایع الظهور عباسعلی گورتانی بوده است. در کنار وجوه قوت این کتاب، مطالبی در مورد نشانه های ظهور درج شده که بدون سند بوده و از اقوال شاذ و برداشت های اشتباه نشات گرفته است. از این رو، لازم است با بررسی و ریشه یابی مطالب این کتاب، برخی از انحراف برداشت ها و نقل در فضای مهدویت را که امروزه در میان عموم جامعه وجود دارد، اصلاح کنیم. روش این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده و هدف آن بررسی سندی و دلالی دیدگاه های این فرد در زمینه نشانه های ظهور است.

موعود باوری یا اندیشه منجی موعود، آموزه‌ای است که می‌شود گفت در تمام ادیان وجود دارد، هر چند گستردگی و نوع این موعودباوری در ادیان مختلف متفاوت است. «مهدویت» نیز عنوان شناخته شده‌ای برای موعودباوری در اسلام است. این آموزه در تاریخ و متون روایی و کلامی تمام فرق اسلامی، چه اهل سنّت و چه فرق شیعی، بازتاب گسترده‌ای داشته است. تمایز مهم تر و اصلی موعود باوری شیعه امامیه با دیگر ادیان و فرق در جوهره مهدویت است؛ در تشیع امامی، مهدویت در ذات و جوهر خود به ظهور و تحقق حقیقت در زمین، در سایه ظهور خلیفه و حجت الاهی می‌اندیشد، و اگر هم از برپایی عدالت، رفاه و امنیت اجتماعی سخن می‌گوید، همه را از نتایج و لوازم ظهور و تحقق حق در زمین می‌داند. این نوشتار با رویکردی توصیفی تحلیلی می‌کوشد تا مبانی نظری و ظرفیت‌های آموزه مهدویت را در اسلام شناسایی کند. این نوشته با مفروض گرفتن این نکته که اندیشه مهدویت علاوه بر آن که فرجام متعالی و شکوهمند آینده جهان و سرمنزل متعالی و متکامل تاریخ بشری است دارای ظرفیت‌های تمدن‌سازی هم می‌باشد که توجه به این ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها سبب احیای تمدن اسلامی می‌گردد. بررسی تمدن در نظام معنایی اسلام، آغازگاهی است که نویسنده برای ارائه تصویری روشن از بحث برمی گزیند. نگارنده در فصلی از نقش آموزه مهدویت در فرآیند تمدن اسلامی سخن می‌گوید و اثبات می‌کند در میان شیعیان بازتاب باورداشت آموزه مهدویت بسیار متفاوت تر از دیگر فرق اسلامی بوده است. برداشت‌های نجات بخشی صرف از این آموزه، نگاه سطحی و حداقلی و عاطفی به آموزه مهدویت و مهدویت گرایی ابزاری ازجمله یافته‌های کاوش نویسنده در کارکردهای منفی این آموزه در گستره تاریخ است. طبق بررسی‌های انجام شده در این نوشته بازگرداندن هویت واقعی مهدویت به چارچوب استانداردهای برخواسته از فرهنگ دینی، کیفیت گرایی، زمان آگاهی و تأثیر گذاری پایدار در عرصه منجی باوری از مهم‌ترین فواید رویکرد تمدنی به آموزه مهدویت می‌باشد. آموزه مهدویت با تقویت بعد فرجام گرایانه و آرمان گرایی، ایجاد هویت غایی، بسیج اراده‌های عمومی و ایجاد نوعی انتظار فعال و معنا بخشی به حیات جمعی در تاریخ به احیای تمدن اسلامی کمک می‌کند.

به منظور شناخت نقاط ابهام آمیز سیره عمومی و همچنین کیفیت تعاملات امامان معصوم با نوع انسانی معاصر با آنان بررسی تاریخ تشیع در دوره زمانی هر یک از امامان معصوم به عنوان بخشی از افراد جامعه انسانی ضروری به نظر می‌رسد. سوال کلی بررسی شده در این نوشتار به وضعیت شیعیان در دوران امام جواد(ع) معطوف است و به دنبال بررسی این فرضیه است که آیا وضعیت شیعیان در شرائطی یکدست و یکپارچه بوده است یا اینکه برخلاف تصور رائج اختلافات جدی کلامی در میان جامعه شیعه و امامیه وجود داشته است. این نوشتار در مجموع فرضیه دوم را با واقعیات عینی تاریخی منطبق‌تر می‌داند. در فصلی از نوشتار به بررسی وضعیت کلی در جهان اسلام پرداخته شده و با توجه به همزمانی امامت آن حضرت با حکومت مامون و معتصم، دوران حاکمیت این دو خلیفه عباسی بر سرزمین های اسلامی دوره ای سرشار از جنگ وآشوب داخلی و سرکشی های خارجی از ناحیه مصر و روم توصیف شده است و شورش بابک خرم دین به عنوان چالش اصلی در دورانی به امتداد حدود 23 سال از سال 200 تا 223 ق مورد نظر قرار گرفته است که نقطه‌ی شروع علاقمندی خاندان عباسی به غلامان ترک از همینجا یعنی اقدامات ضدبابکی افشین سردار ترکی شروع میشود. توصیف جامع‌تری از دسته بندیهای شیعیو غیر شیعی بخش دیگر این فصل را به خود اختصاص داده است. ظاهرا فرقه‌های شیعی در این دوره برخلاف دوران امام هشتم‌(ع)البته به جز دوران بحران و تثبیت وضعیت فوق‌العاده یا برجسته‌ای نداشته‌اند. اما در این میان معتزله به عنوان گرایش غالب کلامی در این دوره با حمایت دو خلیفه عباسی مهم‌ترین رویداد قرن سوم یعنی رویداد محنت قرآن را رقم زدند. در بخشی دیگر به بررسی ترکیب جمعیتی و جغرافیای انسانی شیعه در شهرهای مهم جامعه اسلامی آن روز پرداخته شده است. مواضع سیاسی امام جواد(ع)، تشکیلات شیعه، بررسی ابعاد سیاسی سازمان وکالت و هم چنین قیام‌های شیعی از مباحثی است که در فصل دیگر این نوشتار بدان توجه شده است. بررسی دیدگاه‌ها، رویکردها، احادیث، اساتید و شاگردان و نگاه موشکافانه در مورد نمایندگان اندیشه‌های کلامی امامیه در آن دوره و دستیابی به سرنخ‌هایی دقیق‌تر از این اصحاب مباحثی است که تحت عنوان شاگردان امام جواد(ع) مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است. شاید مهم‌ترین بخش این نوشتار پیدا کردن نقاط کور پژوهش در همین راستا محسوب شود.

این پژوهش به پدیده غلو خواهد پرداخت. این جریان همراه با ورود افکار گوناگون به جهان اسلام و همراه شدن آن با دنیاطلبی عده‌ای فرصت‌طلب در جهان اسلام شکل گرفت.محدوده این پژوهش به شهر کوفه از سال تأسیس آن (17هـ) تا نیمه قرن دوم هجری (150هـ) باز می‌گردد. به طور یقین بسیاری از جریان‏های غالیانه در طی همین سالها و در این شهر شکل گرفت و گسترش پیدا کرد. و بعد از مدتی کوتاه توانست به دیگر بلاد اسلامی رخنه کند.این پژوهش بدان جهت ضرورت دارد که عده‌ای درصدد پیوند بین جریان‏های غالیانه با مکتب تشیع بوده‌اند و این دو را یکی دانسته‌اند. یا حداقل غلو را محصول اندیشه‌های شیعی برشمرده‌اند.به همین دلیل لازم دیده شد تا پژوهشی مستقل در این زمینه انجام بپذیرد تا غیرعلمی بودن این گمانه‌زنی‌ها ثابت شود. به طوری که در این تحقیق خواهد آمد، بیشترین درگیری با جریان غلو توسط ائمه هدی و اصحاب ایشان سازماندهی شده است.گرچه غالیان به هر نحو ممکن درصدد سوء استفاده از محبوبیت اهل بیت پیامبر اکرم(ص) در جهت فریب احساسات مردم بوده‌اند، اما ائمه با ردّ هرگونه انتساب ایشان به خود و پرهیز اصحاب از هم‌نشینی با ایشان، موجبات طرد غالیان را فراهم کردند.ایده اصلی ما در این تحقیق تفکیک اندیشه شیعی از گرایش‌های غالیانه می‌باشد، که اولی نتیجه آموزه‌های مکتب اهل بیت ودومی بازخورد اندیشه‌های وارداتی و دنیاطلبی عده‌ای فرصت‌طلب بوده است همچنین بعد از مفهوم‌شناسی به جریان‏های شیعی کوفه پرداخته خواهد شد، تا حدود و ثغور آن با جریان‏های غالیانه تبیین شود. همچنین به چگونگی تأثیر و تأثر و زایش این گروه‌ها توجه شده است. حاصل بحث ما در این پژوهش چنین خواهد بود که بین اندیشه‌های تشیع و گمانه‌زنی‌های غالیان تفاوتی بنیادین وجود دارد. و به هیچ وجه میان این دو پیوندی نمی‌باشد.