جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائلی که در حوزه دین شناسی در قرون اخیر در غرب مطرح شده، دین و زبان مربوط به آن است. معناشناسی صفات الهی، مشکل تعارض علم و دین، پیدایش مکاتب فلسفی معارض چون پوزیتیویسم و پوزیتیویسم منطقی از عواملی است که بحث زبان دین را در میان فلاسفه و متکلمان مطرح کرد. معرفت بخشی در گزاره های دینی از چالش های شایان توجه دین پژوهی معاصر در زبان دین است و از پرسش معناداری یا بیمعنایی و نگرش های پوزیتیویسمی اهمیت فزون تری دارد. در این باب، ویتگنشتاین در دو مرحله از حیات فلسفی خود دو رأی کاملا متفاوت را ابراز نموده است. در تلقی نخست، یعنی نظریه تصویری معنا، زبان، تصویری از واقعیت امور است. وی در دیدگاه دوم، یعنی نظریه کاربردی معنا، بازی های زبانی را مطرح کرد. مقاله حاضر ضمن تبیین نظریه بازی های زبانی با مراجعه به منابع اصلی، به نقد آن می پردازد.

مدخل Quranدر دائرة المعارف دین مشتمل بر دو مقاله است: 1. متن قرآن و تاریخ آن به قلم پرفسور چارلز جوزف آدامز؛ 2. نقش قرآن در دینداری اسلامی نوشته پرفسور محمود محمد ایوب. مقاله اول ترجمه و نقد و مقاله دوم فقط ترجمه است. مترجم نسبت به مقاله اول به لحاظ صوری و ساختاری و نیز محتوایی انتقاد فراوان کرده؛ ولی یادآوری شده است که آدامز مستشرقی متعصب و مغرض نیست، منتها اشتباهات متعددی مرتکب شده است. وی مقاله آقای ایوب را که استادی مسلمان و شیعی است صرفا ترجمه نموده و احیانا برخی از مطالب آن را با مستندسازی و توضیحات همراه ساخته است.

امامت خاصه از موضوعاتی است که علم توأم با عناد، جهل، و نیز فهم نادرست آن نه تنها باعث تفرقه مسلمانان به صورت شیعه و سنی شد بلکه فرقه های مختلفی را در درون هر کدام از این فرق به وجود آورد.شناخت اسلام ناب که ثمره پیوند قرآن و عترت است و شناخت فرقه ناجیه منوط به استدلال صائب در امامت خاصه است.استفاده از نصوص مربوط به امامت و خلافت مشخص کننده عقیده صحیح از عقاید ناصحیح در این مسئله می‌باشد.از جمله نصوصی که در حل این مسئله راه گشا می‌باشد، حدیث "یکون بعدی اثناعشر خلیفه"می باشد.لکن بررسی تفصیلیو نقد تفاسیر این حدیث به صورت اثری مجزا و مستقل که در نهایت ما را به روشن شدن مساله امامت خاصهبرساند، تاکنون صورت نپذیرفته است.

چکیده :امروزه رسانه‌های مدرن غرب، با تغییر و تحول در سبک زندگی، چالش‌های فراوانی را فراروی جوامع دینی ایجاد نموده‌اند. دین‌گریزی، دنیاگرایی، فروپاشی نظام خانواده، آسیب‌های جنسی، بحران هویت و شکاف نسل‌ها از جمله آسیب‌هایی است که جوامع امروز به واسطه تغییرات پیش آمده به آنها دچار گردیده‌اند و بی شک، هسته‌ی اصلی ایجاد چنین فضایی، متأثر از روند نامناسب تربیتی و رویگردانی از دین است. در این میان دین اسلام و آموزه‌های تربیتی آن، عناصری حیات بخش‌اند که توانایی حل آسیب‌های تربیتی دوران معاصر را دارا می‌باشند. لکن بایستی با نگاهی روز آمد به آموزه‌‌های آن و بازخوانی دستوراتش، به دنبال ارائه الگویی برای برون رفت از این وضعیت بود.از این منظر پایان نامه حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی ضمن ورود به مطالعه‌ای میان رشته‌ای و با در نظر گرفتن نگاهی به حوزه‌ی تعلیم و تربیت، تعالیم قرآن کریم و معصومین(ع)، اولاً به دنبال ارائه درکی واقع بینانه از وضع کنونی جهان و تأثیر متقابل آن در تربیت دینی بوده و ثانیاً با اشاره به آسیب‌های پیش آمده از مجموع چنین وضعیتی، پیگیر معرفی برخی مولفه‌های روشی و محتوایی، مبتنی بر آموزه های دینی می‌باشد.به اعتقاد نگارنده، طبق آموزه‌های قرآنی و روایی، فراهم آوردن مولفه‌های تقویت باورهای دینی، خود شناسی، تربیت عقلانی، کرامت نفس و تقوای حضور در بعد بینشی؛‌ و توجه به مولفه‌های فطرت‌گرایی‌ و حب و بغض از منظرگرایشی و پرورش مولفه‌های رفتاری تربیت جنسی، خانواده گرایی، تربیت اجتماعی و تفکر انتقادی، موجب رویارویی موثر میان تربیت دینی و چالش‌های ترویج سبک زندگی غربی می شود.کلیدواژه‌ها: تعلیم و تربیت اسلامی،آسیب شناسی تربیت دینی،سبک زندگی غربی،آموزه‌های قرآنی و روایی

حدیث «یکونُ بَعْدِی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَهً» از احادیث شاخص در بحث خلافت پیامبر2 است که بر جانشینی و امامت ائمۀ شیعه دلالت دارد و در پرتو این روایات، حقانیت اعتقادات امامیه اثبات می‌شود. نقل‌های فراوانی از روایت «اثناعشر خلیفه» در منابع اهل سنت وجو دارد. بیشتر علمای این مذهب در تطبیق حدیث مذکور بر خلفای خود، بر عبارت‌های الحاقی آخر حدیث تکیه کرده‌اند. از شرایط ضروریِ کشف دلالت دقیق این حدیث و نقد توجیهات برخی علمای اهل سنت دربارۀ مفاد آن، روشن نمودن مسئلۀ تخریج، فضای صدور و عبارت‌های الحاقی آن است که مقالۀ حاضر به آن‌ها خواهد پرداخت. از سوی دیگر، دانشمندان اهل سنت با تکیه بر دو عبارت «کلّهم تجتمع علیه الامه» و «کلّهم مِنْ قُرَیشٍ» که در برخی نقل‌های این حدیث یافت می‌شود، بر تفسیر شیعه از «اثناعشر خلیفه» و تطبیق آن بر امامان اهل بیتk اشکال کرده‌اند. ازاین‌رو، در مورد سند و دلالت این دو عبارت نیز می‌بایست پژوهش شایسته‌ای صورت پذیرد. مقالۀ حاضر با بررسی سندی این دو عبارت و دقت در فضای صدور آن‌ها و تفاوت آن با وضعیتِ سندی و فضای صدور اصل حدیث، نشان خواهد داد که این عبارت‌ها از جانب ناقلان به آخر حدیث افزوده شده و تفاسیر ناصوابی با تکیه بر این دو عبارت، از جانب مفسران اهل سنت صورت گرفته است.

خداوند متعال در قرآن کریم برای القای پیام ها و مقاصد الهی، آیات خود را بر اساس روش ها و قالب های گوناگونی نازل کرده است. برای مثال، اخلاق انبیا را به عنوان الگویی برای مخاطبان، تبیین میکند یا به اخبار و سرگذشت اقوام و ملل گذشته میپردازد. همچنین برخی از محاورات انبیا با سلاطین و حاکمان ستمگر را بیان میکند. یکی از قالب هایی که بدین منظور، مکرّر در قرآن به کار رفته، قالب «قصّه» است. بخش قابل توجهی از آیات قرآن را قصص قرآنی به خود اختصاص داده است.این مقاله با رویکرد تحلیلی به دنبال پاسخ سؤال اصلی مقاله است که تفسیر علّامه طباطبائی از قصص قرآن با سایر مفسّران چه تفاوت هایی دارد؟ موضوعاتی همچون بیان ولایت الهی، تأویل حوادث و وقایع، عبرت پذیری، بیان سنّت های الهی، و تسلّی بخشیدن به پیامبر صلیالله علیه و آله و امت ایشان از مهم ترین اهداف قصّه های قرآنی در دیدگاه علّامه طباطبائی است. تأکید بر واقع نمایی قصص قرآن، تبیین زوایای قصص، کشف ویژگیهای شخصیتی قهرمانان قصص، مراجعه به سایر آیات و سوره ها در تفسیر قصص، ارائه تفسیر دقیق با استناد به ظاهر آیات، نقد توضیحات کتب مقدس از قصص قرآنی، و تبیین صحیح روش انبیا، از ویژگیهای تفسیر المیزان در تفسیر قصص قرآن است.

یکی از مسائل مهم در مطالعه تطبیقی ادیان، یافتن نسبتی است که بین تورات و زبور و انجیل مذکور در قرآن با تورات و زبور و انجیل موجود در زمان پیامبر (ص) وجود دارد. در همین راستا میزان مطابقت نقل قول‌های قرآن از تورات و زبور و انجیل با محتوای کنونی کتاب مقدس و جایگاه تورات و زبور و انجیل در نزد دانشمندان مسلمان حائز اهمیت است.مطالعه یادکردهای قرآن از تورات و زبور و انجیل نشان می‌دهد که قرآن، هر جا از این کتب یاد کرده، به نیکی یاد کرده ‌است. معرفی تورات و زبور و انجیل به عنوان سه کتاب الهی، ایمان به آنچه از قبل نازل شده، ایمان به آنچه به اهل کتاب فرو فرستاده شده و معرفی قرآن و رسول اکرم (ص) به عنوان تصدیق کننده آنچه با بنی اسرائیل است، از جمله شواهد این ادعا هستند.مطالبی که قرآن از این سه کتاب نقل کرده ‌است همچنان در آن‌ها وجود دارد. این نکته از طرفی حقانیت قرآن در این نقل قول‌ها و از طرف دیگر عدم تغییر و تحریف این سخنان را در تورات و مزامیر و انجیل نشان می‌دهد. همچنین وجود مطالبی مشترک در قرآن و کتاب مقدس درباره موسی (ع)، داود (ع) و عیسی (ع) و نیز وجود پیام‌هایی مشابه در این دو کتاب بیانگر این است که هر دو از منبعی واحد سرچشمه گرفته‌اند.حجم قابل توجه استنادات به تورات و زبور و انجیل در کتب اسلامی نشان می‌دهد که گروهی از دانشمندان مسلمان از گذشته تا کنون نسبت به این کتب اهتمام داشته و برای آن‌ها جایگاهی خاص قائل بوده‌اند.

در دین اسلام تبرّی ، به عنوان یکی از فروعات دین مورد تأکید ویژه قرار گرفته است. اهمیت این مسأله در قرآن و آموزه های دین، شناخت دشمن را برای ما ضروری می‌نماید. بر این اساس، معنی شناسی واژه ی عدو، یکی از راه‌های رسیدن به این شناخت و کشف مولفه های معنایی دشمن در قرآن است.معنی شناسی، شیوه ای نو و البته کارآمد در فهم مقصود قرآن پیرامون موضوعات مختلف است؛ که با در نظر گرفتن بافت کلامی و موقعیتی و بررسی روابط همنشینی، جانشینی و تقابل میان واژه ی کانونی و سایر واژه های یک حوزه ی معنایی، در پی کشف معنای واژه های کانونی در قرآن است. واژه ی "عدو" و مشتقات مختلف آن، در مجموع 106 بار در قرآن به کار رفته است؛ که 69 مورد از این تعداد، در کنار واژه های همنشین، همنشین همنشین و نیز واژه های مقابل آن، حوزه ی معنایی "عدو" را تشکیل می دهد.بر اساس معنی شناسی واژه ی"عدو" در قرآن؛ انکار و نافرمانی خدا و رسولان الهی، تجاوز، عدم صداقت، استهزاء و تکبر از مولفه های معنایی دشمن می باشند. از سوی دیگر؛ کمک و یاری، محبت، هدایت، معرفت حق و تواضع در برابر آن، مولفه هایی است که دشمن فاقد آن است و به عبارتی با مفهوم دشمن در تقابل است. همچنین، در حوزه ی معنایی عدو، آن چه بیش از همه مورد دشمنی قرار دارد دین(خدا، رسولان الهی و مومنین) است و فرعون، یهود، منافقین، شیطان و ...نمونه هایی از دشمن می باشند که از درون و بیرون جامعه ی دینی را تهدید می کنند.با عنایت به وجود واژگانی چون، خصم و شنآن در قرآن که به معنای دشمن می باشند؛ واژه ی "عدو"، بخشی از معنای دشمن در قرآن را بیان می کند. و برای فهم کاملمعنای دشمن در قرآن، نیازمند معنی شناسی واژه های گفته شده، هستیم.کلیدواژه ها: عدو، ولایت، مودّت، دشمن شناسی، معنی شناسی، روابط همنشینی، روابط تقابلی، مولفه های معنایی.

در میان اقوام عرب، کنیه‌ و لقب، جایگاه ویژه‌ای در معرفی فرد دارد و اطلاعات زیادی از فرد مورد نظر را در اختیار دیگران قرار می‌دهد. علی (ع)، صحابه بزرگ پیامبر (ص) و وصی اوست که بسیاری از القاب و کنیه‌هایش از طرف شخص رسول خدا (ص) به او اعطاء شده و بیانگر فضائل و مناقب اوست. دشمنان آن حضرت، در راستای منزوی کردن هرچه بیشتر این شخصیت طراز اول اسلام، برخی از القاب او را به نفع دیگران مصادره کردند و برخی دیگر از القاب را کم ارزش جلوه دادند. همچنین در مورد برخی از کنیه‌های آن حضرت تحریف را بجایی رساندند که ارزش را به ضد ارزش تبدیل نمودند و کاری کردند که خطباء جمعه با بهترین و محبوب‌ترین کنیه در نزد علی (ع) به آن حضرت دشنام دهند و به تحریف معنای کنیه‌ها و القاب او اقدام نمایند.در این پایان‌نامه به لطف الهی به تبیین برخی از این کنیه‌ها و القاب و اوصاف که در منابع اهل سنت مشوش و غبار آلود جلوه داده شده، می‌پردازیم تا به تصویری روشن و واقعی از این القاب و اوصاف دست یابیم.

احادیثی با موضوع ارتداد صحابه در صحیحین آمده است. نظر به حساسیت مفهوم ارتداد فقهی و همچنین کاربرد این مفهوم درباره صحابه بررسی دلالی روایات با نظر به آراء شارحان اهل سنت امری ضروری به نظر می رسد. همچنین تعارض این روایات با ادله عدالت صحابه اهمیت آن را دوچندان می نماید.در پژوهش حاضر ضمن بررسی مفهوم ارتداد و صحابه این نتیجه حاصل شد که ارتداد دارای دو معنی اصطلاحی و لغوی است که در زبان عرب، آیات و روایات هر دو معنی به کار رفته است. کاربرد معنی لغوی در بحث جاری می تواند مفهوم فسق و نه کفر را برای اصحاب اثبات نماید. صحابی نیز به معنی فردی است که با پیامبر به مقداری معاشرت نماید که از دید عرف به او معاشر بگویند. نیز در بررسی آراء اهل سنت توجیه های آن ها در دو زمینه خلاصه گشت. زمینه اول که شامل دوازده نظر است، وجوه معنایی کفر و زمینه دوم که شامل نه نظر است مصداق اصحاب در روایات ارتداد است. همچنین در بررسی معیارهای تعیین قلمرو مرتدان فزونی حجم مرتدان و شمول این روایات بر برخی از بزرگان مهاجر و انصار دانسته شد.سپس به بررسی پیش فرض های شارحان اهل سنت پرداخته شد که دو موضوع ارتداد در معنی لغوی و اصطلاحی و عدالت صحابه مورد بررسی قرار گرفت که در نتیجه امکان معنی لغوی ارتداد به معنی فسق مورد تایید و عدالت صحابه مورد نقد قرار گرفت. نهایتا با بررسی توجیه های اهل سنت مشخص گشت که کفر در روایات ارتداد مرادف با ضلالت است. هم چنین درباره مصداق اصحاب در روایات ارتداد می توان این روایات را شامل کسانی دانست که به نوعی دارای انحراف گشته اند. این دسته می توانند از اصحاب معروف و برجسته نیز باشند که مبتلا به ارتداد، انجام کبیره، نفاق یا بدعت گشته اند.