جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مصادر روایی اهل ‌سنت، روایتی مبنی بر جدل امام علی (ع) با پیامبر (ص) نقل شده است. بنا بر مضمون روایت، پیامبر (ص) قصد بیدار کردن امام علی (ع) را برای نماز شب داشتند؛ امّا با پاسخ جبرگرایانه امام علی (ع) مواجه می‌شوند که در نهایت منجر به آزار و اذیت پیامبر (ص) می‌شود؛ لذا بررسی و ارزیابی این روایت امری ضروری به نظر مى‌رسد. تفرد ابن‏شهاب زهری در نقل آن، تخریب امام (ع) توسط دو امام دیگر، بی‌ادبی و جسارت نسبت به پیامبر (ص)، پاسخ جبرگرایانه امام علی (ع)، آزار و اذیت پیامبر (ص) و روی برگرداندن ایشان از امام علی (ع)، تعارض با عصمت امام علی (ع) و سیره عبادی ایشان، تعارض با شأن نزول آیه در کنار ادلّه و شواهد متعدد دیگر از جمله عواملی هستند که احتمال جعلی و ساختگی بودن این روایت را تقویت می‌کند.

پیوند ناگسستنی حدیث و تاریخ، زمینه‌ساز کارایی هر یک در سنجش دیگری به شمار می‌آید. در این راستا، کاوش‌های حدیث‌پژوهان و تاریخ‌پژوهان، دربردارنده گزاره‌های ناهمسازی در ترسیم هویت معاویه، نخستین حاکم اموی است. در پژوهش حاضر با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی، با تاکید بر فرآیند معناپردازی در بستر اجتماع و فرهنگ، این پرسش اصلی مطرح شده است که در نامه‌های امام علی (ع) به معاویه، از مجموعه نشانگان زبانی و محتوایی، چه نشانه‌هایی برای ترسیم شخصیت معاویه به کار گرفته شده و بر اساس این مجموعه نشانگان، هویت دینی و تاریخی معاویه چگونه قابل شناسایی است؟ از منظر نگارندگان، نامه‌های امام علی (ع) دارای ظرفیت بسیار مناسبی برای بررسی‌های نشانه‌شناسی اجتماعی است و بازتاب روشن و جامعی از مسائل عصر امام (ع) ارائه می‌دهد. حضرت علی (ع) با بهره‌گیری از نشانه‌های اجتماعی در جنبه‌های مختلفی، به تحلیل رمزگان هویتی معاویه پرداخته و با عرضه یک نظام بازنمایی هویتی، زمینه دستیابی مخاطبان به تصویر روشنی از هویت معاویه را فراهم نموده است. بررسی گویای آن است که گزینش‌های هدفمند امام (ع) در نامه‌های نهج البلاغه، از نشانگان دینی، نشانگان فرهنگ عربی و نشانگان ادبی، خوانش نوینی از رخدادهای تاریخی ارائه می‌دهد و منبع موثقی برای سنجش گزاره‌های متناقض تاریخی محسوب می‌شود.

دگراندیشان دینی و نقدهای آنان بر سنت اسلامی، یکی از موضوعات بسیار مهم در مطالعات اندیشه اسلامی معاصر است. از آنجا که این گروه، داعیه مبارزه با خرافات را دارند لذا بسیاری از باورهای شیعی را به دلیل تعارض با قرآن، باطل و مردود معرفی کرده اند. مساله این مقاله این است که این جریان با تمسک به آیات متعددی از قرآن تلاش دارند که تئوری امامت شیعی را به چالش بکشند و آنرا باوری مخالف قرآن معرفی نمایند. در این مقاله تلاش می شود با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد قرآنی- کلامی، سه اشکال اساسی این دگراندیشان بر امامت، بررسی و نقد شوند. یافته این مقاله این است که استنادات دگراندیشان به قرآن، در نقد امامت منصوص، اثبات کننده ادعای آنان و نافی عقیده امامیه به امامت نیست. روش ما در پاسخگویی، استفاده از مقبولات مستشکل و بهره برداری از اقرارهای آنان در نقد و بررسی اشکال است که چنین روشی تاکنون در نقد شبهات این عده، سابقه نداشته است.

نشانه – معنی­شناسی با پشت سر گذاشتن، نشانه‌شناسی ساختارگرا که قائل به رابطه‌ای دوسویه و پدرسالارانه بود، وارد مرحله‌ای جدید شد که در آن، کنشگر گفتمانی، پیوسته مرزهای معنایی را جابه‌جا می‌کند. درنتیجه نشانه‌ها به‌جای داشتن ساختار وارد فرآیند می‌شوند؛ بر این اساس، ثبوت معنایی و انجماد نشانه‌ها جای خود را به نشانه‌های سیال، متکثر و پویا می‌دهند. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی شکل‌گیری گفتمان در خطبه نهم نهج‌البلاغه بر مبنای بُعد حسی ‌- ادراکی گفتمان و انعکاس آن در ترجمۀ سیدعلی موسوی گرمارودی نشان داده شد تا صحت و نقص و چگونگی ترجمۀ نشانه ‌- معناهای حسی در دالان ترجمة یاد شده برای رسیدن به راهروی معنایی متناسب با متن مبدأ، مشخص شود. یافته‌های پژوهش این نکته را نشان می‌دهد که توجه به بُعد نشانه – معنی­شناسی در دالان ترجمه، باعث شناسایی ارزش معنایی دال‌ها و انتقال درست آن‌ها می‌شود. امری که در ترجمۀ گرما رودی علی­رغم محاسن زیادش کمتر مدنظر قرار گرفت است.

توسل به زور در دو حوزه خارجی و داخلی قابل‌طرح است. قاعده ممنوعیت توسل به زور علیه دولت خارجی در حقوق بین‌الملل معاصر به‌خوبی تثبیت شده است و دولت‌ها حق ندارند جز در خصوص دفاع مشروع و یا مجوز شورای امنیت، علیه دولت دیگر به زور متوسل شوند. بنابراین توسل به زور ابتدایی (در برابر توسل به زور در مقام دفاع مشروع) اگر بدون مجوز شورای امنیت صورت پذیرد، اقدامی متخلفانه و خلاف مقررات حقوق بین‌الملل می‌باشد. در عرصة داخلی، توسل به زور حکومت ولو ابتدایی علیه شورشیان و مخالفان مسلح در نظام حقوق بین‌الملل موضوعه فعلی، امری پذیرفته شده است و منعی در این ارتباط در منشور ملل متحد وجود ندارد. در رویه دولتها نیز توسل به زور علیه مخالفان مدنی نیز به کرات مشاهده شده است. عملکرد امام علی(ع) ازجمله در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان نشان از آن دارد که امام جز در مواردی که شورشیان عملاً وارد جنگ نشده بودند، از توسل به زور علیه آنان اجتناب کرده است. به‌عبارت‌دیگر، رویه امام علی(ع) نشان از تحمل و تسامح بیشتر آن حضرت نسبت به مخالفان داخلی در مقام مقایسه با عملکرد فعلی دولت‌ها و مقررات فعلی حقوق بین‌الملل موضوعه دارد.

حقوق بشردوستانه، از موضوعات مهم جهان معاصر بوده و ازجمله دست­آوردهای بزرگ قرون نوزدهم و بیستم در نظام حقوق بین­الملل به‌­شمار می­رود. حمایت و لازم­الاجرا شدن آن، پس از تصویب نمایندگان کشورهای مختلف در سطح جامعۀ جهانی، نهادهای مردمی و بین­المللی، صورت گرفت. حمایت از غیرنظامیان؛ همانند اسیران، مجروحان، بیماران، فراریان، زنان، کودکان، سالمندان و احترام به اجساد مردگان، ممنوعیت قحطی و گرسنگی­دادن به نظامیان و غیرنظامیان و به­کارگیری سلاح­های مخرب غیرمجاز، ازجمله قواعد و مصادیق حقوق بشردوستانه هستند که از جنگ و درگیری­ها نظامی نشأت می­گیرند. در پژوهش پیش­رو که به­روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته، موارد فوق از منظر امام علی(ع) با محوریت کتاب گرانسنگ نهج­البلاغه، مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته است. به‌طورکلی حضرت علی(ع) چه در غزوات صدر اسلام و چه در زمان حکومت خودشان در جنگ­های جمل، صفین و نهروان، علی­رغم تفکر ایشان بر دعوت به صلح، نهایت توجه به رعایت حقوق افراد غیرنظامی حتی نظامی و توجه به عدم­ ایجاد خسارت داشتند. هرچند برخی از مسائل حقوق­ بشردوستانه که در اسناد بین­المللی تحت عناوین و اسامی مختلف یاد می­شود، صراحتاً به همان عنوان در کلام حضرت وجود ندارد، ولی با قیاس اولویت و وحدت ملاک، می­توان از برخی توصیه­ها و رفتارهای امام(ع) استنباط کرد.

جنگ نرم یکی از پیچیده‌ترین و کارآمدترین روش‌های تهاجمی علیه ارزش‌های هر نظامی است. به همین جهت در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به واکاوی سخنان امام علی(ع) در نهج‌البلاغه پرداخته شده است؛ تا مکانیزم عملیات نرم براساس حوادث تاریخی دوران آن حضرت کشف شود و راهبردی تقابلی بر مبنای عملکرد ایشان ارائه گردد. براساس مضامین سخنان امام(ع) در نهج‌البلاغه هر جنگ نرمی چهار رکن اساسی دارد؛ رکن اول طراحان جنگ نرم، رکن دوم ابزار و محتوا، رکن سوم کارگزاران و مجریان(نیروی اجتماعی)، رکن چهارم زمینه‌ها و بسترهای شکل‌گیری. در نهایت طراحان عملیات نرم با به‌کارگیری روش­هایی نظیر تحریف حقایق، ایجاد اختلاف و تفرقه، استفاده از مقدسات، بهتان و جعل سند و غیره به اجرای عملیات نرم می‌پردازند. به‌منظور مقابله با روش­های فوق‌الذکر، امام علی(ع) با بهره‌گیری از ابزار و روش‌های حق، اقناع و توجیه سیاسی، عزل کارگزاران ناصالح، مواجهه قهرآمیز، حلم و مدارا، بینش­دهی و گزینش سیاسی، راهبرد تقابلی- صیانتی مبتنی بر بسترسازی جهت قرب الهی را اتخاذ کردند.

موضوع مقاله، معیارهای اعتقادی شناسایی حقّ‎ از باطل در کلام امیرالمؤمنین علی(علیه‎السلام) در نهج‎البلاغه است. تبیین موضوع که به روش تحلیلی ـ توصیفی انجام گرفته، با پاسخ‎گویی به این پرسش که معیارهای اعتقادی حقّ‎ چیست و ویژگی‌های آن در بازشناسی از باطل کدام است، صورت گرفته است. دست یابی به ملاکی جامع در تشخیص حق از باطل و ترویج فرهنگ علوی و کاربردی کردن آموزه‎های نظری امیرمؤمنان(علیه‎السلام) در عرصه های مختلف زندگی از اهداف مهم این نوشتار است. از داده‎های اصلی مقاله، بیان همسویی قرآن، سیره پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل‎بیت(علیهم‎السلام)، صراط مستقیم، وحی، فطرت و عقلانیت با حقّ‎ در نهج‎البلاغه است و این شناسایی با توجه به در هم‌تنیدگی مصادیق حقّ‎ و باطل و ظرافت موجود در بازشناسی معیارهای حق از ویژگی‌ها و مختصات آن دشواری‌هایی دارد که با کنکاش در مستندات موجود در مجموعه شریف نهج‎البلاغه، میسر می‎گردد.