جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام علی (علیه السلام) در خطبه ای از نهج البلاغه به توصیف ساختمان بدن مورچه و ملخ پرداخته و همگان را به تفکر در خلقت این موجودات به عنوان نشانه ای از عظمت خداوند دعوت می نمایند. بررسی معروفترین تفاسیر نهج البلاغه از قرن ششم هجری تا زمان حاضر نشان می دهد که بیان امام در رابطه با ساختمان بدن این دو حشره هیچ گاه بطور دقیق و از منظر علم حشره شناسی مورد بررسی و تفسیر قرار نگرفته است. همانطور که ایشان در قسمتی از خطبه مذبور بیان می دارند، تفکر در خلقت این حشرات موجب درک بهتر عظمت خالق آنها می شود. در مقاله‌‌ی حاضر بیان امام (ع) از این دو حشره بررسی و تحلیل خواهد شد تا عظمت آفرینش این دو حشره برای نخستین بار از دیدگاه علم حشره شناسی روشن گردد. بررسی ها نشان می دهد که ایشان بسیار دقیق و همانند یک حشره شناس خبره ساختمان بدن این دو حشره را شرح می دهند. آن حضرت پس از اشاره به بخش هایی از ساختمان بدن مورچه، به وجود گوش در سر این حشره اشاره می فرمایند. بررسی ها نشان داد که بیان آن حضرت سال ها پیش از شروع مطالعات علمی روی این حشره و کشف اندام تولید صدا در یک گونه از مورچه هاست. همچنین آن حضرت در توصیف خلقت ملخ، به وجود گوش مخفی در بدن ملخ اشاره می فرمایند. این نکته نیز از دیدگاه علم حشره‌شناسی بسیار دقیق بوده و سال‌ها پیش از شروع مطالعات حشره‌شناسی روی بدن ملخ بیان‌شده است.

این پژوهش با تأسی از نامه های امام علی (ع) در نهج البلاغه بدنبال کشف و شناسایی شاخص ها و ویژگیهای رهبری خدمتگزار از دیدگاه ایشان است تا نتایج آن پاسخی به ابهامات موجود در زمینة چیستی رهبری خدمتگزار باشد. پژوهش حاضراز حیث هدف یک پژوهش بنیادی با راهبردِ روش تحلیل مضمون و شبکة مضامین است.یافته های تحقیق به شناسایی 3 مضمون غالب، 11 مضمون فراگیر ، 45 مضمون سازمان دهنده، 119 مضمون اصلی و 87 مضمون فرعی منتج گردید. یافته های تحقیق نشان دادند که رهبری از منظر امام علی (ع) مقوله ای است که بر سه اصلِ معرفت، ایمان و عمل استوار است. عمل و رفتار رهبری نیز دربرگیرندة شش حیطة خدامحوری، عقل محوری، بصیرت محوری، اخلاق محوری ، خدمت محوری و فرایند محوری می باشد. شیوة رهبری امیر مؤمنان (ع)، رهبری خدمتگزارِ مبتنی بر ایمان و معرفت الهی است وخدمت و خدمتگزاری در شیوة رهبری ایشان به عنوان نقطة کانونی تمرکز در تربیتِ پیروان، بویژه رهبران ، مدیران و کارگزاران محسوب می گردد.

اقتصاد زبانی یک فعالیت ذهنی - زبانی است که ذهن برای ارائه مفاهیم و معانی مورد نظر از کمترین سازه های زبانی با استفاده از الگوهای بیانی بهره م یگیرد؛ به عبارتی دیگر، همانیاد می شود. این اصل زبانی به اصولی « اصل کم کوشی » اصلی است که از آن با عنوان مانند: اصل اشتقاق، همنشینی، جانشینی و ایجاز اشاره دارد که تمامی این موارد پیشینة کهن در زبان و ادبیات عرب دارند. اقتصاد زبانی در نه جالبلاغه به عنوان یکی از شاهکارهای ادبی متون دینی، به وفور دیده میشود. حضرت عل ی(ع) برای انجام مکاتبات سیاسی، دینی و همچنین برای بیان وصیت نامة خود از این اصل زبانی استفاده نموده که هدف ایشان عدم اطناب ب یمورد و رساندن پیام بدون ایجاد دوگانگی در ذهن مخاطب می باشد. هدف از این پژوهش بررسی اقتصاد زبانی نامه های نهج البلاغه بر اساس نظریة نقش گرایی هلیدی با استفاده از رویکرد توصیفی - تحلیلی می باشد. یافته های این پژوهش بیانگر آن است که ادبیات و بلاغت هدف اصلی حضرت علی (ع) در نامه هایشان نبوده بلکه ایشان جهت ماندگاری و حفظ سریع پیام در ذهن مخاطب و همچنین انتقال مفاهیم مهم حکومتی، وصایا و سفار شهای خود از اصل کم کوشی بهره و آن را در تمامی سطوح و لای ههای زبانی نام هها به کاربرده اند تا برونده انرژی چه ذهنی و چه فیزیکی به حداقل رسیده و مخاطب اصل پیام را به درستی دریافت نماید.

این پژوهش باهدف بررسی جایگاه اندیشه ورزی در قرآن و نهج‌البلاغه انجام‌شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بود که از روش تحلیل و استنتاج استقرائی استفاده‌شد. جامعه اصلی پژوهش نهج‌البلاغه (خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها) و قرآن بود و نمونه پژوهش نیز برابر جامعه یعنی کل قرآن و نهج‌البلاغه بود. ابزار گرداوری داده نیز فیش‌برداری بود. یافته‌ها نشان می‌دهند به استناد آیات قرآن کریم و احادیث وارده از سوی ائمه به‌خصوص امیر المومنین علی (ع) در کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه توجه خاصی به تفکر و اندیشه ورزی داده‌شده و می‌بایستی بر همه امور و وجوه زندگی فرد و جامعه تفکر و اندیشه ورزی حاکم باشد. لذا موضوعات اندیشه ؛ روش‌های پرورش اندیشه و راههای اندیشه ورزی در قرآن و نهج‌البلاغه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.

بر اساس نظریه بینامتنیت، هر متن ادبی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و باز خوانشی از آثار ادبی پیش از خود یا معاصر با خود است. نهج البلاغه از هنگام ظهور تاکنون ، همواره به عنوان یکی از منابع مهم و کلیدی ادبای عرب به شمار میرود. محمد بن ادریس شافعی از عالمان و فقیهان قرن دوم هجری و پیشوای مذهب شافعی است که بسیاری از مفاهیم حکمی و اخلاقی را به لباس نظم درآورده است. وی با توجه به عشق و ارادتش به علی (ع) که از یک سو قافله سالار شعر و ادب بوده و از دیگر سو وامدار حکمت الهی و قرآنی است، سخنان حکیمانه آن حضرت را در لایه های اشعار خود جا داده است. در این پژوهش به روش تحلیلی - توصیفی و با استقراء الفاظ و مضامین گهربار نه جالبلاغه، ضمن بررسی اشکال مختلف اثرپذیری شافعی از کلام امام علی (ع)، نشان می دهیم که وی علاوه بر ارادت و اخلاص ویژه به ساحت آن امام (ع)، مانند بسیاری دیگر از ادیبان و شاعران عرب و ایرانی، سیراب از سرچشمه زلال حکمتهای آن حضرت شده است. یافتههای این پژوهش گویای آن است که در دیوان شافعی و نثر وی، انواع مختلفی از اثرپذیری تصویری، لفظی و معنایی از نهجالبلاغه به چشم میخورد.

این جستار به دنبال آن است تا یک روایت پیوسته از شخصیت عبیده بن عمرو سلمانی و مواضع او در نبرد صفین ارائه نماید. تاکنون پژوهش مستقلی در این زمینه صورت نگرفته و گزارش‌های موجود پراکنده و دارای تعارض است. پژوهش کتابخانه‌ای حاضر به روش مطالعه تاریخی و توصیفی، اسنادی تنظیم شده و گونه‌های منابع فریقین مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل گویای آن است که دلیل تعارض اخبار، تصحیف و بی‌توجهی نویسندگان نسبت به نظام اجتماعی و قومی عرب و برخی جانب داری ها بوده است. آنچه روشن است این‌که آراء و اندیشه‌ عبیده و مواضع او در نبرد صفین تحت تأثیر برخی از صحابه و شرایط حاکم بر عراق است. ترجیح عبیده برای جهاد با کفار و جدایی او از امام علی(ع)، در تفرقه سپاه عراق و فرجام نبرد اثر گذاشت و با قراین موجود نمی‌توان او را از رجال شیعه به شمار آورد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش روابط بین‌فردی و سرمایه روان‌شناختی در ایجاد امنیت روانی انجام شده است. این پژوهش با روش تحلیل‌محتوای کیفی و کاربست نرم افزارMAXQDA به ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻫﻤﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه امنیت روانی در نامه‌های امام علی به کارگزاران پرداخته است. انتخاب نامه‌ها از میان کلام حضرت به عنوان داده‌های پژوهش از این‌روست که نامه‌ها اسنادی ثبت‌شده‌اند و از قابلیت اعتماد بالایی در تاریخ‌نگاری برخوردارند به ویژه اینکه بعد از انتخاب آن‌ها به عنوان جامعه‌ آماری بر اساس صحت سند، قدمت آن و .. اعتباریابی شده‌اند. این نامه‌ها در نرم‌افزارMAXQDA کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات موجود در بین آن‌ها تحت عنوان مقوله‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. بر اساس فراوانی مضامین مقوله امنیت‌بخشی و مقایسه آن با دیگر مقوله‌ها جایگاه امنیت‌بخشی در کلام حضرت مشخص گردیده است.حضرت در ایجاد و حفظ امنیت روانی کارگزاران از روابط بین‌فردی موثر، بیشتر بهره برده‌اند تا سرمایه روان‌شناختی. ایشان در روابط بین فردی بیشتر از حوزه های مهارتی موثر بر آن بهره برده‌اند تا عوامل موثر بر آن. از میان مهارت‌ها و عوامل موثر بر روابط بین‌فردی، برقراری اعتماد در روابط بین‌فردی و احترام گذاشتن، هرکدام با اختصاص 50 درصد از مضامین به خود، بیشترین اهمیت را در مبانی نظری حضرت به خود اختصاص داده‌اند و در میان مولفه‌های سرمایه‌ی روان‌شناختی، حضرت بیشترین اهمیت را در تقویت خودکارآمدی کارگزاران دانسته‌اند؛ چراکه این مولفه 63.33 درصد از مضامین را به خود اختصاص داده است.

در این مقاله احادیث نهج‌البلاغه به منزله تفسیر قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته‌اند و با استفاده از سخنان امام اول شیعیان علی علیه‌السلام منظومه‌ای اخلاقی صورت‌بندی شده که مبتنی بر مشترکات انسانی است تا پاسخگوی روابط فرادینی و فرافرهنگی در عصر ارتباطات باشد. این اصول اخلاقی بر مبانی مشترک انسان‌شناختی مانند پاک‌ نهادی، برادری و برابری افراد بشر، پایه‌گذاری شده‌است تا زمینه‌های مشترک اخلاقی مانند رحمت، وحدت و عدالت فراهم شود و سپس اصول «اخلاق مسالمت» به گونه‌ای صورت‌بندی گردد که در هر یک از اصول، همه زمینه‌های مشترکِ زیست اخلاقی و نیز همه مبانی انسان‌شناسانه، حضور داشته ‌باشند تا نظام اخلاقی منسجمی برای ارتباطات مسالمت‌آمیز میان «امت انسانی واحد»شکل گیرد. در این نوشتار با تمرکز بر آموزه‌های نهج‌البلاغه: اول) انسان‌شناسیِ مبتنی بر اشتراکات فطری بشر به‌عنوان ریشه اصلی اخلاق مسالمت، تبیین و صورت‌بندی می‌شود؛ دوم) زمینه‌های مشترک اخلاق مسالمت بر مبنای انسان‌شناسی فطری امام علی ترسیم می‌شود؛ سوم) مجموعة نظام‌مند اصول اخلاق مسالمت از نهج‌البلاغه اخذ می‌شود به‌گونه ای که هر یک از اصول، در بطن خود حامل زمینه‌های مشترک اخلاقی و مبانی انسان‌شناختی در کلام علوی باشد.

ابن حجاج بغدادی، شاعر امامی مذهب قرن چهارم و سُراینده قصیده «الفـائیّـة» میباشد. وی با عضدالدوله بویهی و شریف مرتضی معاصر بوده است. کتاب الـدُّر النَّـضیـد تألیف سید بهاءالدین علی بن عبدالحمید الحسینی، برای نخستین بار روایتی را در مورد مناسبت و زمان خواندن قصیده «الفـائیّـة» توسط ابنحجاج گزارش میکند، که بیش از آنکه به یک رخداد تاریخی نزدیک باشد به داستانی ذهنی میماند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی در مقام آن است که به نقد روایت مذکور بپردازد. با توجه به سن اندک شریف مرتضی، دلخوری سید مرتضی از عضدالدوله، عدم ذکر روایت الـدُّر النَّـضیـد در مصادر تاریخی، آشفتگی در روایت، عدم اعتبار خواب نزد شریف مرتضی، مردود بودن فحاشی در منطق اهل البیت(علیهم السلام)، روشن میشود روایت کتاب الـدُّر النَّـضیـد که به منظور ترسیم جایگاهی رفیع برای ابنحجاج نزد امیرالمؤمنین و ائمه اطهار(علیهم السلام) و مقدسنمایی شخصیت وی، برای نخستین بار گزارش شده است؛ فاقد اعتبار تاریخی کافی و محل تردید، بلکه مردود است؛ و در نتیجه عذرخواهی شریف مرتضی از ابن حجاج پذیرفتنی نیست.