جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان‌ها فطرتاً طالب لذت و خوشی هستند و از رنج، گریزان. این جستار به مدد «روش توصیفی»، دیدگاه علامه جوادی آملی دربارۀ لذت، چیستی و چندگونگی آن و آسیب‌شناسی و موانع ادراک آن را تبیین کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که آیت‌الله جوادی، لذت را «ادراک ملایم» می‌داند و از آن‌جا که ایشان پیرو مکتب ملاصدرا است، لذت را امری وجودی می‌داند، نه همچون برخی از فلاسفه که فقدان درد را لذت دانسته‌اند. ایشان بر این باور است که شناخت و رفع حجاب‌ها و موانع ادراک لذات برتر، به انسان کمک می‌کند که زیست اخلاقی توأم با بهجت و سرور داشته باشد؛ چراکه رسیدن به لذت و خوشی، مستلزم نیل به کمال حقیقی و رسیدن به قرب ذات کبریایی حضرت حق است. آیت‌الله جوادی آملی با تبیین لذت و موانع ادراک آن، قصد عبور از لذات جسمانی به لذات روحانی و قرب الهی را دارد؛ چیزی که در فلسفه‌های گذشته چندان مدنظر نبوده است. مطابق نگرش وی، بین ادراک لذات با قوای ادراکی و عوالم متعدد، ارتباط وجود دارد؛ به گونه‌ای که لذت حسی با ادراک در قوۀ حس و عالم ناسوت مرتبط است، و هر چه سطح ادراکی انسان بالاتر رود، ادراک و نوع لذت نیز برتر از آن عالم خواهد بود. از سوی دیگر، نشان داده می‌شود که ایشان دربارۀ درک هر چه بیش‌ترِ لذات برتر و پایداری آن‌ها معتقد است که اگر انسان در شناخت صحیح مصادیق لذت‌ها و رفع موانع آن‌ها تلاش کند، به لذت‌های پایدار و برتر می‌رسد. مقاله پس از بیان تعریف لذت با نگاه ویژۀ صدراییِ ایشان، آن را از چهار جهت مختلف «فعل و انفعال»، «تعلق به نشئۀ طبیعت یا آخرت»، «مطابقت با واقع»، و «میزان ادراک» تقسیم کرده است. با در نظر گرفتن دیدگاه‌های مختلف، می‌توان موانع و حجاب‌های ادراک لذات برتر را نیز این‌گونه برشمرد: «ظلمانی»، «نوری»، «مستور»، «باطن»، «متقابل»، «خودی»، «معرفت نفس»، و «شهود». پس از تعریف، چندگونگی لذت، و موانع درک آن، مقاله در بحث پایانی، به آسیب‌شناسی شناخت مصادیق حقیقی لذت پرداخته و عوامل «عدم تهذیب نفس» و «جهل» را مهم‌ترین موانع درک برشمرده است.