جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام حسین% اسطورۀ انسانیت است. شاعران در طول تاریخ، ابعاد وجودی آن حضرت را از منظر معرفت‌شناختی بررسی کرده‌اند و درضمن گفتمان‌های حماسی‌ - ‌رزمی، تراژیک و عرفانی از ایشان در جایگاه الگویی دینی ‌ـ ‌تاریخی و پرچم‌دار نهضتی بزرگ یاد کرده‌اند. مقالۀ حاضر با شیوه توصیفی‌ ـ ‌تحلیلی براساس نظریۀ «استعارۀ مفهومی» نگاشته شده و شخصیت امام حسین% را در شعر معاصر عربی با ذکر نمونه‌‌های برجسته و با مطالعه موردی قصیدۀ «العوده الی کربلاء» اثر احمد دحبور، نیز اشعار سمبلیک ادونیس، «مرآه الشاهد»، «مرآه الرأس» و «مرآه لمسجد الحسین»، بررسی کرده است. هدف از این تحقیق بیان این نکته است که شاعران معاصر با کاربست تکنیک‌های استعاری زبان، شخصیت امام حسین% را از متن تاریخ و دین برانگیخته‌اند تا از یک منظر درسایۀ آن، به نکوهش قدرت‌های سرکوب‌گر و استبدادی حاکم بر جهان، خاصه جهان عرب بپردازند و از منظری دیگر، امام حسین% را به مثابۀ وجودی پویا و حاضر در پیوند با مسائل روز دنیا مطرح سازند. نتیجۀ حاصل از نگارش که از تناظرهای متقابل شخصیت امام حسین% و انسان معاصر حاصل شده، این است که تنها راه آدمی برای تغییر شرایط ناگوار حاکم بر جهان و تثبیت هویت خویش دربرابر انواع تهاجم حکومت‌های جبار، تأسی به شخصیت امام حسین% و قیام علیه باطل و شهادت در راه هدف است.

هدف پژوهش حاضر بیان روش‎های تربیت اخلاقی عرفانی در ساحت تربیت توحیدمدار با تکیه بر دعای عرفه، با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. سؤال پژوهش این است که روش‎های تربیت اخلاقی عرفانی در کلام و بیان حضرت امام حسینj در دعای عرفه چیست؟ یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد: 1. دعای عرفه از آغاز تا انجام بر مدار توحید ایراد شده و با وجود مضامین متکثر و متعدد یک متن جامع و به هم پیوسته در موضوع توحید و مشحون از دلالت‎های تربیتی است؛ 2. در منشور تربیتی دعای عرفه، روش‌های ویژه‌ای برای پرورش دادن و ربّانی شدن انسان مورد تأکید قرار گرفته، و در ساحت تربیت اخلاقی عرفانی مشتمل بر روش‌های تربیتی در خور توجه است؛ 3. روش‎های تربیت اخلاقی عرفانی دعای عرفه در دو زمینه خودتربیتی و دیگرتربیتی است. در این مقاله روش‎هایی که در هر دو زمینه کاربرد دارد مورد بررسی قرار گرفته است؛ 4. در این مقاله روش یادآوری نعمت‎های خداوند، روش تربیتی تضرع، روش تربیتی ایجاد امید، روش مثبت‎اندیشی، روش آخرت‎گرایی، روش التزام به اخلاق و روش محبت مورد بررسی قرار گرفته است.

همگام با سیر تاریخ تشیع و شکل‌گیری ادبیات سیاسی، مرثیه‌خوانی بر مصائب امامان معصوم (ع) به عنوان یکی از گونه‌های ادبی، در این بخش از ادبیات متعهد، خودنمایی کرده است و قیام امام حسین (ع) و حادثه عاشورا موجب شده است بسیاری از اندیشمندان و صاحبان ذوق و قریحه دنیای اسلام، قلم و خیالشان را صرف ترسیم و معرفی قیام آن حضرت کنند. سید موسی طالقانی، یکی از شاعران ادب عربی در قرن نوزدهم، کوشیده است با زبان هنری، باور عقیدتی خود را در قالبی از اندوه و خیال، رنگ جاودانگی ببخشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ضمن بررسی اشعار این شاعر در صدد پاسخ به این پرسش است که مضامین برجسته حماسه حسینی در شعر موسی طالقانی چیست و اصولاً وی به چه شیوه‌ای از موهبت‌های ادبی برای انعکاس تصویری شایسته از شخصیت امام حسین (ع)، خصوصاً حوادث عاشورا، بهره گرفته ‌است. نتیجه نهایی پژوهش نشان می‌دهد که او از عناصر طبیعی و میراث گذشتگان برای بیان عواطف و احساساتش بهره برده است.

این مقاله جستاری است دربارۀ مقتل الحسین موجود در تاریخ طبری که از جمله مقاتل برجای مانده و قدیمی است و همچون سایر کتب تاریخی و روایی از هجمۀ تحریفات عاشورایی مصون نمانده‌است، چنان‌که در بعضی از مطالب مربوط به حادثۀ عاشورا ما را در تردید قرار می دهد. گزارش طبری از قیام عاشورا برگرفته از روایت ابومخنف است که اکنون قدیم ترین مقتل موجود است. اما در عین حال این مقتل از آشفتگی های متنی رنج می برد؛ به‌طوری‌که گاه با وقایع مسلّم تاریخی ناسازگار است و گاه شأن امام معصوم مورد خدشه واقع شده‌است. این متن در قرن های بعد پایه و اساس نقل علمای شیعی قرار گرفته و از این رو هدف قیام عاشورا را تحت تأثیر قرار داده‌است. در این پژوهش کوشش شده‌است که به برخی از تحریفات مربوط به قبل از حادثۀ عاشورا اشاره شود و مطالب تاریخی و روایی آن مورد کندوکاش قرار گیرد.

شناخت تفکر و اندیشۀ امام حسین (ع) در واقعۀ کربلا به سبب تأثیر بر ذهنیت­ شیعیان اهمیت دارد. این مهم از منظر معناکاوی خطابه­‌ها که بازتاب اندیشۀ سیاسی ایشان است، امکان­‌پذیر است. خطابه‌­ها امکان آگاهی دقیق­‌تر نسبت به تفکر ایشان را در ارتباط با نقش سیاسی مردم ــ که یکی از مؤلفه ­های مهم در مبانی فکری اسلام و روشنگر جایگاه آنان در عرصۀ قدرت و سیاست است ــ فراهم می­‌کند. در مقاله پیش رو کوشش شده است با استفاده از روش معناشناسی که امکان بررسی مفاهیم و مقوله‌­ها از منظر روابط معنایی را فراهم می­‌آورد، نقش سیاسی مردم در اندیشۀ امام حسین(ع) بر اساس خطابه­‌های ایشان بررسی و تحلیل شود . بر اساس یافتۀ پژوهش، بر نقش سیاسی مردم به عنوان مقوله‌­ای محوری در تمامی خطابه‌­های امام حسین(ع) در کربلا تأکید و در ارتباط با آن، این عناصر مطرح شده است: «ثبات در تصمیم‌­گیری»، «شناخت حق»، «نقد حاکمیت»، «پرهیز از انفعال اجتماعی» و «پرهیز از شتاب زدگی». ارتباط معنایی میان این عناصر و مقوله محوری، نقش سیاسی مردم را در اندیشه و کلام امام حسین(ع) آشکار کرده است و در آن مردم به عنوان نقطه کانونی و مرکزی در امور سیاسی معرفی شده‌­اند.