جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استفاده صحیح‌ از دو منبع فیاض قرآن و سنت پیامبر(ص)، در گرو فهم صحیح آن‌هاست. فهم اصطلاحات خاص و معنای دقیق واژه‌ها‌ در ترکیب‌های مختلف، از اساسی‌ترین مقدمات برای فهم این منابع به شمار می‌رود. هم‌چنین کاربرد واژه‌ها در معنای حقیقی یا مجازی و دریافت هدف اصلی گوینده، از اهمیت زیادی برخوردار است. واژه «اجذم» از جمله واژگانی است که در کلام پیامبر(ص) و در موارد خاص به کار رفته است. بر این اساس نوشتار حاضر که به تحقیق و بررسی کاربرد واژه‌ «اجذم» در معنای حقیقی یا مجازی آن در احادیث پیامبر(ص) پرداخته است، با روش توصیفی تحلیلی و بررسی آرای گوناگون نتیجه می‌گیرد که معنای حقیقی واژه «اجذم»، مقطوع‌الید یعنی دست‌بریده می‌باشد. اما در احادیث پیامبر(ص) بیشتر در معانی مجازی و کنایی به‌کار رفته که همه این معانی نزدیک به‌ هم هستند و تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند؛ مثل بی‌دلیل و بی‌حجت، بی‌خیر و بی‌برکت، ناقص و ناتمام، نقصان در کمال و جمال و مقطوع السبب.

المناقب معروف‌ترین اثر ابن‌شهرآشوب، پیرامون مناقب پیامبر(ص) و اهل‌بیت((ع)) نگاشته شده است که مورخین و محدثین پس از ابن‌شهر‌آشوب از جمله قطب‌الدین راوندی(م 573) در الخرائج و الجرائح و اربلی(م 692) در کشف‌الغمه و مجلسی(م 1111) در دو کتاب بحارالانوار و حیات القلوب از این اثر ارزشمند استفاده کرده‌اند. این نوشتار در پی روشن نمودن روش سیره‌نویسی و تاریخ‌نگاری وی در سیرة نبوی است. ابن شهر آشوب مدعی است که در نگاشتن این کتاب از تعصب و ذکر امور بی‌پایه و نادرست دوری کرده و حقایق کتمان شده را به شیوة صحیح آشکار نموده است. ابن‌شهر‌آشوب در مقدمة ارزشمند خویش به گونه‌ای مشروح به روش کار و منابع و طرق حدیثی خود پرداخته است. وی روش سیره‌نویسی خود را بر مبنای اصول زیر قرار داده است: استناد گزارش‌های تاریخی به آیات، روایات و اشعار؛ بهره‌گیری از اقوال اهل‌سنت؛ در برخی موارد تجزیه و تحلیل رخدادها و گزارش‌ها؛ توجه دادن مخاطب به جنبه‌های خارق‌العاده زندگانی پیامبر(ص)؛ برجسته نمودن صفات و ارزش‌های اخلاقی در سیرة پیامبر(ص).

یکى از مهم‌ترین دغدغه‌هاى مشترک همه افراد بشر، از گذشته تاکنون، امنیت بوده است. اما هر چه بر عمر انسان افزوده شده، از امنیت وى کاسته شده است. بشر امروز بیش از هر زمانى دغدغه امنیت روانى، فردى، سیاسى، فرهنگى، اقتصادى، اجتماعى، ملى، جهانى و دیگر سطوح و ابعاد امنیت را دارد. با عنایت به اسوه بودن سیره اجتماعى و فردى پیامبر 9، تبیین سیره امنیتى آن حضرت مى‌تواند در راستاى تأمین امنیت افراد بشر در ابعاد مختلف آن، مؤثر باشد. مقاله حاضر در همین جهت نگارش یافته است. فرضیه اساسى مقاله این است که سیره نبوى ظرفیت لازم براى پاسخگویى به مشکلات امنیتى انسان امروز را دارد و اساسآ هیچ امکانى فراروى بشر امروز، براى رسیدن به امن وآسایش نیست، جز رو آوردن به آموزه‌هاى نبوى. با توجه به ابعاد گسترده بحث امنیت، در این پژوهش تنها مختصرى از مباحث امنیت در سیره نبوى آمده است. در سیره امنیتى پیامبر اعظم 9 تهدیدات اصلى امنیت انسان و جامعه انسانى تهدیدات درونى است. از این رو در بحث امنیت فردى «موانع درونى کمال» و به تعبیر دیگر «ظلم به خود» جزء تهدیدات به حساب مى‌آید و در حوزه جهانى استبداد، استکبار و در یک کلام «ظلم به دیگران» تهدید مى‌باشد. فرمایش پیامبر مکرم اسلام 9 در خصوص جهاد اکبر و اصغر نیز اشاره به چنین مضمونى است. اهم اصولى که در تأمین امنیت مورد توجه پیامبر اعظم 9 بوده است از این قرار است: صلح‌طلبى و پرهیز از تعصب در برخورد با مخالفان، مبارزه با جنگ افروزان و فتنه انگیزان، پرهیز از استبداد و اجبار، ظلم ستیزى، پایبندى به پیمان و برخورد با پیمان شکنان، پایبندى به قوانین الهى، درآمیختن نرمش و واقعیت، برقرارى عدل و قسط و انفاق و رسیدگى به فقرا و محرومان.

در تفکر دینى و فلسفى اسلام بین «هست و نیست»ها و «باید و نباید»ها رابطه مستقیم وجود دارد. هر آنچه وجود دارد، «خیر» است و هر آنچه خیر شد، «بایسته»اى را در پى دارد و هر آنچه وجود ندارد، «خیریّتى» نداشته و «بایسته‌اى» بر آن مترتّب نمى‌شود. بنابراین شکى نیست که ماهیّت هر نوع رفتار سیاسى ـ اجتماعى پیامبر 9 ناشى از نوع نگرشى است که پیامبر 9 از انسان و ماهیت و هستى او دارد. این مقاله در بیان مبانى نظرى انسان شناسانه سیره سیاسى پیامبر 9 مى‌باشد تا نشان دهد سیره سیاسى پیامبر 9 به ملاحظه ماهیت و سرشت انسان، به دنبال احیاى کرامت ذاتى انسان است و به ملاحظه جایگاه وجودى او که از سوى خداوند به عنوان جانشین خدا در زمین تعیین شده، به دنبال رساندن انسان به کرامت ارزشى و ویژه‌اى است که خداوند به چنین انسانى افاضه کرده است. سیره سیاسى پیامبر از یک نگرش «ماهیت شناسانه» از انسان که معرّف دو بُعدى بودن انسان است و نگرش «وجود شناسانه» که معرّف جایگاه وجودى انسان نزد خداوند و در عالم هستى است، برخوردار بوده و در تلاش است انسان را با چنین ماهیتى به جایگاه عبودیت خدا و خلیفة‌اللهى برساند. نکته شایان ذکر این‌که نوع نگرش انسان‌شناسانه پیامبر 9 موجب آن است که سیره سیاسى و حکومتى وى ناظر به دگرگونى دایمى و تحول انسان از نقص به کمال تا حدّ خلیفة‌اللهى باشد.

براى تحلیل سیره سیاسى ـ حکومتى پیامبر اعظم 9 نخست هدف ارسال رسل بررسى شده است. در اندیشه قرآنى علامه طباطبایى، این بحث از انسان‌شناسى آغاز و به معرفت‌شناسى و فلسفه اجتماعى ـ سیاسى و سپس فلسفه وحى و نبوت مى‌انجامد. ویژگى‌هاى انسان و علوم و ادراکات او به گونه‌اى است که به شناخت حقایق هستى و بهره‌گیرى از دیگر موجودات در طى طریق و حرکت استکمالى منجر مى‌شود، از جمله به زندگى اجتماعى منزلى و مدنى و استخدام و بهره‌گیرى از دیگر انسان‌ها و اجتماع انسانى. از آنجا که پایه زندگى اجتماعى ـ سیاسى انسان، استخدام و رفع نیازهاى وجودى خود بود تا در هر جا و هر زمان که امکان فراهم مى‌آورد استخدام و بهره‌گیرى به صورت یک طرفه اعمال مى‌گردید و اگر این استخدام یک طرفه ادامه مى‌یافت بذر شرک و بت پرستى بود. خداى سبحان پیامبران را برانگیخت تا با تربیت انسان و ارائه قانون اجتماعى، زندگى اجتماعى انسان را سامان عادلانه بخشند. دین الهى و انسانى، که براى آزاد سازى انسان و فراهم آوردن بستر حرکت استکمالى او آمده است، باید ویژگى‌هایى داشته باشد؛ از جمله اختصاص ندادن دریافت معارف و حقایق دینى به عده اندکى از مردم. سیره پیامبر عظیم‌الشأن9 اسلام نیز چنین بود که دین را بر عام و خاص عرضه کرد. سیره سیاسى ـ حکومتى پیامبر 9 سیره امامت بود نه پادشاهى و اظهار حقایق اسلام از سوى او به صورت دعوت به کلیات و مجملات؛ و در بیان احکام، تدریجى بودن را در پیش گرفت تا با مردم همراهى و ارفاق کند. ایشان در دعوت و ارشاد و اجرا نیز مراتب دعوت گفتارى و دعوت انکارى و جهاد را رعایت مى‌کرد.

هم چنان که عرب‌هاى جاهلى بر اساس اهداف ومنافع خویش تعریفى از امنیت ارائه مى‌کردند پیامبر اکرم 9 نیز بر اساس اهداف ومنافع دین اسلام که رهبر آن به شمار مى‌رفت تعریفى از امنیت داشته است که بر اساس آن تعریف در ظرف مدتى کوتاه امنیتى ایجاد کرد که همه مسلمانان در سایه آن از هر جهت در آرامش به سر مى‌بردند. پیامبر براى ایجاد امنیت برنامه‌هایى به اجرا درآورد که هم در کوتاه مدت وهم در دراز مدت توأم با موفقیت بوده است واین برنامه‌ها علاوه بر ایجاد امنیت در جامعه به گسترش روزافزون دین اسلام نیز کمک شایانى نموده است. در این مقاله با هدف بررسى گفتمان امنیتى پیامبر اکرم 9 ابتدا به صورت مقدمه مفهوم امنیت وگفتمان‌هاى موجود در آن را به اختصار مورد بررسى قرار داده، سپس در دو بخش به بررسى دیدگاه امنیتى آن حضرت پرداخته‌ایم. در بخش اول تلاش‌ها وزمینه‌هاى ایجاد امنیت توسط ایشان در مکه وقبل از هجرت ودر بخش دوم که بحث اصلى مقاله است برنامه‌هاى پیامبر در ایجاد امنیت در مدینه وپس از تشکیل حکومت را پى گرفته‌ایم.

مصباح العلوم في معرفة الحي القيوم، اثر متکلم زیدی، احمد بن حسن رصاص (متوفی 621ق)، در موضوع کلام است که نویسنده در آن، مهم‌ترین عقاید مذهب زیدیه را به‌صورت مختصر به زبان عربی بیان کرده است. این اثر به همت مرتضی بن زید محطوری حسنی مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.