جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف اصلی این پژوهش، مقایسه‌ای میان تکامل اجتماعی با تفسیر و بیان استاد مطهری و دیدگاه هربرت اسپنسر است. روش مورد استفاده در این مطالعه، توصیفی-تطبیقی بوده و ابزار جمع‌آوری اطلاعات، اسناد، مدارک، کتاب‌ها و مقالات معتبر و با روش کتابخانه‌ای بوده است. مطابق با نتایج این پژوهش، گرچه رویکرد تکاملی اسپنسر با نگاه استاد مطهری به مفهوم تکامل، متفاوت است، هر دو با دو نگاه متفاوت به این مفهوم پرداخته‌اند؛ یکی با نگاه دینی متأثر از آموزه‌های دینی اسلام و برخی از اندیشمندان اجتماعی و دینی همچون علامه طباطبایی ره و دیگری با رویکرد جامعه‌شناختی و تحت تأثیر اندیشه‌های داروین و لامارک به این موضوع پرداخته است؛ برای نمونه هر دو در تعریف تکامل اجتماعی که به معنای تنوع و تقسیم کار بیشتر است و همچنین اعتقادنداشتن به تکامل تک‌خطی با هم اشتراک دارند؛ اما از دیدگاه استاد مطهری تکامل اجتماعی از راه وفاق‌ها و سازگاری‌های جمعی پدید می‌آید، نه از راه تفاوت‌ها و تضادها؛ ولی اسپنسر تکامل جامعه را نتیجه جنگ‌های سیاسی و منطقه‌ای می‌داند.

ترجمه ماشینی : یک هدف روشن ما در این پایان نامه، توضیح و نقد نظریه عدالت اجتماعی اسپنسر است. ما از نظریه او به عنوان یک میخ برای آویزان کردن همه یا تقریباً همه آنچه در مورد مشکل حیاتی عدالت اجتماعی گفته و نوشته شده است استفاده نمی کنیم. همچنین از آن به عنوان بهانه ای برای ارائه دیدگاهی کاملا متفاوت و مستقل از عدالت اجتماعی استفاده نمی کنیم. با این حال، همه اینها بررسی دقیق و درک نظریه اسپنسر را در پرتو نظریه های دیگر منتفی نمی کند. همچنین ما را از نشان دادن جهتی که اعتقادات شخصی ما در آن نهفته است، باز نمی دارد. ما اسپنسر را بررسی می‌کنیم تا بفهمیم او چه کمکی می‌تواند به ما در یافتن راه‌حل رضایت‌بخشی برای مشکلات ناشی از روابط پیچیده اجتماعی ما بکند، و بفهمیم که او تا چه اندازه در توجیه ادعاهای بسیاری که برای خود علیه سایر نویسندگان اخلاقی مطرح می‌کند موفق است. در بخش اول، که عمدتاً توضیحی است، هدف ما بیان مختصر، و عمدتاً به قول خود اسپنسر، بیان دیدگاه‌های او در مورد این موضوع است. و اتفاقاً به برخی از ویژگی‌هایی که به نظر می‌رسد مشخصه بسیاری از نوشته‌های اجتماعی و اخلاقی او هستند، مانند ناسازگاری‌های درونی، ابهامات و تمایل به مجادله در یک حلقه توجه می‌کنیم. ما همچنین به نکات اصلی انتقادی که در قسمت دوم ارائه می کنیم، توجه می کنیم. در ماهیت قضیه، بخش قابل توجهی از پایان نامه ما باید جنبه منفی داشته باشد. اما ما بر این باوریم که با دنبال کردن دقیق، از گام به گام، استدلال متفکر بزرگی مانند اسپنسر، و با بررسی انتقادی بسیاری از ادعاهای مطرح شده توسط او در حمایت از فرمول جهانی و انتزاعی عدالت او، می توانیم کشف کنیم که کجا نباید به دنبال راه حلی برای مشکل فرد در رابطه اش با جامعه باشد. طرح کلی که در هر دو بخش توضیحی و بحرانی دنبال می کنیم یکسان است. در بخش اول از هر دو بخش، ابتدا به رابطه ای می پردازیم که اسپنسر بر آن اصرار می ورزد، بین عدالت اجتماعی و دیدگاه خاص او در مورد وضعیت «ایده آل»، با این دیدگاه که ببینیم آیا به دلیل این ارتباط، دکترین خاص او در مورد اجتماعی است یا خیر. عدالت واقعاً ارزش دائمی تر از آموزه های دیگران دارد. سپس به روشی که اسپنسر اصل عدالت اجتماعی خود را (l) از آموزه حس اخلاقی یا شهود، و (2) از اصول زیست شناسی استنباط می کند، می پردازیم. پس از آن به بررسی معنای خاصی که اسپنسر از دیدگاه فایده‌گرایانه‌اش برای عدالت قائل است می‌پردازیم و در عین حال، تا آنجا که می‌توانیم، رابطه‌ای را که او بین عدالت و اصل دوگانه خیرخواهی برقرار می‌کند، آشکار می‌کند. ما بخش دوم هر دو بخش را به کاربردهای فراوانی برای پرسش‌های عملی زندگی اجتماعی اختصاص می‌دهیم که اسپنسر از فرمول اساسی خود می‌سازد. دلیل ما برای اختصاص یک بخش کامل به این تقسیم پایان نامه، این اعتقاد است که در مورد موضوعی به شدت کاربردی مانند عدالت اجتماعی، حتی اگر هر نظریه خاصی از آن ممکن است از نظر فلسفی ناقص باشد، نتایج حاصل از کاربرد این نظریه در مورد مسائل عملی ممکن است بسیار ارزشمند باشد، مانند مورد فایده گرایی بنتام و پیروانش. دو نوشته اصلی اسپنسر که به تفصیل مطالعه کرده‌ایم و مبنای بحث خود قرار می‌دهیم عبارتند از: «ایستایی اجتماعی» (نسخه 1350 و همچنین چاپ خلاصه و اصلاح شده 1892) و «اصول اخلاق». (به ویژه قسمت های اول و چهارم با عنوان «داده های اخلاق» و «عدالت»). برخی از نوشته‌های دیگر اسپنسر، ما فقط به عنوان مرجع استفاده می‌کنیم.

ترجمه ماشینی : این پایان نامه بررسی مفهوم کنش است که با کار ویلیام جیمز مرتبط است. استدلال اصلی آن این است که از نظر جیمز، «عمل» به تمام رفتارهایی اطلاق می‌شود که ارگانیسم از طریق آن اهدافی را دنبال می‌کند تا در شرایطی که احساس تلاش را تجربه می‌کند با محیط خود سازگار شود. این ادعا از طریق تجزیه و تحلیل آثار روانشناختی جیمز، به ویژه موضوعات اراده، عادت، توجه و احساس تلاش دفاع می شود. درک هر یک از این موضوعات با در نظر گرفتن کار جیمز به عنوان پاسخی به و ادامه کار پیشینیانش تقویت می شود. برای این منظور، کار جیمز در مورد هر موضوعی با کار روانشناسان مرتبط تداعی گر، به ویژه جیمز میل، ویلهلم وونت، هربرت اسپنسر و الکساندر بین مقایسه و در تضاد قرار می گیرد. زمانی که روایت جیمز از عمل جیمز از زبان عامیانه قرن نوزدهمی خود خلع شده و در زمینه علمی آن درک شود، وضعیت عجیبی از امور پدیدار می شود. به عبارت دیگر، روایت جیمز از کنش به بهترین وجه به عنوان پیش درآمدی برای روایت رویداد-علّی رایج کنونی دونالد دیویدسون، با همان نقاط قوت و ضعف شناخته می شود. پیامدهای این توسعه، همراه با راه‌های بالقوه‌ای که می‌توان از آن برای پر کردن شکاف بین سنت‌های تحلیلی و عمل‌گرایانه استفاده کرد، در نظر گرفته می‌شود.

ترجمه ماشینی : هنری لانگویل منسل (71-1820)، الهی‌دان و فیلسوف انگلیسی، معمولاً به‌عنوان یک آگنوستیک کانتی شناخته می‌شود که ایده‌های او به ایده‌های هربرت اسپنسر منتهی شد. این پایان نامه چالشی انتقادی برای این تصویر فراهم می کند و بازنگری کاملی از الهیات منسل در زمینه ارائه می دهد. اول، در مورد ارائه نادرست، من استدلال می کنم که این خود اسپنسر بود که با داشتن رابطه جوانی با کاترین خواهر منسل، تعصبی نسبت به او ایجاد کرد، استقبال از کار او را تحریف کرد و تصویر کاریکاتور منسل را به عنوان یک آگنوستیک ناخواسته و "کانتیست" ترویج کرد. ". با کمک لیبرال هایی مانند گلدوین اسمیت و لزلی استفن، تصویر اسپنسر به بن بست رسیده است. من این تصویر را رد می کنم و خوانشی جایگزین از منسل ارائه می کنم. دوم، در مورد شخصی‌گرایی، نشان می‌دهم که منسل اساساً فردی خداباور بود و مدیون سنت‌های اسقف براون، اسقف باتلر و فلسفه عقل سلیم اسکاتلندی بود. منسل نمونه‌ای از الاهیات فلسفی «IThou» متعلق به دوران اواسط ویکتوریایی را نشان می‌دهد که مبتنی بر عمل مذهبی دعای مسیحی است. شخصیت گرایی خداباورانه منسل شباهت زیادی با الهیات نیومن داشت، و من روش هایی را بررسی می کنم که دستور زبان موافق نیومن در پاسخ به سخنرانی های بامپتون منسل نوشته شد. سوم، در مورد سیاست، من استدلال می‌کنم که تصویر تحریف‌شده اسپنسر از منسل به‌عنوان یک آگنوستیک کانتی، در خدمت منافع سیاسی لیبرال‌های حزبی بود و به‌دلیل تعهدات محافظه‌کاران خود منسل، به شدت توسط آنها منتشر شد. منسل که در زمینه قرار دارد، در اینجا با اشاره به روابط شخصی کلیدی و شبکه‌های شخصی، از جمله ارتباط او با محافظه‌کاران برجسته، مانند لرد کارناروون و بنجامین دیزرائیلی، تفسیر می‌شود. مهمتر از همه، من مجادلات او با فردریک دنیسون موریس و جان استوارت میل را با اشاره به رویدادهای سیاسی 1859 و 1865 تفسیر می کنم.

ترجمه ماشینی : فیلسوف هربرت اسپنسر (1820-1903) امروزه کمتر به یاد می‌آید، اما در اواخر قرن نوزدهم او شخصیتی مشهور جهانی بود و بسیار مورد مطالعه بود. اسپنسر در زادگاهش انگلستان محبوب بود، اما در آمریکا بسیار مورد توجه بود. محققان مدرن عموماً این محبوبیت را ناشی از داروینیسم اجتماعی اسپنسر می دانند - یعنی اعتقاد او به این که انتخاب طبیعی برای بهبود نوع بشر روی انسان ها عمل می کند و باید انجام دهد. از سوی دیگر، بسیاری از کسانی که آثار اسپنسر را مطالعه کرده اند، ادعا می کنند که او اصلا داروینیست اجتماعی نبوده است. ادعای من این است که اسپنسر یک داروینیست اجتماعی بود، اما جنبه‌های دیگر کارش محبوبیت او را در آمریکا توضیح می‌دهد، به ویژه دیدگاه‌های او درباره الهیات و دین، و تلاش‌های جسورانه‌اش برای متحد کردن دانش زیر پرچم علم. کار اسپنسر در بسیاری از روزنامه‌ها، نشریات و کتاب‌های قرن نوزدهم آمریکا مورد بحث و بررسی قرار گرفت. گستره این منابع، از مجلات مشهور گرفته تا مجلات فنی علم و الهیات، این امکان را فراهم می کند که ببینیم چگونه اسپنسر برای مخاطبان مختلف به تصویر کشیده شده است. برای خواننده مذهبی، کار اسپنسر گاهی اوقات به عنوان اولین گام در جهت آشتی مسیحیت و علم مدرن نشان داده می شد. با این حال، اغلب او را به عنوان یک آگنوستیک خطرناک می‌نگریستند که موقعیتش برای دین آشکار مخرب بود. در نشریات سکولار، اسپنسر به عنوان یک جوینده بی باک حقیقت، یک تکامل گرا، و یک جامعه شناس که نظریه های توسعه انسانی او افکار سیاسی مدرن را آگاه می کرد، خدایی شد. با این حال، نویسندگان نیز در مورد نظریه‌های خاص او درباره جامعه، حکومت و اخلاق انتقاد کردند. شهرت اسپنسر که در دهه‌های 1870 و 1880 بسیار بلند بود، تا زمان مرگ او در سال 1903 رو به زوال بود. این پایان‌نامه تلاش می‌کند هم محبوبیت آمریکایی اسپنسر و هم ناپدید شدن مجازی او را از حافظه آمریکایی در قرن بیستم توضیح دهد.

داوکینز به عنوان زیست شناسی تکامل گرا درباره موضوعات مختلفی غیر از زیست شناسی اظهار نظر کرده که اخلاق ازجمله آنهاست. وی در آرای خاص خود در زمینه اخلاق از دانش هایی چون زیست شناسی اجتماعی، روان شناسی تکاملی و ژنتیک بهره می برد. مهم ترین وجه نظریه پردازی داوکینز نفی تمایز اخلاقی انسان از حیوانات است. دغدغه او برای پرداختن به موضوع اخلاق ناشی از انگیزه نفی کارکرد های اخلاقی دین است. افزون براین، از آنجا که نبودِ قدرت تبیین کنندگی نظریه تکامل درخصوص اخلاقی بودن انسان، به عنوان یکی از نقایص این نظریه مطرح شده، داوکینز می کوشد این اشکال را به گونه ای برطرف نماید. مقاله حاضر این تلاش داوکینز را گزارش و تحلیل می کند.

علم و دین که هر دو سابقه ای طولانی در حیات بشر دارند، در تاریخ بلند خود، در کنار یک دیگر بر زندگی او تاثیرگذار بوده اند و تقریبا هیچ ناسازگاری ای بینشان وجود نداشته. پیش رفت وسیع علوم که از قرن هفدهم آغاز شد، به تدریج دانش مندان را به اکتشافاتی رساند که متفاوت و گاه متعارض با آموزه های رسمی دین بود. این امر موجب پیدایش نزاع میان علم و دین شد، تا آن جا که عالمان دین و دانش مندان به تخطئه آرای یک دیگر پرداختند. این نزاع در قرن هفدهم وضعیت متفاوتی یافت، چرا که در این قرن هم دین و هم علم معنای جدیدی یافته بود. علم، تا پیش از این قرن، هویتی مستقل از فلسفه، اخلاق و الهیات نداشت و دین نیز که تا پیش از عصر روشن گری بر ایمان استوار بود در این عصر به سمت عقل سوق یافت و صدق و کذب گزاره های آن مطمح نظر قرار گرفت. با شکل گیری هویت مستقل علم و دین، نزاع میان آن دو یکی از مباحث مهم قرن نوزدهم شد؛ موضوعی که در این مقاله بررسی خواهد شد.

ناتورالیسم، مکتبی ادبی است که در قرن نوزدهم توسط برادران کنگور و به ویژه امیل زولا از فرانسه شروع شد و سپس در بیشتر جهان طرفدار پیدا کرد. در پیدایش این مکتب، توسعه صنعت، نقدتن، جبر علمی، جامعه شناسی بر پایه تفکر کنت و اسپنسر موثر بود. این مکتب سعی داشت ادبیات را در خدمت توضیح و تشریح اوضاع کلی انسان در بستر شرایط جبری زمان و مکان و اصل وراثت قرار دهد و نظیر هر مکتب دیگری فراز و نشیبی و موافق و مخالفی برای خود داشت. این مقاله سعی دارد شرایط ظهور و سقوط این مکتب را بررسی کند.

هربرت اسپنسر، (به انگلیسی: Herbert Spencer) یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان سده نوزدهم به‌شمار می‌رود. او در سال ۱۸۲۰ میلادی زاده شد. پدر و جدش آموزگار بودند و خود وی نیز هنگام تحصیل به ریاضیات و علوم فنی علاقه‌مند بود و مهندسی آموخت. لیکن از آموزش منظم و روشمندی برخوردار نبود و معلومات فراوان و پراکندهٔ خود را از راه تجربه و تتبعات شخصی به دست آورد. اسپنسر ، در زمان خود با کارل مارکس دمساز بود. هربرت اسپنسر در بیست و هفتم آوریل سال ۱۸۲۰ در شهر صنعتی داربی، انگلستان زاده شد. پس از تحصیلات مقدماتی در سال ۱۸۳۶ به استخدام شرکت راه‌آهن درآمد. او در اوقات بیکاری به نگارش و خودآموزی می‌پرداخت و بر اساس همین استعداد و سفارش عمویش، توماس اسپنسر، در نشریه «اکونومیست» به کار مشغول شد. مرگ عموی هربرت اسپنسر در سال ۱۸۵۱ و ارثیه‌ای که برای او به جا گذاشت، به آرزوی او جامهٔ عمل پوشاند. او مشاغل خود را رها کرد و به عنوان نویسنده و محققی آزاد به پژوهش و تحقیق در زمینه علوم رایج زمان همت گماشت. او با شیفتگی و درایت خویش به آموختن مطالب و دست‌آوردهای دانشمندان زیست‌شناس مانند لامارک و کارپنتر پرداخت و دریافت‌های خود را در زمینه جامعه‌شناسی به کار گرفت. پس از مرگش بنا به وصیت او، جسدش سوزانده شد. زندگی علمی و تحقیقی: در آغاز به گونه پراکنده به تحصیل ریاضیات و شیمی و فیزیک و دانش تشریح پرداخت و سپس به دانشهای طبیعی روی آورد. پس از خواندن کتاب داروین در نگره ابداعی خود دربارهٔ دگرگشت و تکامل موجودات استوارتر شد البته پیش از خواندن آثار داروین از نگرشهای لامارک طبیعیدان نیز سود جسته بود. فلسفه دانشی او که دیدگاهش، روشن ساختن پدیده‌های زندگی و ذهن و جامعه در چهارچوب اصطلاح ماده، حرکت و نیرو بود به کتاب هیجده جلدی برآمد. شالوده فلسفه او در روشن نمودن همه جهان هستی به مانند حرکتی پیشرو از یک مرحله به مرحله کاملتر، بر پایه «قوانین تکامل» نهاده شده بود. مهم‌ترین علاقهٔ اسپنسر مطالعهٔ دگرگونی در ساختارهای اجتماعی است. از نظر اسپنسر تکامل از یک وضعیت نامعین، نامنسجم و یک‌دست به وضعیت منسجم، نا همگون و چنددست (متکثر) حرکت می‌کند. هرچه تمایز بیشتر باشد انسجام بیشتر خواهد شد و وابستگی تقویت می‌شود. از آغاز عمر به بحث دربارهٔ مسایل سیاسی، دینی و فلسفی علاقه داشت و از طریق مطالعه و تحقیق در علوم طبیعی به نظریاتی دست یافت. وقتی که به این کار همت گماشت کتاب معروف داروین هنوز نوشته نشده بود و چون این کتاب منتشر شد اسپنسر در فلسفه و عقیده خود استوارتر گردید و از تحقیقات داروین نیز استفاده کرد. اسپنسر مانند سن سیمون، آگوست کنت و کارل مارکس به دنبال تفسیر جامعه و تغییر آن کوشش داشت. او در سال ۱۸۶۰ میلادی مهمترین اثر زندگی خود را به نام «تکامل» آغاز کرد. اسپنسر اعتقاد داشت که تکوین اجسام به اهتمام اجزای متشکل در درون خود صورت می‌گیرد. مبدأ چنین تفکری که: تکامل به طور مستقل و خارج از مشیت الهی یا قدرت دیگری انجام می‌گیرد، در عهد خود فرضیه‌ای نو بود. اسپنسر علاوه‌بر زیست‌شناسی، به قلمرو جامعه‌شناسی و سپس «اخلاق» که احتمالأ در آن دوره به عنوان درجات مترتب در نظم پدیده‌ها محسوب می‌شد، روی آورد. اسپنسر موفق شد با ارایه اصولی که از فرضیه تکامل برگرفته بود، فلسفه عمومی را بارور سازد. او معتقد بود که: کهکشان به صورت مجموعه‌ای عظیم حرکت می‌کند و پیوسته در جهت کسب ویژگی‌ها و تفکیک و تنظیم عناصر، تکمیل می‌گردد و در این مسیر به هم‌آهنگی بیشتر بین عناصر تشکیل‌دهنده می‌پردازد. در مجموعه رسالات زیست‌شناسی (۶۷–۱۸۶۴)، اسپنسر از نظرات چارلز داروین و آلفرد راسل والس دربارهٔ تقسیم کار بین سازواره‌ها سود جسته‌است. اندیشه: اسپنسر باور دارد همه نیروهای یک باشنده (موجود) زنده را می‌توان بدو بخش تقسیم نمود: 1- نیروی «نگهداری ذات» 2- نیروی پیدایش و آفرینش یا ماناسازی میان دو ویژگی مزبور تضاد وجود دارد. یعنی هر اندازه موجود زنده ای برای نگهداری ذات (اندام بزرگتر و عمر درازتر) به نیروی بیشتری نیازمند باشد، توان ماناسازی در او کمتر است. آثار اسپنسر: آمار اجتماعی (۱۸۵۱)/ فرضیه جمعیت (۱۸۵۲)/ آموزش و پرورش (۱۸۶۱)/ اصول زیست‌شناسی (۶۷–۱۸۶۴)/ اصول روان‌شناسی (۷۲–۱۸۷۰)/ بررسی جامعه‌شناسی (۱۸۷۳)/ اصول علوم اجتماعی (۱۸۷۴)/ اصول اخلاق (۹۳–۱۸۷۹)/ انسان علیه دولت (۱۸۸۴)/ زندگی‌نامه شخصی (۱۹۰۴)/ پایان عمر: اسپنسر مردی جدی، منطقی و از اوهام شاعرانه به کلی دور بود. او فاقد ذوق و شور و عشق و زیبایی‌های زندگی بود و تا پایان عمر تأهل اختیار نکرد و به ثروت نیز اعتنایی نداشت. وی هشتاد و سه سال زندگی کرد و سرانجام در ۸ دسامبر ۱۹۰۳ میلادی در برایتون درگذشت.